TM Dijital Haber Merkezi – Gökhan Ertaş
Kamioka Gravitasyonel Dalga Dedektörü (KAGRA), geniş çaplı bir fizik deneyi olduğu gibi aynı zamanda kütle çekim dalgalarını inceleyen gözlem evleri olan ABD'deki iki LIGO dedektörüne ve İtalya'daki Virgo detektörüne katılacak.
Bu üç tesis, kendi verilerini paylaşacak ve birbirlerinin sonuçlarının bağımsız doğrulayıcıları olarak görev yapacak.
LIGO ve Virgo detektörleri gibi, KAGRA da kütle çekim dalgaları denilen uzaydaki küçük dalgaları aramak için lazer interferometri kullanacak. Deney, yeraltında gömülü olan 3 kilometre uzunluğunda bir çift koldan oluşuyor. Optikler bir lazer ışınını bölüp tünelin her iki tarafından gönderir, sonra da dedektördeki ışınlara yeniden katılır. Bir yerçekimi dalgası, ışınların birbiriyle uyum içinde hareket etmesine ve bir sayaç sinyali üretmesine neden olacaktır.
LIGO basın bültenine yer alan bilgiye göre KAGRA, aynı zamanda ısıya bağlı etkilerin neden olduğu gürültüyü azaltan kriyojenik soğutmalı aynalara sahip ilk dedektör olacak.
LIGO, 100 YILLIK GENEL GÖRELİLİK KURAMININ DOĞRULUĞUNU KANITLAYAN KÜTLE ÇEKİMİ DALGALARINI İLK DEFA GÖZLEMLEMİŞTİ
Albert Einstein'ın ünlü izafiyet teorisinin odağındaki yerçekimsel dalgalar ve ortaya çıkardıkları ışığı dedektörler aracılığıyla ilk kez doğrudan algılayan LİGO (Lazer Interferometre Kütleçekim Dalga Gözlemevi) bu buluşlarıyla 2017 Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmışlardı.
Yaklaşık 100 yıl önce Albert Einstein tarafından geliştirilen genel görelilik kuramının sonuçlarından biri ivmelenen kütlelerin kütleçekimsel dalgalar yaymasıdır. Işık hızıyla yol alan bu dalgalar uzay-zamanın dokusunda değişikliklere sebep olur. Ancak bu etkiler çok küçük olduğu için kütleçekimsel dalgaların doğrudan gözlemlenmesi çok zordur.
Kütleçekimsel dalgalar, 40 yıla yayılan çabaların sonunda ilk kez 2015 yılında LIGO dedektörlerinde gözlemlendi. Dalgaların yaklaşık 1,3 milyar yıl önce iki karadeliğin birleşmesi sırasında yayıldığı açıklandı.
Prof. Dr. Rainer Weiss ve Prof. Dr. Kip Thorne, 1970’lerde kütleçekimsel dalgaların doğrudan gözlemlenmesinin mümkün olabileceğini düşündü. Weiss, dalgaların gözlemlenmesini zorlaştıran etkenleri detaylı bir biçimde inceledi ve bir dedektör tasarladı.
Prof. Dr. Barry C. Barish, dedektörlerin kurulmasına öncülük etti. Bu keşfin, bilim insanlarının 2017 yılı Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmalarına sebep oldu. Ancak 26 Nisan’da LIGO’nun çarpışmayı gözlemlediği gün, bütün duruma bir drama dalgası ekleyen başka bir aday kaynak tespit ettiler: Bir nötron yıldızı ve bir kara delik arasında potansiyel bir çarpışma.