Kadir Tekin
Sultan Alparslan Ani'yi ne zaman ve nasıl fethettiği merak konusu oldu. TRT1 ekranlarında yayınlanan Alparslan Büyük Selçuklu'da bu hafta Anadolu'nun kapılarını açmak için Ani eşiğini geçmek zorunda olan Alparslan bütün planlarını bu hedef üzerinde kuracak. Alparslan, Ani'nin fethi için neler yapacak? Hangi toprakları fethedecek, hangi tertipleri hazırlayacak?
Alparslan'ın sultan olmasıyla beraber tek hedefinin Ani olduğunu bilen Leon, Alparslan'ı engellemeye çalışacak. Leon bu mücadelede neler yapacak? Konstantinopol'den yardım isteyecek mi, yoksa Alparslan'a karşı başka emelleri mi var?
Ani Şehri Kars'ın 44 kilometre doğusunda Ocaklı köyü bitişiğinde bulunuyor. Aras Nehri'nin Arpa Çay kolu kıyısındaki Ani'nin kuzeydoğusunda Tatarcık, batısında Bostanlar deresi akıyor. Harebelerin bulunduğu yerde Arpa Çay, Türkiye ile Ermenistan'ı birbirinde ayırıyor.
İpek yolu üzerindeki 100 bin nüfuslu Krallar Diyarı Ani'nin çağlar boyunca mesken olarak kullanılmasının iki önemli nedeni var. Birincisi güvenlik ki; Ani güneydoğusundan geçen Arpa Çay ve Vadisi, kuzeybatısındaki Alacasu ve Vadisi ile doğal olarak korunan bir platoda yer alıyor. İkinci önemli nedeni ise; şehrin su gereksinimini, debisi yüksek olan Arpa Çay'ın karşılaması.
Şehrin ticari açıdan gelişmiş olmasını ise İpek Yolu'nun kuzey kanadından Arpa Çay üzerinde köprü durumunda olması olarak gösteriliyor. Ayrıca İpek Yolu'nun güney kanadının Bagrat yönetimi ile Cenevizliler arasında süren savaşlar yüzünden güvensiz olması nedeni ile kervanlar Ani'den geçiyordu. Bu durum şehrin refahına büyük katkıda bulunuyordu.
Tarih kitaplarında "Ehil olmayan kişilerin denetimine kaldığı" söylenen Ani'de taht kavgaları başlamasının ardından başa geçen III. Hovhannes Smbat şehiri 1035 yılında şehri Bizans'a sattı. Şehir halkından gizli olarak yapılan bu "satış" tepki ile karşılanınca sur duvarlarının önünde binlerce kişinin öldüğü bir savaştan sonra şehir yeniden bağımsızlığına devam etti.
Sultan Alparslan tarafından 1064 yılında 25 günlük bir kuşatmadan sonra fethedilen Ani, Anadolu'da Türklerin ilk ele geçirdiği şehir unvanını aldı. Alparslan şehir yönetimini bir Türk boyu olan Şeddadilere verdi. Depremde tahrip olan şehir tepeden tırnağa onarıldı ve ikinci bir yükseliş yaşandı. Şehir Malazgirt Savaşı'ndan yedi yıl önce ele geçirildiği için, hazırlık safhası ve geri karakol olma özelliği ile Malazgirt Zaferi'ne büyük katkıda bulundu.
Moğollar tarafından 1239 yılında istila edilen ve yakılıp yıkılarak talan edilen Ani,1319 yılındaki depremle şehri yaşanmaz hale geldi. Her ne kadar ufak bir yerleşim yeri olarak kullanılmaya devam edilse de terk edilmiş bir şehir görünümünden bir daha kurtulamadı.
93 Harbi olarak bilinen Osmanlı-Rus Savaşları'nda 40 yıl Rusların hakimiyetinde kalan bölgede; St. Petersburg Çarlık Üniversitesi'nden gelen ekip şehirde kazı yaparak taşınabilir bütün eserler ve birçok freski Rusya'ya götürdü.