27 Mayıs 1960 darbesinin ardından dönemin Başbakanı Adnan Menderes ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ile idam edilen Maliye Bakanı Hasan Polatkan, çalışkanlığı ve başarılı icraatıyla ön plana çıkan bir isimdi.
Polatkan'ın yargılandığı duruşmaların başsavcısı Altay Ömer Egesel 22 yıl sonra "Polatkan'a yazık oldu" ifadelerini kullanırken, eşi Mutahhare Polatkan ise "Bu kadar kendini işine veren bir insanı asacağına, bırak bu memlekette çalışsın. Ne zihniyet ne şahsi kısmet ne talih...Biz böyle gümbürtüye gittik." değerlendirmesini yapmıştı.
27 Mayıs 1960 darbesi sonrası darbecilerin idam ettiği ancak vicdanlara gömülen 3 isimden biriydi Demokrat Partinin Maliye Bakanı Hasan Polatkan.
Genç yaşlarda başarıları ve çalışkanlığıyla çevresinin takdirini kazanan Polatkan, 1. Dünya Savaşı yıllarında 1915'te Eskişehir'de dünyaya geldi.
Polatkan, çocukluğunu ise Kurtuluş Savaşı döneminde yaşadı. Eğitimini yokluk ve sıkıntı dönemlerinde zor şartlar altında sürdürürken, bir yandan da babasına iş yerinde yardım etti. Polatkan, evde ve iş yerlerinde elektriğin olmadığı bu dönemde Eskişehir'de sokak lambalarının altında kitap okurdu.
Kırım Türklerinden Giray sülalesine mensup Polatkan'ın dedeleri Türkiye'ye göç ettikten sonra Eskişehir'e yerleşti. Polatkan'ın babası ticaretle uğraşan Abdülbahri Bey annesi ise Hafız Hacı Gülsüm Hanım'dı. Polatkan, ilkokul, ortaokul ve lise eğitimini Eskişehir'de tamamladı.
Hasan Polatkan, eğitim aldığı okulları birincilikle bitirdi. Okul yıllarında ticari, iktisadi konuları içeren yayınlara ilgi duyan Polatkan'ın Türkiye ekonomisi hakkındaki görüşlerinin netleşmesi de bu döneme denk geldi.
İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümünü 1936'da bitiren Polatkan, mezuniyetinin hemen ardından Ziraat Bankası Müfettiş Yardımcısı olarak atandı. Ekim 1936'da askere gitti ve terhisi akabinde Ziraat Bankasındaki görevine döndü.
Polatkan Temmuz 1946'da yapılan seçimlerde Eskis¸ehir'den Demokrat Parti adayı olarak milletvekili seçildi. Eskis¸ehir'in Kırım Tatarlarından Seyit Çiftkurt'un kızı Mutahhare Hanım'la 1949 yılında evlendi. Evliliğinden Sema ve Nilgün adında iki kız çocuğu olan Polatkan'ın en büyük özelliklerinden biri de ailesine düşkünlüğüydü.
Polatkan, Mayıs 1950 seçimlerinde yine Eskis¸ehir'den Demokrat Parti milletvekili seçilirken, birinci Adnan Menderes hükümetinde Çalıs¸ma Bakanı olarak görev aldı.
İstifa eden Halil Ayan'ın yerine Maliye Bakanlıgˆına getirilen Polatkan, ikinci ve üçüncü Adnan Menderes hükümetlerinde de bu görevi yürüttü.
Polatkan, Aralık 1955'te bu görevden istifa ederken, bir sene sonra Aralık 1956'da tekrar Maliye Bakanlıgˆına getirildi. 27 Ekim 1957'de yapılan genel seçimlerde Eskişehir'den dördüncü defa Demokrat Parti milletvekili seçilen Polatkan, askeri darbeye kadar bu görevini sürdürdü.
"KABİNENİN EN SAĞLAM VEKİLLERİNDEN BİRİ"
Dönemin muhalif yazarlarından Metin Toker'in yönetimindeki Akis dergisinin 1 Ocak 1955 tarihli sayısında Hasan Polatkan için şu ifadeler kullanılıyordu:
"Hasan Polatkan bir çalışkan vekildir. Çok zaman saat sekizde (aksam ve sabah) onu makamında bulmak kabildir. Demokrat Parti iktidarının bütçesini derleyip toplamak o kadar kolay olmasa gerek... Polatkan bunu muvaffakiyetle yaptığı için kabinenin en sağlam vekillerinden biridir ve sarsılması için hiç ama hiçbir sebep mevcut değildir. Türkiye'ye denk bir bütçe hediye eden ilk kabinenin Maliye Vekili olması kendisine daima şeref verecektir."
İŞÇİ VE ÇİFTÇİLER İÇİN EMEK VERDİ
Polatkan, siyasi hayatı boyunca çiftçiler ve işçiler için birçok yeniliğin yolunu açtı.
Ülkesini ve insanını her yönden iyi tanıyan Polatkan, Tarım Bakanlığının bütçesi için "Nüfusunun yüzde 81'i çiftçi olan bir memlekette Tarım Bakanlıgˆına ayrılan para, Emniyet Umum Müdürlügˆüne ayrılan paradan daha az olacak olursa bu, hakikaten üzülmeye degˆer bir noktadır." değerlendirmesinde bulunmuştu.
Polatkan işçilerin sağlık ve giyim şartlarının iyileştirilmesi için de yoğun çaba sarf etti.
İDAMA GİDEN SÜREÇ
Hasan Polatkan, Başbakan Menderes'le 26 Mayıs 1960'ta Eskişehir'deki programlara katılırken, askeri darbenin yönetime el koyduğunu sabah saatlerinde eşi Mutahhare Polatkan'dan öğrendi.
Menderes'le birlikte Kütahya'ya geçen Polatkan, burada ihtilal kuvvetleri tarafından tutuklanarak Ankara Harp Okuluna sevk edildi. Polatkan, burada bir süre bekletildikten sonra diğer Demokrat Partililerle birlikte Yassıada'ya gönderildi.
Bu süreçte işkenceye de maruz kalan Polatkan'ın ailesi, ziyaretleri sırasında onun elinin üzerinde sigara yanıkları olduğunu da gördü.
Yassıada'daki kötü muamelelere dayanamayan Polatkan'ın bir askere "Bizi öldürecekseniz hemen öldürün ama lütfen bu hakaretleri durdurun. Artık tahammül edemiyorum." feryadında bulunduğu ailesi tarafından dile getirildi.
Polatkan, 14 Ekim 1960'ta başlayan duruşmalarda "Ali İpar, Barbara, Ankara ve İstanbul Olayları, Anayasayı İhlal ile Vinileks" dosyalarından yargılandı. Uzun yargılamalar sonrası suçlu bulunan Polatkan, 15 Eylül 1961'de idam edileceğini öğrendi.
YARGILANMASINA SEBEP OLAN KANUNUN ALTINDA İMZASI OLANLAR YARGILANMADI
"CHP Mallarının Yasayla Hazine'ye Aktarılması Davası" sanıklarından Polatkan, son savunmasında, "CHP Mallarının Hazine'ye İadesi Kanunu"nun altında imzası olan ancak daha sonra Demokrat Partiden istifa eden vekiller yerine kendisinin neden bu kanundan dolayı yargılandığını sorarak yargılamadaki usulsüzlüğe dikkati çekmişti.
Polatkan, 2 Ağustos 1961 tarihli son savunmasında Yassıada'da neden yargılandıklarının asıl sebebini şöyle açıklamıştı:
"Diktaya gidiş vehmine ve isnadına delil olarak gösterilen CHP Mallarının Hazine'ye İadesi Kanunu'nu teklif eden, Meclis kürsüsünde müdafaasını yapan bazı mebuslar bugün bu davanın müsebbiplerinden olan CHP safında bulunduğu için suçlular arasında görünmüyor. 1950'den 28 Nisan 1960 tarihine kadar 10 yıl mebusluk yapan ve 27 Mayıs'tan bir ay önce istifa edenler de suçlular arasında değil.
O halde itham edilmemizin, suçlu görülmemizin hakiki sebebini diktaya gidişe delil diye gösterilen bazı kanunları kabul etmek değil, 27 Mayıs 1960 günü Demokrat Parti iktidarının kadrosu veya hükümeti içinde bulunmuş olmamız teşkil ediyor."
POLATKAN'IN SON SÖZLERİ
16 Eylül 1961'de sabaha karşı gerçekleşen infazdan önce yanına gelenler arasında bulunan hemşehrisi bir üsteğmenle konuşan Polatkan'ın son sözleri ise "Karıma ve çocuklarıma söyleyin, suçsuzum. Allah'a ve vicdanıma güveniyorum. Aynı sözleri anneme ve kardes¸lerime de söyleyin." oldu.
Darağacına getirilen Polatkan, sandalyenin üzerine çıkarılıp boyununa ilmek takıldığında ise "İp, gömlegˆimin üzerinde kalmasın." diyerek hayata gözlerini yumdu.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 1990 yılında aldığı kararla itibarı iade edilen Polatkan'ın naaşı, 17 Eylu¨l 1990'da İmralı Adası'ndan alınarak Topkapı'daki anıt mezara nakledildi.
Kibarlığı, cana yakınlığı ve çalışkanlığıyla tanınan Polatkan'ın eşi Mutahhare Polatkan idamdan sonra "Bu yas¸ta bu kadar çalıs¸kan, bu kadar kendini is¸ine veren bir insanı götürüp asacagˆına, bırak bu memlekette çalıs¸sın. Memleket bu insandan faydalansın. Ne zihniyet; ne s¸ahsi kısmet, ne talih... Biz böyle gümbürtüye gittik." değerlendirmesini yaptı.
HAKİM SONUCU SÖYLEMİŞ
Polatkan, Yassıada'da uzun savunmasını yaptıktan sonra idam kararı verilmeden önce hakimden "Kardeşim uzatma, sizi buraya gönderen güç cezalandırılmanızı istiyor bir an önce bitir de yemeğe gideceğiz." cevabını almıştı.
İdam sonrasında Polatkan ailesi çok zor dönemler geçirdi. Zaten yaşlı olan annesi Hafız Hacı Gülsüm Hanım'a oğlunun idam edildiği söylenmedi. Oğlunun Pakistan'a sürgüne gönderildiği söylenen Gülsüm Hanım, oğlunun idam edildiğini öğrenmeden hayata gözlerini yumdu.
22 YIL SONRA GELEN ACI İTİRAF
Yassıada duruşmalarının Başsavcısı Altay Ömer Egesel, 27 Mayıs 1960 askeri darbesinden 22 yıl sonra 17 Eylül 1982 tarihinde Tercüman gazetesine verdiği röportajda bir itirafta bulunarak "Hasan Polatkan'a yazık oldu." dedi.
Egesel verdiği röportajda şu ifadeleri kullandı:
"15 idam kararı verildi. Milli Birlik Komitesi de bunların üçü için 'evet' dedi. İdam edilmelerini istemezdim. Bana göre idam edileceklerin başında Celal Bayar gelirdi. Ve idam listesinde Hasan Polatkan en son sırada yer alırdı. Polatkan'a yazık oldu."
(AA)