1
Başkan Recep Tayyip Erdoğan, Rusya lideri Putin ve İran Cumhurbaşkanı Ruhani, zirvede İdlib’i görüştü. Erdoğan toplantıda üst üste, “Saldırı katliamla sonuçlanır. Bildirinin üçüncü maddesinde ateşkes ifadesi olmalı. Ateşkes ilanı yapabilirsek, önemli bir adım olacak” dedi.
MÜNBİÇ UYARISI
Rusya lideri Putin ise, Erdoğan’ın teklifiyle İdlib’deki tüm taraflara silahları bırakma çağrısında bulunduklarını söyledi. Anak ateşkes ifadesi letinde yer almadı. İran Cumhurbaşkanı Ruhani de, Fırat’ın doğusundaki ABD varlığına dikkati çekerek İdlib’den sonra sıranın buraya geleceğini söyledi.
Türkiye konumunu koruyacak
Erdoğan ortak toplantıdaki konuşmasına İranlı şair Sadi Şirazi’nin “Eğer sen başka insanların ıstırabından gamlanıp kederlenmiyorsan, sana Ademoğlu demek yakışmaz” mısralarıyla başladı.
İşte Erdoğan’ın o tarihi konuşmasından başlıklar:
İDLİB SURİYE’NİN MODELİ
İdlib bölgesine saldırıların sahada durumu daha da kötüleştireceğini ifade ettik. Türkiye olarak, İdlib’de 12 gözlem noktamız bulunuyoruz. Sahadaki sükûnet için önemli bir sorumluluk üstlendik. İdlib’in mevcut statüsünün korunması, hayati önem taşıyor. İdlib, tüm Suriye’nin küçük bir modeli konumundadır. Yanlış adımlar her yerde hissedilir. İdlib’e saldırılar, siyasi süreci çökme noktasına getirir. İdlib meselesi, Astana ruhuna sadık kalınarak çözülmeli.
GÖÇÜN YÖNÜ TÜRKİYE OLUR
İdlib halkının kaçacağı yer Türkiye. Bizim önceliğimiz göçü önlemektir. Türkiye, şu an 3,5 milyon sığınmacıyı ağırlıyor. İdlib’in nüfusu 3,5 milyon. 3,5 milyon Suriyeliye daha ev sahipliğine gücümüz yetmez. Suriye halkı adil bir seçim bekliyor.
ATEŞKES VURGUSU
İdlib’e yapılacak saldırı, katliamla, felaketle sonuçlanacaktır. İdlib’in kan gölüne dönmesini asla istemiyoruz. Siz dostlarımızdan da bu çabalarımızda bize destek olmanızı bekliyoruz. Türkiye, özellikle Suriye’nin siyasi, coğrafi ve sosyal bütünlüğü gerçek anlamda sağlanana kadar bölgedeki varlığını korumakta kararlıdır. İdlib’de ateşkese adım atılmalı. Burada bir ateşkes ilanı yapabilirsek, zirvenin en önemli adımlarından biri bu olacak ve sivilleri ciddi manada huzurlu kılacak, rahatlatacak. Anayasayla ilgili çalışmalar da hız kazandığı takdirde Suriye halkı genel itibarıyla beklentilerine doğru gidildiğini görmüş olacaktır. Bildiride ateşkes ifadesi olursa, daha isabetli olacaktır.
ASTANA RUHUYLA DEVAM
Astana ruhunun özünde asgari müştereklerde buluşma iradesi göstermemiz vardır. Bu asgari müşterekler ise Suriye’nin siyasi birliğinin sağlanması, toprak bütünlüğünün korunması ve ihtilafa barışçıl bir siyasi çözüm bulunmasıdır.
PYD/PKK’YA DİKKAT!
Fırat’ın doğusunda arzu etmediğimiz gelişmeler yaşanıyor. ABD 20 bine yakın TIR’ı bölgeye gönderdi. Suriye rejimi de teröristlere göz yumuyor. PYD/YPG dahil Suriye’den kaynaklanan terörün her türlüsüne ve Suriye’nin toprak bütünlüğüne kasteden girişimlere ortak tavır almalıyız.
Hamaney’le görüştü
Erdoğan, zirvenin ardından İran dini lideri Ayetullah Hamaney’le görüştü. Hamaney’in ikametgâhındaki görüşme basına kapalı gerçekleştirildi.
12 MADDELİK BİLDİRİ
Devlet Başkanları;
“1. Astana formatının Ocak 2017’den bu yana sağladığı başarılardan, Suriye’de şiddetin azaltılmasında katedilen ilerlemeden memnuniyeti ifade etmişlerdir.
2. Suriye’nin egemenliği ve toprak bütünlüğüyle BM Şartı’nın amaç ve ilkelerine olan taahhütlerini vurgulamış ve bunlara herkes tarafından saygı gösterilmesi gerektiğinin altını çizmişlerdir. Terörle mücadele kisvesi altında sahada yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü girişimi reddetmiş, komşu ülkelerin ulusal güvenliğini zayıflatmayı amaçlayan ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını ifade etmişlerdir.
3. İdlib gerginliği azaltma bölgesindeki durumu Astana formatını tanımlayan işbirliği ruhuna uygun olarak ele almayı kararlaştırmışlardır.
4. BM Güvenlik Konseyi tarafından terörist olarak tanımlanan DEAŞ, Nusra Cephesi ile El Kaide veya DEAŞ’la bağlantılı diğer bireyler, gruplar, teşebbüsler ve oluşumların tamamen ortadan kaldırılması amacıyla aralarındaki işbirliğini sürdürme kararlılıklarını teyit etmişlerdir.
5. Suriye ihtilafının siyasi süreçle sona erdirilebileceğine dair inançlarını yinelemişlerdir. Aktif işbirliğini sürdürme kararlılıklarını teyit etmişlerdir.
6. Anayasa Komitesi çalışmalarının başlatılmasına yardımcı olma taahhütlerini vurgulamışlardır.
7. İnsani yardım göndermek, temel altyapı unsurlarını eski haline getirmek için çağrıda bulunmuşlardır.
8. Sivillerin korunması çabalarını sürdürmedeki kararlılıklarını yinelemişlerdir.
9. Sığınmacıların ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişilerin Suriye’de ikamet ettikleri asıl yerlere güvenli ve gönüllü olarak geri dönüşleri için gerekli şartların oluşturulması ihtiyacının altını çizmişlerdir. Bu amaçla, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) ve diğer uluslararası uzmanlık kuruluşları da dahil olmak üzere, ilgili tüm taraflar arasındaki eşgüdüm ihtiyacını vurgulamışlardır. [Suriyeli mülteciler ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişiler hakkında uluslararası bir konferansın toplanması fikrini değerlendirmek hususunda mutabık kalmışlardır.]
10. BM ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) uzmanlarının katılımıyla yürütülen, alıkonulanlar/kaçırılanların serbest bırakılması, cenazelerin teslimi ve kayıp şahısların tespiti Çalışma Grubu’nun faaliyetlerindeki ilerlemeyi memnuniyetle karşılamışlardır.
11. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Sayın Vladimir Putin’in daveti üzerine, bir sonraki toplantılarını Rusya Federasyonu’nda yapmayı kararlaştırmışlardır.
12. Rusya Federasyonu ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Başkanları, Tahran’daki Üçlü Zirve’ye ev sahipliği yapmalarından ötürü İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Hasan Ruhani’ye içten teşekkürlerini sunmuşlardır.”
Putin: Tüm taraflar silah bıraksın
Rusya lideri Putin, Suriye’de çözüm için Astana formatının devam edeceğini belirterek, “Önceliğimiz ülkede terörün tamamen temizlenmesi” dedi.
Rusya Devlet Başkanı Putin ortak açıklamada şunları söyledi: “Ortak bildiriyi kabul ettik. Suriye’de çözüm için Astana formatını kullanacağız. Türkiye Cumhurbaşkanı’nın teklifiyle, tüm taraflara silahları bırakmalarını teklif ettik. Önceliğimiz Suriye’yi terörizmden tamamen temizlemektir. Terörle mücadeleye artık Suriyeli muhalif gruplar da katılmaya başlıyor. Barış çağrımız İdlib’de de işitilecek. Teröristler sivilleri kalkan olarak kullanıyor. Suriye’nin yüzde 90’ı kontrol altında. Birleşmiş Milletler’de anayasa komitesi oluşturulacak. İdlib’de çok fazla sivil var.”
ABD, Suriye’yi terk etsin
“Terörizmle mücadele sürecek, biz barış için savaşıyoruz” diyen İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ABD’den derhal Suriye’yi terk etmesini istedi. Washington yönetimini ‘işgalci’ olarak tanımlayan Cumhurbaşkanı Ruhani, “İlk ve son rol Suriye milletinindir. İdlib’deki çatışmalar sivillere zarar vermemeli, İdlib’de terörizmle mücadele terör bitene kadar sürmeli. Suriye’nin toprak bütünlüğü çok önemli” ifadesini kullandı. Cumhurbaşkanı Ruhani, Türkiye ve Rusya’ya ABD’yi Suriye’nin kuzeyinden çıkarmayı teklif etti: “ABD’yi Fırat’ın doğusundan çıkmaya zorlayalım” ifadelerini kullandı.
Zirve öncesi yoğun diplomasi
Başkan Erdoğan, zirve öncesinde ikili görüşmeler yaptı. Erdoğan’ın İran Cumhurbaşkanı Ruhani’yle randevusu 45 dakika sürdü. Görüşme öncesinde basına açık bölümde konuşan Başkan Erdoğan, sözlerine besmeleyle başladı. Erdoğan, “Bugün gerçekten çok önemli bir gün. Günlerden de cuma. Soçi ve Ankara’dan sonra Tahran’da önemli bir görüşmeyi gerçekleştireceğiz” dedi.
Çavuşoğlu-Lavrov buluştu
Başkan Erdoğan, daha sonra Rusya lideri Putin’le bir araya geldi. Görüşmenin başında Erdoğan ve Putin’in samimi sohbeti ve gülüşmeleri dikkati çekti. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da Rus meslektaşı Sergey Lavrov’la sohbet ettiği gözlendi.
CANLI YAYINLANDI
İran’ın ev sahipliğinde düzenlenen üçlü zirvenin müzakere kısmı, teamüllerin aksine basına açık gerçekleştirildi, canlı yayın devam etti. Rusya lideri Putin toplantının ardından açıklamanın canlı yayınlandığını bilmediğini söyledi.
BAKANLAR DA EŞLİK ETTİ
Erdoğan’a Milli Savunma Bakanı Akar, Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Hazine ve Maliye Bakanı Albayrak, MİT Başkanı Fidan ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın Tahran’da eşlik etti.
Dakika dakika zirve
10.47 Başkan Erdoğan ve beraberindeki heyet Tahran’a indi.
12.02 Rusya lideri Putin, Tahran’a indi.
12.07 Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, İranlı mevkidaşı Zarifi ile görüştü.
12.48 Başkan Erdoğan ve İran cumhurbaşkanı Ruhani’nin baş başa görüşmesi başladı.
13.20 Başkan Erdoğan ve Rusya lideri Putin baş başa görüştü.
13.30 Türkiye-Rusya-İran üçlü zirvesi başladı.
14.54 Üçlü zirvede Erdoğan, Putin ve Ruhani’nin basın toplantısı başladı.
15.50 Üçlü zirvede ortak basın bildirisi yayımlandı.
17.41 Başkan Erdoğan, İran’ın dini lideri Hamaney’ye görüştü.
18.12 Putin, Ruhani’yle görüştü.