Dünyada ilk kalorifer sisteminin nerede kullanıldığına dair birçok arama yapılıyor. Merak edilen bu yer hamam sisteminde esinlenerek kalorifer sistemi oluşturmasına sebep olmuştur.
DÜNYADA İLK KALORİFER SİSTEMİ NEREDE KULLANILMIŞTIR?
Dünyada ilk kalorifer sistemi İshak Paşa Sarayı'nda kullanılmıştır.
Sarayı sanat tarihi açısından değerlendiren ilk kişi, bir dönem Robert Kolej’de sanat ve mimarlık tarihi dersleri veren İngiliz akademisyen Godfrey Goodwin Saray ile Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası arasındaki benzerliklere dikkat çeken Goodwin, 1971’de yayınladığı A History of Ottoman Architecture adlı çalışmasında, İshak Paşa’da hamam sisteminden esinlenmiş bir kalorifer sistemi olduğunu da ilk kez bulgulayan kişi olmuştur.
Yapının saray bölümü iki kattan oluşuyor. 366 oda bu iki kat içinde yer alıyor. Her odada taştan yapılmış ocaklar bulunuyor. Taş duvarlardaki boşluklar bütün yapının merkezi bir ısıtma sistemine sahip bulunduğunu gösteriyor. İlginçtir ki, bundan dört asır önce yapımına başlanan sarayda ısıtma sistemi merkezidir. Belirli bir yerde ısıtılan suyun sıcaklığı, kanallarla tüm odalara ulaştırılmış ve sarayın ısıtılması sağlanmıştır. Cami bölümünün ısıtılması ise aynı yöntemle yerden ısıtma şeklindedir.
Sıcak hava, ikinci avlu altında bulunan bir ocakta üretilerek, duvarlar içine yerleştirilmiş pişmiş toprak borularla sarayın belli bazı bölümlerine gönderilmiş ve özellikle haremi, Beyazıt’ın karlı kış gecelerinde ısıtmış. Bu kalorifer sistemi camide, medresede, tören salonunda ve haremde kullanılmış. Zemine döşeli künk borularda dolaşan buhar ya da sıcak havayla işleyen sistem sarayın bütün odalarına ulaşmamış. Hizmetkar Odası gibi yerlerde birer ocak var.
Bugün, sarayı dolaşırken kalorifer tesisatının bir bölümünü birinci avluda; toprak boruların içinde bulunduğu kanalları Harem Bölümü’nde görmek mümkün.
İSHAK PAŞA SARAI TARİHİ
İshak Paşa Sarayı, dünyanın ilk kalorifer tesisatı döşenen sarayıdır… Sarayın ayrıca su ve kanalizasyon sistemi de bulunuyor. 18. yüzyıl Osmanlı Mimarisi’nin en belirgin ve seçkin örneklerinden olduğu kadar, sanat tarihi yönünden de değeri büyük. Birleşmiş Milletler’in dünyada güneşin doğuşu ve batışının en güzel izlendiği yerler listesinde de yer alıyor.
Rivayete göre, İshak Paşa, Ağrı Dağı’nın kudretinden ve büyüklüğünden nefret edermiş. Ağrı’da kendinden daha büyük bir şey olmadığına inandığı için yaptırdığı sarayın pencerelerini de Ağrı Dağı’na bakmayacak şekilde tasarlatmış. Ağrı Dağı’nın yakınında, Doğubeyazıt’ın beş kilometre uzağında, sarp kayalar üzerine kurulmuş olan İshak Paşa Sarayı; Fars, Selçuklu ve Osmanlı Mimarisi’nin özelliklerini birleştiren bir yapıdır. İstanbul Topkapı Sarayı’ndan sonra son devirde yapılmış sarayların en ünlüsü ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Lale Devri’ndeki son büyük anıt yapısıdır.