Aksam.com.tr
Muhammed Fatih Karabulut
Üzerinden 36 yıl geçmesine rağmen Çernobil'in etkileri hala görülebiliyor. 1986 yılında Çernobil Nükleer Santrali'nin dördüncü reaktöründe meydana gelen patlama, insanlık tarihinde çevreye en büyük radyoaktif madde salınımına neden olan kaza oldu. Birçok bitki ve hayvan türünün etkilendiği kaza bazı türlerin mutasyona uğramasına sebep oldu.
Aksam.com.tr'nin IFLScience'dan aktardığı bilimsel makaleye göre; Yüksek dozda radyasyona kalmanın etkisi çevre ve insan nüfusu için şiddetliydi. Ancak kazadan otuz yıldan fazla bir süre sonra Çernobil, Avrupa'nın en büyük doğa rezervlerinden biri haline geldi. Ayılar, kurtlar ve vaşaklar da dahil olmak üzere çok çeşitli nesli tükenmekte olan türler buraya sığındı.
Radyasyon, canlı organizmaların genetik materyaline zarar verebilir ve istenmeyen mutasyonlar oluşturabilir. Bununla birlikte, Çernobil'deki en ilginç araştırma konularından biri, bazı türlerin gerçekten radyasyonla yaşamaya uyum sağlayıp sağlamadığını tespit etmeye çalışmak üzerine oldu.
Diğer kirleticilerde olduğu gibi, radyasyon, radyoaktif maddelerle kirlenmiş alanlarda hayatta kalmalarını artıran mekanizmalara sahip organizmaları destekleyen çok güçlü bir seçici faktör olabilir.
Araştırmacıların Çernobil'deki çalışmaları 2016 yılında başladı. O yıl, hasarlı nükleer reaktörün yakınında, alışılmadık bir siyah renk tonuna sahip birkaç Doğu ağaç kurbağası ( Hyla orientalis ) tespit edildi. Ara sıra daha koyu renklerin bulunabilmesine rağmen, türün normalde parlak yeşil bir sırt rengi olduğu biliniyordu.
Melanin, birçok organizmanın koyu renkli olmasına neden olan bir pigmenttir. Daha az bilinen şey ise, bu pigment sınıfının güneş ışığının saçtığı ultraviyole radyasyonundan da koruyabileceğidir. Pigmentin koruyucu rolü, mantarlarda gösterildiği gibi iyonlaştırıcı radyasyona kadar uzanabilir.
Melanin, radyasyon enerjisinin bir kısmını emer ve dağıtır. Ek olarak, reaktif oksijen türleri gibi hücre içindeki iyonize molekülleri temizleyebilir ve nötralize edebilir. Bu eylemler, radyasyona maruz kalan bireylerin hücrelerinin hasar görme ihtimalini azaltır ve hayatta kalma şanslarını artırır.
Araştırmacılar, 2016 yılında ilk siyah kurbağaları tespit ettikten sonra, Çernobil vahşi yaşamında melanin renklenmesinin rolünü incelemeye karar verdi. 2017 ve 2019 yılları arasında Kuzey Ukrayna'nın farklı bölgelerinde Doğu ağaç kurbağalarının renkleri ayrıntılı olarak incelendi.
Bu üç yıl boyunca, 12 farklı üreme havuzunda yakalanan 200'den fazla erkek kurbağanın sırt deri rengi analiz edildi. Bu lokaliteler, geniş bir radyoaktif kontaminasyon gradyanı boyunca dağılmış halde bulundu.
Çalışma, Çernobil ağaç kurbağalarının, bölge dışındaki kontrol alanlarında yakalanan kurbağalardan çok daha koyu bir renge sahip olduğunu ortaya koyuyor. 2016'da öğrenildiği gibi, bazıları zifiri karanlık. Bu renklenme, günümüzde kurbağaların yaşadığı ve bizim tüm bireylerde ölçebileceğimiz radyasyon seviyeleriyle ilgili değildir. Koyu renk, kaza anında en kirli alanların içinden veya yakınından gelen kurbağalar içindir.
Çalışmanın sonuçları, Çernobil kurbağalarının radyasyona tepki olarak hızlı bir evrim sürecinden geçmiş olabileceğini düşündürmektedir. Bu senaryoda, normalde popülasyonlarında bir azınlığı temsil eden kaza anında daha koyu renkli olan kurbağalar, melaninin koruyucu etkisi tarafından baskılandı.
Kara kurbağalar radyasyondan daha iyi kurtuldu ve başarılı bir şekilde çoğaldı. Kazadan bu yana ondan fazla kurbağa nesli geçti ve çok hızlı olmasına rağmen klasik bir doğal seçilim süreci, bu kara kurbağaların neden Çernobil Dışlama Bölgesi'ndeki türler için şu anda baskın tür olduğunu açıklayabilir.
Çernobil kara kurbağalarının incelenmesi, radyoaktif kirlenmeden etkilenen ortamlarda melaninin koruyucu rolünü daha iyi anlamak için büyük bir kanıt oldu. Ayrıca, nükleer atık yönetimi ve uzay araştırmaları gibi çok çeşitli alanlarda gelecek vaat eden uygulamalara kapı açtı.
Bu makale, Creative Commons lisansı altında The Conversation'da yeniden yayınlanmıştır.