Modern dönem hükümet sistemleri daha daha çok yasama yürütme ve yargı erki arasındaki ilişkinin nasıl dizayn edildiği üzerinden tanımlanıyor. Bu husus, genellikle yasama ve yürütme yetkilerinin aynı elde toplandığı kuvvetler birliği ile farklı organlar arasındaki denge ve denetimi sağlayacak şeklinde yetkilerin paylaştırıldığı kuvvetler ayrılığı olarak sınıflandırılır. Başkanlık sisteminin de içinde yer aldığı demokratik sistemler bugün üç temel hükümet modeli şeklinde uygulanır. AK Parti'nin önerdiği Başkanlık sistemi birçok yönden ABD'deki modelden ayrılıyor.Başkan doğrudan halk tarafından 5 yıllığına seçilecek. Başkan olmak için 40 yaşında ve üniversite mezunu olma şartı korunacak. Bir kişi iki dönem başkanlık yapabilecek. Başkan, seçimler öncesinde başkan yardımcısını da halka açıklayacak. Sistemde üniter yapı korunacak, tek parlamento olacak. Meclis'in milletvekili sayısı 550 olarak korunacak. Parlamento seçimleri ile başkanlık seçimi eş zamanlı 5 yılda bir yapılacak. Ancak “3 yılda bir parlamentonun yarısının yenilenmesi” formülü üzerinde de çalışılıyor. Bu durumda, yenilenecek üyeler kurayla belirlenecek.
1- Kuvvetler arasında sert ayrılığın olduğu Başkanlık Sistemi,
2- Kuvvetler arasındaki dengenin daha yumuşak düzenlendiği parlamenter sistem,
3- Başkanlık sistemi ve parlamenter sistemin karışımı olan yarı başkanlık sistemi.
BAŞKANLIK SİSTEMİ NEDİR?
Bakanlık Sistemi, devletin yasama yürütme ve yargı organlarının kesin bir ayrımı olan ve denge dayanır. Halk tarafından ayrı ayrı seçilerek göreve getirildiği ve dolayısıyla birbirlerine karşı değil halka karşı sorumlu olduğu, görev sürelerinin sabit olduğu, yasama ve yürütme organları arasında yetki ve görev ayrımının net bir şekilde yapıldığı hükümet sistemine Başkanlık Sistemi denir. Başkan, yürütme (bakanlar kurulu) ve yasama (milletvekilleri) halk tarafından seçilir. Türkiye'de yapılacak referandum ile yeni yönetim sistemi için gerekli çalışmalar başlayacak.
ÖNEMLİ LİDERLER BAŞKANLIK SİSTEMİNİ GÜNDEME GETİRDİ
Turgut Özal: Parlamenter sistemde denetim yoktur. Oysa başkanlık sisteminde kesin olarak kuvvetler ayrılığı vardır.
Süleyman Demirel: İsterdim ki, Türkiye'de başkanlık sistemini yapalım. Devlet büyük, ülke büyük, halk çok dinamik biz bu ülkeyi idare edemiyoruz. Sistemde değişiklik yapmamız lazım.
Alparslan Türkeş: Tarih ve töremize uygun olarak Başkanlık Sistemi'ni savunuyoruz.
'İsterdim ki Türkiye'de başkanlık sistemini yapalım!' Eski Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in 1993'teki konuşması sosyal medyada gündem oldu: İsterdim ki Türkiye'de başkanlık sistemini yapalım! İçimde ukdedir yapamadık
BAŞKANLIK SİSTEMİ GERİ KALMIŞ ÜLKELERE MAHSUS BİR HÜKÜMET MODELİ MİDİR?
Dünya Bankası'nın 2015 yılı verilerine göre dünyanın ekonomik açıdan en büyük yirmi ülkesinin;
5 tanesinde başkanlık sistemi
Toplam gayrîsâfî millî hâsıla değerleri açısından bakıldığında;
Başkanlık sistemi uygulayan ülkeler: 23,3 trilyon ABD Doları
Parlamenter sistem uygulayan ülkeler: 21,9 trilyon ABD Doları
Yarı başkanlık sistemini uygulayan ülkeler: 4,6 trilyon ABD Doları
Diğer sistemleri uygulayan ülkeler: 11,8 ise trilyon ABD Doları
6- BAŞKAN, YARGIYA EMİR VEREBİLİR Mİ?
Başkanlık sistemi yargı bağımsızlığına ve tarafsızlığına dayanmaktadır. Yargı organlarının üyelerinin seçilmesi veya göreve getirilmesinde yasama ve yürütme organlarının yetkisi arasında dengelenmiştir. Yargı mensuplarının atanması sürecinde nihaî yetkinin yasama organında olması, yargıyı başkanın etkisinden kurtarmaktadır.
7- BAŞKAN İSTEDİĞİ KİŞİYİ DİLEDİĞİ YERE ATAYABİLİR Mİ?
Başkanlık sistemi uygulayan ülkelerde kamu bürokrasisindeki bütün üst düzey atamalar (valiler, büyükelçiler, komutanlar, müsteşarlar vb.) yasama organının onayına bağlıdır. Bu nedenle başkan atamalarda tek yetkili merci değildir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yeni anayasa ve başkanlık sistemiyle ilgili olarak, 'Ben konuyu dile getirmeye devam edeceğim. Bundan neden çekiniliyor? Sistem krizi yatıyor, sorunların altında. Bu konu tartışılmalı. Zorla birileri dayanarak, istemeye istemeye, sanki bu benim şahsi meselem gibiymiş gibi davranıyor. bu benim değil milletimin meselesi' dedi.
8- YASAMA ORGANI, BAŞKANI GÖREVDEN UZAKLAŞTIRABİLİR Mİ?
Başkanlık sistemi uygulayan bütün ülkelerde yasama organı, anayasada belirtilen istisnaî (ağır cezaî sorumluluk gerektiren rüşvet, vatana ihanet, görevi kötüye kullanma vb. adlî bir suçun işlenmesi gibi) hallerde başkanı görevden uzaklaştırabilir.
9- BAŞKAN YASAMA ORGANİNİ FESH EDEBİLİR Mİ?
Başkanlık sisteminde başkan yasama organını (meclisi) feshedemez. Buna karşılık cumhuriyetle yönetilen ve parlamenter sistem uygulayan ülkelerin tamamında cumhurbaşkanına, yarı başkanlık sistemi uygulayan ülkelerin tamamında ise devlet başkanına yasama organını feshetme yetkisi tanınmıştır.
10- BAŞKAN TEK BAŞİNA KANUN ÇİKARABİLİR Mİ?
Başkanlık sisteminde kanun koyma yetkisi yasama organı olan meclise aittir ve bu yetki devredilemez. Dolayısıyla başkanın kanun yapma yetkisi yoktur.
Türk tipi başkanlık sistemi nedir?
AK Parti'nin önerdiği Başkanlık sistemi birçok yönden ABD'deki modelden ayrılıyor.Başkan doğrudan halk tarafından 5 yıllığına seçilecek. Başkan olmak için 40 yaşında ve üniversite mezunu olma şartı korunacak. Bir kişi iki dönem başkanlık yapabilecek. Başkan, seçimler öncesinde başkan yardımcısını da halka açıklayacak.
Sistemde üniter yapı korunacak, tek parlamento olacak. Meclis'in milletvekili sayısı 550 olarak korunacak. Parlamento seçimleri ile başkanlık seçimi eş zamanlı 5 yılda bir yapılacak. Ancak “3 yılda bir parlamentonun yarısının yenilenmesi” formülü üzerinde de çalışılıyor. Bu durumda, yenilenecek üyeler kurayla belirlenecek.
Başkan Meclis'e değil sadece halka karşı sorumlu olacak. Bu nedenle güvenoyu ve gensoru uygulamaları kaldırılacak. Bu yolla başkan ve kabinenin düşürülmesi imkanı da olmayacak. Başkan kabinesini parlamento içinden seçmeyecek. Milletvekili olanlar bakan olamayacak. Amerikan sistemin farklı olarak büyükelçi gibi üst düzey bürokratlar başkan tarafından atanacak. Meclis onayı aranmayacak.Bütçeyi başkan hazırlayacak, Meclis'in bütçeyi attırma ya da eksiltme yetkisi olacak.
Modele göre başkan, cumhurbaşkanının halen sahip olduğu yetkilerin yanı sıra bakanları da atayacak. Hükümetin olduğu gibi partinin yönetimi de başkana geçecek. Parti içinde başkan olduğu sürece partili kimliğinin sürebileceği, parti lideri olmayabileceği formülleri üzerinde de duruluyor.
Başkan, vatana ihanet gibi belli başlı bazı suçlardan yargılanabilecek. Yargılamayı Yüce Divan sıfatı ile Anayasa Mahkemesi yapacak. Başkanı, Yüce
Divan'a gönderme yetkisi ise Meclis'te olacak. Meclis, bu kararı nitelikli çoğunluk ile verecek. Başkan hakkında yargılama kararı verilmesi için 367 kabul oyu aranması planlanıyor.
Bu başkanlık modelinin Ürdün modeli ile çok benzer olduğu da konuşulan diğer bir görüş. Hatırlatalım Ürdün bir Krallık ve Kral tarafından yönetiliyor.