Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, Yeni Bor Stratejisi Lansmanı ve Teknoloji Transferi Mutabakatı İmza Töreni’nde yaptığı konuşmada müjde vererek, "Yüksek teknoloji bor karbür tesisini kuruyoruz"dedi. Bakan Albayrak'ın açıklamaları borun ne olduğuna dair merak uyandırdı. Vatandaşlar "Bor nedir ne işe yarar nerede kullanılır?" sorularını araştırmaya başladı. Biz de borun ne olduğunu, ne işe yaradığını, nerede kullanıldığını sizler için derledik. Bor elementi karşımıza doğada tuz şeklinde, bazı elementler ile karışmış biçimde ve serbest şekilde çıkar. Dünyadaki en önemli olan bor elementi kaynakları ülkemizde, ABD ve Rusya’da bulunmaktadır. Birçok alanda kullanılan maden en sık otomobil sektöründe, inşaat sektöründe, bilgisayar sistemlerinde, askeriye de kullanılmaktadır. Ülkemiz bor madenlerinin yaklaşık olarak % 75’sine sahip olan bir ülkedir, bundan dolayı da konum açısından önem taşır. İhracatı ve üretimi oldukça düşük olduğundan dolayı ülkemize var olan getirisi de düşüktür. Ülkemizde yer alan bor yatakları Kütahya- Kestelek, Balıkesir- Bigadiç, Kütahya- Emet, Eskişehir- Kırka tesislerinde yer almaktadır.
BOR NEDİR?
Bor madeni, B simgesiyle gösterilen sert yapılı ve ısılara karşı dayanıklı olan bir elementtir. Son dönemlerde ismini sıklıkla duyduğumuz bor madeni, 4000 sene önce ortaya çıkartılmış ve ilk kez Tibet’te kullanılmıştır. Sonraki dönemlerde Hititliler ve Sümerliler tarafından gümüş ve altın işçiliğinde kullanılmış, Araplar da ilaç ile alakalı işlerinde, Eski Yunanlılarda temizlik ile alakalı işlerinde, Romalılarda cam işlemelerinde ve Mısırlılarda mumyalama ile alakalı işlerinde kullanmışlardır. Yani son dönemlerdeki fazlasıyla ismini duysak da aslına bakarsanız eski dönemlerde de sıklıkla kullanılmaktaydı.
Bor elementi karşımıza doğada tuz şeklinde, bazı elementler ile karışmış biçimde ve serbest şekilde çıkar. Dünyadaki en önemli olan bor elementi kaynakları ülkemizde, ABD ve Rusya’da bulunmaktadır. Birçok alanda kullanılan maden en sık otomobil sektöründe, inşaat sektöründe, bilgisayar sistemlerinde, askeriye de kullanılmaktadır. Ülkemiz bor madenlerinin yaklaşık olarak % 75’sine sahip olan bir ülkedir, bundan dolayı da konum açısından önem taşır. İhracatı ve üretimi oldukça düşük olduğundan dolayı ülkemize var olan getirisi de düşüktür. Ülkemizde yer alan bor yatakları Kütahya- Kestelek, Balıkesir- Bigadiç, Kütahya- Emet, Eskişehir- Kırka tesislerinde yer almaktadır.
BOR NEREDE KULLANILIR?
Bor madeni, deri renklendirici, böcek öldürücüler, bitki öldürücüler, elektronik rafinasyon, kozmetik, ilaç, çimento korozyon önleyiciler, yapıştırıcılar, refrakter, dezenfekte ediciler, katalistler, naylon, gübre, yangına dirençli olan malzemeler, Nükleer yakıt teknolojisi, tıp sanayi, tekstil cam elyafı, borun alaşımları, Metalurjik flux, İzole cam elyafı, Borun silikat, Antiseptikler, tıp sanayi camları, elektrik camları, borik asit üretimi, fotoğrafçılık, boya, tekstil, metallurjik uygulamalar, ataşe dayanıklı olan malzeme, deterjan sanayinde, sabun sanayinde, kaplama sanayinde, emaye sanayinde, cam sanayisi alanlarında kullanılmaktadır.
Bu maden, stratejik açıdan topraktan çıkarıldığında gerek rafine olan bor ürünleri olarak gerekse hammadde olarak, yaygın bir biçimde insan yaşamının her alanında kullanılabilecek olan endüstriyel madenlerin içinde yer alır.
Dünyadaki uzay teknolojisinde kullanılmakta olan bor, bilgi ve elektronik çağın yaşanmasında ve ulaşılmasında bu madenin katkılarını yadsımak mümkün değildir. Dünyadaki bilim dergileri içinde bulunan Scientific American bordan oluşan bileşiklerin petrolün yerine kullanılabildiği bir otomobili geliştirdiğinin haberini yaptı. Araçlarda bor madeninin kullanılması ile alakalı olan konular uzun dönemdir, batılı olan firmaların gündeminde yer almaktadır.
BOR MADENİ NEDEN ÖNEMLİ?: Bor madeni önemli olması, ülkeleri bu konuda ilgili şekilde davranmaya ve çıkarlarını düşünmeye sevk eder. Bor hakkında yapılmış olan çalışmaların ve sürdürülmekte olan araştırmaların, bor bileşenlerinin ileri teknoloji ile üretilen ürünlerde oluşan yeni kulanım alanları keşif etmesi, bor madenini gelecek yıllarda, petrolde olduğu gibi üstünde uluslar arası mücadele yaşanacak bir maden konuma getirecektir.
Bor madenindeki yaşanmakta olan kullanımın artması, bu madenin yakıt taşıyıcısı şeklinde kullanılması ile sağlanacaktır. Birçok akü, pil vb. enerji üretimi sağlayan aygıtlarda yakıt olarak kullanılacak olan hidrojenin elde edilmesi, depolama ve nakil yöntemleri sayesinde bunların verimliliğin oldukça yüksek düzeylerde arttırılması en önemli olan sorunlar içindedir.
Çünkü hidrojen -252 santigrad derece yani oldukça düşük olan sıcaklıklarda bile sıvılaşır. Gaz halinde olduğunda ise oldukça çok alan kaplar, patlayıcı bir gaz olduğundan kaynaklı olarak depolama ve taşıma esnasında tehlikeli olayların kapılarını aralayabilir. Bundan dolayı, bor da bulunan bileşenlerin hidrojen taşıma ile alakalı olan kapasiteleri, bileşenlerinin yakıt açısından taşıyıcı olarak kullanılması yeni bir önem kazanmaktadır. ABD'de bulunan Millenium Cell firması tarafından prototip bir araç üstünde denenmiş olan yöntemde, su ve hidrojen bazlı sodyum bor hidrid bileşeni halinde depolanmaktadır. Yanıcı özelliği olmayan bu çözelti, katalizör ile temasa halinde olduğunda hidrojen vermektedir. Aksi olan durumlarda ise hidrojen üretimi olmamaktadır.
Hidrojenin üretilmesinden sonraki aşama borohidrid olan yakıtın bir bor çözeltisine dönüşmesidir. Bu çözelti de bir tank içinde saklanabilir ve tekrardan borohidrid yakıta dönüştürülebilir. Yani, bor bu tarz uygulamalarda ve benzeri uygulamalarda yakıt olarak kullanılmaz. Taşıyıcı görevi yapar ve tekrardan kullanılabilme özelliğine sahiptir.
ÜLKEMİZDEKİ BOR MADENLERİ HANGİSİ?
İçlerinde farklı oranlarda bor oksit olan maddelere bor minerali adı verilir. Ülkemizde ise bor mineralleri açısından oldukça zengindir. Ülkemizde üleksit, kolemanit ve tinkal bor mineralleri bulunur. Ülkemiz dünya üzerinde bulunan bor minerallerinin yaklaşık olarak % 72’lik kısmına sahiptir. Ülkemizden sonra Çin, Rusya ve ABD gelir, ülkemizde bor mineralleri devlet kuruluşlarından bir tanesi olan Eti Maden İşletmeleri tarafından işletilir.
BOR MADENİ NEREDE KULLANILACAK?
Şu günlerde uçakların yakıtlarında katkı malzemesi olarak kullanılan bor madeni önümüzdeki yıllar içinde kara ve deniz taşıtlarında da kullanılması açısından planlanıyor. Yapılan araştırmalar neticesinde, bor madeninin pillere destek olarak kullanılması pillerin 3 kat daha fazla güçlü olmasını bekleniyor. Bundan kaynaklı olarak bor madeni pillerin gücünü artırmasından kaynaklı olarak elektrikli araçların pil gücü sıkıntılarını çözecektir.
Ayriyeten bor madeninin diğer madenlerin yerine kullanılabilmesi açısından halen araştırmalar yapılmaktadır. Yapılan bu araştırmalar neticesinde olumlu sonuçlar çıkarsa, ülkemiz stratejik açıdan oldukça büyük bir güç kazanacaktır. Bor madeninin hafif olması, sürtünmeyi azaltması, enerji verimliliği, ısıya karşı olan dayanıklılığından kaynaklı olarak önemi de büyüktür. Bu detayların hepsi dünyanın bu elemente karşı olan gelecekteki düşkünlüğünü gösteriyor. Yapılan planlamalar açısından bir sıkıntı çıkmazsa ülkemiz bu açıdan büyük bir refah sahibi olacak ve ekonomik açıdan kendini güçlendirecektir.
Balıkesir'de bor karbür tesisi kuruyoruz
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, İstanbul'da Yeni Bor Stratejisi Lansman ve Teknoloji Transferi Mutabakatı İmza Töreni'nde konuştu.
Bakan Albayrak'ın konuşmasından satır başları:
TÜRKİYE'NİN RÜYASI
"Enerjide son 2,5 yılda tarihi adımlar attık. Türkiye'yi enerji ve maden teknolojilerinde önemli bir merkez üssü haline getirme hedefimiz var.
Bu hedeflerin en büyük ayaklarından birisi, Türkiye’nin rüyası haline dönüşen bugün açıklayacağımız konu. Ocak ayından itibaren bir çok toplantıda ifade ettim. Bor konusuyla ilgili milletimizi sevindirecek önemli bir müjde vereceğimizi ifade ettim. Mayıs ayı itibariyle görüşmeler neticesinde son noktaya getirdiğimiz açıklamayı gerçekleştiriyoruz.
BALIKESİR'DE BOR KARBÜR TESİSİ KURULACAK
Bugün imzalanacak protokolle Türkiye'de yüksek teknoloji bor karbür tesisini artık inşallah Balıkesir'de kuruyoruz. Bor karbür savunma sanayi için kritik önemde.
Çin'li Dalian Jinma şirketi ile Eti Maden anlaşması kapsamında Balıkesir'de bor karbür tesisi kuruyoruz.
Bor karbür ile 400 dolardan 400 bin dolara çıkan bir katma değer oluşacak.
BOR KARBÜR NEDİR?
Peki bor karbür nedir? Madenden çıkan borun katme değerini işleme yoluyla oluşturduğumuz, yaklaşık 2 bin kata kadar artıran bir teknoloji.
Bu gördüğümüz hammaddelerin dışında, işleyerek toz haline dönüştürdüğünüzde 600 dolar civarı bir ürüne dönüştürüyorsunuz. Peki bundan sonraki süreç? İşte bu yüksek teknolojiyle bütün bu çerçeveyle baktığımızda, bor karbüre dönüştürülmüş bu ürünler; dünyada elmastan sonra en sert ve dayanıklı element. Müthiş bir hammadde. Ve bunu dönüştürdüğünüzde, bor karbüre, bunu toz halleriyle birlikte, yaklaşık 40 bin dolara kadar mamul dediğimiz ürüne dönüşüyor.
Ve bu ekosistem içerisinde, 200 dolardan başlayan 40 bin dolara giden bir yolculuk. Bunu yeni teknolojilerle de işleyerek, zırh levhalar, seramik, eğimli kıvrımlı olanların helikopter zırhlarında, nükleer santral nötronları, tutucular noktasında, en sonda zırh ve yelek dediğimiz, özellikle savunma sanayiimizdeki en stratejik ürüne dönüştürülecek bir ekosistem oluşturarak iki şeyi başarmış oluyoruz."