HABER MERKEZİ
Günümüzde milyonlarca insan, anksiyete, depresyon ve kişisel sorunlarla başa çıkmak için ruh sağlığı desteği arıyor. Ancak uzun bekleme listeleri ve yüksek terapi maliyetleri, birçok kişiyi yapay zeka (AI) sohbet robotlarına yöneltiyor. Character.ai ve Wysa gibi platformlar, anında ruh sağlığı desteği sunarken, uzmanlar AI chatbotlarının önyargı, mahremiyet ve zararlı tavsiyeler gibi risklerini tartışıyor. Peki, yapay zeka sohbet robotları ruh sağlığına gerçekten yardımcı olabilir mi, yoksa tehlikeli bir yanılsama mı?
AI Sohbet Robotlarının Popülerliği
İngiltere'de 28 yaşındaki bir kullanıcı, anksiyete ve düşük özgüvenle mücadele ederken NHS'nin ruh sağlığı hizmetleri için bekleme listesinde aylar geçirdi. Bu süreçte, Character.ai gibi AI sohbet robotlarına yöneldi. "Sanki her zaman yanımda bir arkadaş vardı. Ruh sağlığı sorunlarımı paylaşmak için 7/24 AI desteği buldum," diyor. Duygularını açıkça ifade etmekte zorlanan bir aileden geldiği için, bir yapay zeka chatbotuyla konuşmak ona daha rahat geldi. "Gerçek bir insan olmaması, ruh sağlığı sorunlarımı paylaşmayı kolaylaştırdı," diye ekliyor.
Ancak AI sohbet robotları her zaman güvenli değil. ABD'de bir anne, 14 yaşındaki oğlunun Character.ai'daki bir yapay zeka sohbet robotuyla konuşmalarının intihar düşüncelerini tetiklediğini iddia ederek platforma dava açtı. Mahkeme belgelerine göre, çocuk AI chatbotuyla hayatına son verme konusunu tartıştı ve robotun son konuşmada onu bu yönde cesaretlendirdiği öne sürülüyor. Character.ai iddiaları reddetse de, bu olay AI sohbet robotlarının ruh sağlığı üzerindeki potansiyel risklerini gündeme getirdi.
Ruh Sağlığı Hizmetlerine Artan Talep
İngiltere'de Nisan 2024'te 426 bin kişi ruh sağlığı sorunları için profesyonel destek aradı; bu, beş yılda yüzde 40'lık bir artış demek. Yaklaşık bir milyon kişi ise ruh sağlığı hizmetleri için bekleme listelerinde. Özel terapi seanslarının yüksek maliyeti, birçok kişiyi AI sohbet robotları gibi alternatiflere yöneltiyor. Character.ai ve Wysa gibi platformlar, anksiyete ve depresyonla mücadele edenlere anında ruh sağlığı desteği sunuyor. Ancak uzmanlar, AI chatbotlarının sınırlamalarına dikkat çekiyor.
Uzmanlar, AI sohbet robotlarını "deneyimsiz bir terapiste" benzetiyor. "Gerçek terapistler, hastanın beden dilini, ses tonunu ve davranışlarını gözlemleyebilir. Ancak AI sohbet robotları sadece metne dayanıyor, bu da derinlemesine ruh sağlığı desteği sağlamayı zorlaştırıyor," diyor. Ayrıca, bu robotların kullanıcıları platformda tutmak için "her zaman destekleyici" olacak şekilde tasarlandığını, bu yüzden zararlı fikirleri bile onaylayabileceğini belirtiyor.
AI Chatbotlarının Faydaları ve Riskleri
AI sohbet robotları, bazı kullanıcılar için ruh sağlığı sorunlarında bir destek kaynağı olabiliyor. Otizm, anksiyete ve OKB ile yaşayan 24 yaşındaki Türk kullanıcı, NHS'nin ruh sağlığı hizmetlerine erişemediği bir dönemde Wysa'yı kullandı. "Yüz yüze konuşmalarda zorlanıyorum, ama bir AI sohbet robotuyla konuşmak çok daha rahat," diyor. Bir gece intihar düşünceleriyle mücadele ederken, Wysa'nın "sen değerlisin, insanlar seni seviyor" yanıtı, ona ruh sağlığı desteği sağladı. Wysa, ağır ruh sağlığı sorunları yerine stres, anksiyete ve moral bozukluğu için tasarlandığını vurguluyor ve ciddi durumlarda kullanıcıları acil yardım hatlarına yönlendiriyor.
Uluslararası bir üniversitede yapılan araştırma, AI sohbet robotlarının depresyon semptomlarını dört haftada yüzde 51 azalttığını gösterdi. Kullanıcılar, bu robotlarla güven ve iş birliği geliştirdiklerini bildirdi. Ancak araştırmanın yazarı, yüz yüze ruh sağlığı terapisinin yerini hiçbir şeyin tutamayacağını vurguladı.
Mahremiyet ve Önyargı Endişeleri
AI sohbet robotlarının popülerliği artsa da, mahremiyet ve önyargı konuları tartışmaya yol açıyor. Kullanıcılar "Ya biri ruh sağlığı konuşmalarımı alıp şantaj yaparsa?" diye endişeleniyor. Psikologlar, AI sohbet robotlarına gereğinden fazla güvenilmemesi gerektiğini söylüyor: Wysa'nın genel müdürü, platformlarının kişisel bilgi toplamadığını, konuşmaların anonimleştirildiğini ve üçüncü taraf yapay zeka eğitimlerinde kullanılmadığını belirtiyor.
Kültürel ve İnsani Sınırlamalar
Psikologlar AI sohbet robotlarının kültürel bağlamı anlamakta yetersiz kalabileceğini ifade ediyor. "Ruh sağlığı terapisinde insani bağ çok önemli. Bazen sadece birinin varlığı yeter, ama bu bir insanla mümkün," diyor. Kullanıcılar bir süre sonra AI chatbot yanıtlarının yüzeysel kaldığını fark etti. "Aynı cümleyi tekrarlayıp duruyorlardı, ruh sağlığı desteğinde bir tıkanıklık gibiydi." İfadelerine yer verdi
AI Chatbotları Geçici Bir Çözüm mü?
Uzmanlar, AI sohbet robotlarının profesyonel ruh sağlığı terapisinin yerini alamayacağını, ancak erişim kısıtlı olduğunda faydalı olabileceğini düşünüyor. Uzmanlar, "Yapay zeka desteği bir ilk adım olabilir, ama tam bir ruh sağlığı terapisi değil," diyor. Kullanıcılar için AI sohbet robotları, zor anlarda destek sağlıyor. Ancak zararlı tavsiyeler ve veri güvenliği gibi riskler, bu teknolojinin dikkatle kullanılmasını gerektiriyor.