TM Dijital Haber Merkezi
Binlerce yıl boyunca geçişsiz çıkarım, insan çıkarım güçlerinin bir özelliği olarak kabul edildi. Çıkarım yapmak için kullanılan bir mantıksal akıl yürütme biçimi: A, B'den büyükse ve B, C'den büyükse, o zaman A, C'den büyüktür. Ancak son yıllarda, maymunlar, kuşlar ve balıklar dâhil omurgalı hayvanlar, geçişli çıkarım kullanma yeteneğini göstermiştir.
Omurgasız hayvanlarda mantıksal akıl yürütmeyi değerlendiren tek yayımlanmış çalışma, bal arılarının göreve uygun olmadığını buldu. Ancak kâğıt eşek arısı, bal arıları gibi yaklaşık bir milyon nöron kadar kabaca aynı büyüklükte bir sinir sistemine sahiptir, fakat bal arısı kolonilerinde görülmeyen bir tür karmaşık sosyal davranışlar sergiler.
Michigan Üniversitesi'nde Evrimsel Biyolog Elizabeth Tibbetts, kâğıt eşek arısının sosyal becerilerinin bal arılarının başarısız olduğu yerlerde başarılı olmalarını sağlayıp sağlayamayacağını merak etti.
Tibbetts ve meslektaşları, bu soruya yanıt bulmak için iki ortak kâğıt eşek arısı olan Polistes dominula ve Polistes metricus'un geçişli bir çıkarım sorununu çözüp çözemeyeceğini test etti.
Ekoloji ve Evrimsel Biyoloji Anabilim Dalı Profesörü Tibbetts, "Bu çalışma, minyatür sinir sistemi ve sinir sistemlerinin karmaşık davranışları sınırlamadığına dair artan bir kanıtlar bütününe bir yenisini ekliyor." dedi.
Tibbetts, "Eşek arılarının bu sorunu çözmek için mantıksal çıkarım kullandığını söylemiyoruz, ancak bilinmeyen ilişkiler hakkında çıkarımlar yapmak için bilinen ilişkileri kullandıkları görülüyor. Bulgularımız, karmaşık davranış kapasitesinin, beyin büyüklüğü ile sınırlandırılmak yerine, davranışların yararlı olduğu sosyal çevre tarafından şekillenebileceğini göstermektedir.” ifadelerini kullandı.
Tibbetts ve meslektaşları ilk olarak Michigan’daki Ann Arbor çevresinde bulunan çeşitli bölgelerden kâğıt eşek arısı kraliçeleri topladı.
Bireysel eşek arısı, laboratuvarda öncül çiftler adı verilen renk çiftleri arasında ayrım yapmak için eğitildi. Her çiftteki bir renk, hafif bir elektrik çarpması ile ilişkilendirildi.
20 yıl boyunca kâğıt eşek arısı davranışını inceleyen Tibbetts, “Eşek arılarının öncül çiftleri ne kadar çabuk ve doğru bir şekilde öğrendiğini görünce şaşırdım.” dedi.
Daha sonra eşek arısı, tanıdık olmayan eşleştirilmiş renklerle sunuldu ve renkler arasında seçim yapmaları gerekiyordu. Tibbetts, eşek arısının bilgiyi örtük bir hiyerarşi içinde organize edebildiğini ve yeni çiftler arasında seçim yapmak için geçişli çıkarım kullandığını söyledi.
Tibbetts, “Bal arıları gibi, bu arıların da kafasının karışabileceğini düşündüm. Ancak belirli bir rengin bazı durumlarda güvenli olduğunu, bazı durumlarda güvenli olmadığını bulmakta güçlük çekmediler.” dedi.
Öyleyse neden her ikisi de bir pirinç tanesinden daha küçük beyinlere sahip olan eşek arısı ve bal arısı, geçişli çıkarım testlerinde bu kadar farklı performans gösteriyor? Bir olasılık, farklı bilişsel yeteneklerin arılar ve yaban arıları için tercih edilmeleridir; çünkü farklı sosyal davranışlar sergilerler.
Bir bal arısı kolonisinde tek bir kraliçe ve birden fazla eşit sıralamaya sahip kadın işçi vardır. Buna karşılık, kâğıt eşek arısı kolonileri, kurucu olarak bilinen birkaç üreme kadınına sahiptir. Kurucular rakipleriyle rekabet ederler ve doğrusal baskınlık hiyerarşileri oluştururlar.
Bir yaban arısının hiyerarşideki sıralaması üreme, iş ve yiyecek paylarını belirler. Geçişli çıkarım, eşek arılarının yeni sosyal ilişkiler hakkında hızlıca çıkarım yapmasına izin verebilir.
Binlerce yıl boyunca, geçişli çıkarım insan bilişinin bir işareti olarak kabul edildi ve mantıksal çıkarımlara dayandığı düşünülüyordu. Daha yakın zamanlarda, bazı araştırmacılar geçişli çıkarımın daha üst düzey bir muhakeme gerektirip gerektirmediğini veya daha basit kurallarla çözülebileceğini sorguladılar.
Tibbetts ve meslektaşları tarafından yapılan araştırma, kâğıt eşek arısının örtük bir hiyerarşi kurup manipüle edebileceğini göstermektedir. Ancak bu yeteneğin altında yatan kesin mekanizmalar hakkında hiçbir iddiada bulunmaz.
Daha önceki çalışmalarda Tibbetts ve meslektaşları, kağıt eşekarısı türlerinin bireylerini yüz işaretlerindeki farklılıklar ile tanıdıklarını ve yabancı yüzlere sahip eşek arılarına karşı daha agresif davrandıklarını gösterdi.
Araştırmacılar ayrıca, kâğıt eşek arılarının şaşırtıcı derecede uzun hatıraları olduğunu ve davranışlarını önceki eşek arısı ile önceki sosyal etkileşimler hakkında hatırladıkları şeye dayandırdıklarını göstermiştir.
Takımın bulgularının 8 Mayıs'ta Biology Letters dergisinde yayımlanması planlanıyor.