DORUK ÇAKAR
Anayasa değişikliğinde ilk aşama tamam. Cumhurbaşkanlığı sistemi ile yasama ve yürütmede köklü değişiklikler getiren AK Parti’nin anayasa değişiklik teklifi TBMM Anayasa Komisyonu’nda dün sabaha karşı kabul edildi. 20 Aralık’ta çalışmalarına başlayan Komisyon’da muhalefetin sabotaj girişimlerine rağmen kabul edilen teklifin yeni yılın ilk haftası TBMM Genel Kurulu’na inmesi bekleniyor. Genel Kurul, teklifin önce maddelerini, ardından tamamını oylayacak. Değişiklik teklifinin Genel Kurul aşamasının ocak ayının sonuna kadar tamamlanması planlanıyor.
REFERANDUM YOLU
TBMM Genel Kurulu’ndaki oylama sonucu teklif ya doğrudan kabul edilecek ya da referanduma gidilecek. Ancak MHP’nin oyları ile birlikte teklifin 330- 367 olan referandum aralığında oy alması bekleniyor. Genel Kurul aşamasından sonra referandum oylamasının 26 Mart ya da 2 Nisan 2017 tarihinde gerçekleşmesi öngörülüyor.
Görüşmeler 9 gün sürdü
TBMM Başkanlığına 10 Aralık’ta sunulan teklifin görüşmeleri, komisyonda 9 gün sürdü. Teklifin tümü üzerindeki değerlendirmeler, aralıksız 5 gün yapıldı. 21 madde olarak sunulan teklif, önergelerle 18 maddeye indi. Görüşmelerin en uzun mesaisi, son gün oldu. Komisyon son gün yaklaşık 17 saat çalıştı.
ANAYASADA BÜYÜK REFORM
Yasama ve yürütmenin net çizgilerle birbirinden ayrılacağı cumhurbaşkanlığı sistemiyle birlikte yargı organlarında da önemli değişimler gerçekleşecek.
‘Devlet başkanı’ sıfatı
Cumhurbaşkanına, “devlet başkanı” sıfatı getiriliyor. Devletin başı olan cumhurbaşkanına, yürütme yetkisi de veriliyor. Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Cumhurbaşkanı üst düzey kamu yöneticilerini atayacak, görevlerine son verecek ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleyecek.
Bütçe hakkı Meclis’te
Bütçe kanununa, bütçeyle ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamayacak. Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, mali yılbaşından en az 75 gün önce TBMM’ye sunacak. Komisyonun 55 gün içinde kabul edeceği metin, Genel Kurul’da görüşülecek ve mali yılbaşına kadar karara bağlanacak.
Bakanlar Kurulu kalktı
Önerilen sistemde, “Bakanlar Kurulu” olmayacak. Yürütme yetkisi ve görevi, cumhurbaşkanı tarafından anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılacak ve yerine getirilecek.
MGK’ya reform geliyor
MGK’nın yapısında da değişiklik yapılıyor. MGK’da Jandarma Genel Komutanı yer almayacak. MGK, cumhurbaşkanının başkanlığında, cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Savunma, İçişleri, Dışişleri bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarından kurulacak.
AYM, 15 üyeli olacak
Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 17’den 15’e düşecek. Anayasa Mahkemesi yasakları ve kanun hükmünde kararnameleri esas ve şekil bakımından inceleyecek.
OHAL ilan edebilecek
Cumhurbaşkanı; seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması hallerinde de OHAL ilan edebilecek. Olağanüstü hallerde çıkarılabilecek Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönem kararnamelerinin tabi olduğu sınırlamalara bağlı olmayacak.
Yüce Divan yolu
Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.
Askeri yargı kalkıyor
Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak.
Birden fazla yardımcı
Cumhurbaşkanı, bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından cumhurbaşkanınca atanacak ve görevden alınacak.
HSYK yerine HSK oldu
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun adı, Hakimler ve Savcılar Kurulu olacak. Kurulun 4 üyesi cumhurbaşkanınca, 7 üyesi ise TBMM tarafından seçilecek. Kurulun üye sayısı 13, daire sayısı 2 olacak. Kurula Adalet Bakanı başkanlık edecek ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı da kurulun tabii üyesi olarak görev yapacak.
Bağımsız ve tarafsız yargı
Teklif, anayasanın “yargı yetkisi” başlığında değişiklik yapıyor. Yargı yetkisinin, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılacağına dair hüküm, “bağımsız ve tarafsız” mahkemelerce kullanılacağı şeklinde değişiyor.
Seçilme yaşı 18’e iniyor
Milletvekili sayısı 550’den 600’e çıkarılacak. Milletvekili seçilebilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek. “Askerlikle ilişiği olanların” milletvekili adaylığına başvuramaması öngörülüyor.
5 yılda bir seçim dönemi
Seçimler 4 yılda değil, 5 yılda bir yapılacak. Cumhurbaşkanı seçimleri de 5 yılda bir olacak ve seçmenler, iki seçim için aynı gün sandığa gidecek. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilecek. Cumhurbaşkanı seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde, belirtilen usule göre ikinci oylama yapılacak.
Yasama erki güçleniyor
Teklifte, TBMM’nin görevleri ve yetkileri; “kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek, milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam sayısının 5’te 3 çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek, anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek” olarak sıralanıyor.
KHK yetkisi Beştepe’de
Düzenlemeyle kuvvetler ayrılığı prensibine uygun olarak yasamanın yürütmeyi denetlemesi ile Bakanlar Kurulu’na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermesi, yasamanın görev ve yetkileri arasından çıkarılıyor.
Meclis’in denetlemesi
TBMM, Meclis Araştırması, Genel Görüşme, Meclis Soruşturması ve Yazılı Soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanacak. Gensoru, denetleme yetkisinden çıkarılacak.
40 yaşını doldurma şartı
Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilecek. Bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilecek. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.
Partisiyle ilişkisi sürecek
Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiğinin kesilmesine yönelik düzenleme kaldırılıyor.