Tuvalet eğitiminde izlenecek 8 adım

Uzman doktor, çocukların tuvalet eğitiminde izlenecek 8 adım belirledi.

Dr. Mehmet Kesikminare, çocukların tuvalet eğitiminden duygusal ya da fizyolojik olarak zarar görmeden geçmesini sağlayacak adımları anlattı. Tuvalet eğitimi konusunda doğru zamanı belirleyen en önemli gösterge çocuğun hareketleri olduğunu belirten Kesikminare, “Ayrıca birkaç kelime konuşarak ya da göstererek kendini ifade edebilmesi gerekiyor. Çocuklardaki bazı işaretlerin tuvalet eğitimi için hazır olduklarının göstergesi oluyor. Asıl önemli nokta bu işaretleri okuyabilmek. Kaka ya da çiş yaptıktan sonra rahatsız olması ya da yaptıktan sonra göstermesi, tuvalete gitmek konusunda ilgisinin artması ve gün içinde 3 saatten fazla kuru kalması çocuğun hazır olduğunu gösteriyor” dedi. 

“Doğru zamanı belirleyin” 

Mehmet Kesikminare, çocuklara tuvalet eğitiminin kazandırılması fizyolojik bir gelişim sürecini gerektiğini ve literatüre göre, çocuğun kendini tanımaya başladığı, fiziksel, psikolojik ve davranışsal olarak kendi benliğinin ve davranış karakterlerinin ön plana çıktığı 24-48 ay arasının en uygun aralığı oluşturduğunu söyledi. Ancak, her çocuğun fiziksel ve duygusal gelişiminin birbirinden farklı sürede gerçekleştiğini anlatan Dr. Mehmet Kesikminare, “Dolayısıyla da tuvalet eğitiminin zamanlaması için belli bir dönemden söz etmek çok da mümkün olmasa da, 18 aydan önce kesinlikle önermiyoruz” dedi. İki yaşından önce denendiğinde alışkanlık kazandırılsa bile çocuğun ileriki dönemde kabızlık ya da idrar tutma zorluğu gibi sıkıntılarla karşılaşma riskinin arttığını belirten Kesikminare, aynı zamanda bu çocuklarda ileriki dönemlerde güven kaybı, içine kapanıklık ya da aşırı mükemmeliyetçilik gibi psikolojik durumların da ortaya çıkabileceğini ifade etti. 

“Tuvaleti tanıtın” 
Eğitim aşamasında öncelikle çocuğa tuvalet sürecini göstererek tanıtmak gerektiğini söyleyen Kesikminare, bir haftalık ön hazırlık döneminde, çocukla birlikte tuvalete gitmek, bunun korkulacak bir şey olmadığının anlatılmasının önem taşıdığını belirtti. Dr. Mehmet Kesikminare sözlerine devam ederek, “Çocuk mümkünse kendi yaşıtlarıyla mümkün değilse de erkek çocuklar için baba, kız çocuklar için de anne iyi bir gösterici olabiliyor. Yerine göre beraber da tuvalete oturmak çözüm olabiliyor” ifadelerine yer verdi. 

“Uygun bir lazımlık alın” 
Dr. Mehmet Kesikminare, hazırlık döneminin bir diğer adımının uygun bir lazımlık almak olduğunu söyledi. Mümkün olduğu kadar alışverişin çocukla birlikte yapılması ve birkaç gün çocuğun buna alışmasını beklemek gerektiğine değinen ve bazı ebeveynlerin direkt tuvalete oturtmak şeklinde de hareket ettiğini hatırlatan Dr. Mehmet Kesikminare, bunun yanlış olmadığını ancak lazımlıkla sürecin biraz daha kolaylaşabileceğini söyleyerek şöyle konuştu, “Birkaç günü lazımlığa alışma süresi için ayırın. Çocuğun en çok bulunduğu televizyon ya da oyun odasına ya da oyuncaklarının arasına yerleştirerek kendisinin keşfetmesini bekleyin. Önce üzerindeki kıyafetleriyle oturtmasına sağlayın. Daha sonra da bezini çıkararak teniyle temas ettirerek nasıl bir his olduğu anlatmaya çalışın. İlk bir hafta kaka ya da çiş yapmasını beklememek gerekiyor. Bir sonraki adımda basamaklı lazımlıklara geçilmeli. Tuvalete geçildiğinde de boşluk hissi yaratmamak için ayağının altında destek yerleştirmek gerekiyor. Böylelikle çocuğun hem güven duygusunu oluşturmak, hem de fizyolojik olarak daha kolay tuvaletinin yapılması sağlanabiliyor. Çünkü mesanenin ve bağırsakların tamamen boşalmasını sağlamak için ayakların zemine basması gerekiyor” dedi. 

“Çocuğun biyoritmine göre tuvalete götürün” 
Bütün insanların tuvalet alışkanlığı konusunda bir biyoritmi bulunduğunu söyleyen Kesikminare, bu nedenle tuvalet eğitimine karar veren anne babaların da çocuklarını takip ederek tuvalete götürme sıklığını buna göre belirlemesinin önem taşıdığını belirtti. Çocuğun güven hissinin oluşması için altının bir süre açık kalması yararlı olabildiğini ve bu süreçte yaşanabilecek kaçırmalara karşı da anlayışlı ve sabırlı olmak gerektiğine vurgu yaptı. 
Gündüz olduğu gibi gece de çocuğun bezlenmemesi gerektiğinin altını çizen Dr. Mehmet Kesikminare, “Çocuk uyuduktan sonra gündüz dönemindeki tuvalet ritmine uygun olarak örneğin 2 veya 3 saate bir uyandırılıp, bilincinin açılmasını sağlayarak tuvalete götürün. Böylelikle çişini ya da kakasını yaptığını anlaması sağlanacağı için zamanla tutma süresi de uzayacaktır. Çocuklarda yemeklerden 20-25 dakika sonra başlayan gastrokolik refleks nedeniyle kaka yapma eğilimine girdiği için bu dönemde tuvalete götürülmeleri önemli” dedi. 

Dr. Mehmet Kesikminare, sözlerine devam ederek, “Yemeklerden sonra çocukları lazımlık ya da tuvalete oturtup önce bir oyun şeklinde olmak üzere kaka yapmasını sağlayın. Yapmazsa zorlamayın. Ancak günde 3-4 defa 5-10 dakikalık sürelerle oturtmak alışkanlık kazanmasına destek olacaktır. Bekleme sürecinde çocuğun psikolojisini rahatlatarak, bedenen kasılmasını önlemek için, oyuncak, dergi, kitap karıştırmasına izin vererek oyalanmasına yardımcı olun.” İfadelerine yer verdi. 

“Daima pozitif olun” 
Minimum bir haftada tamamlanabilen bu süreç çocuğa göre 6 aya kadar uzayabildiğini belirten Kesikminare sözlerine devam ederek, “Bu nedenle ilk denemeler sonrasında bir hafta içerisinde çocuk bu durumu reddediyorsa ara verip beklemek gerekiyor. Bir hafta ya da bir aya kadar uzayabilecek bekleme sürecinde anne ve babanın hayal kırıklığı yaşayarak tepki vermesi ise sadece süreci çok daha zor bir noktaya getiriyor” diye konuştu. Dr. Kesikminare, bu nedenle anne babaların tuvalet eğitiminde katı bir tutum içerisinde olmaması ve çocuğu hiçbir şekilde zorlamaması gerektiğini vurgulayarak, “Çocuğa ne çok rahat, ne de çok kuralcı yaklaşmayın. Bunun gündelik yaşamımızda bir süreç olduğunu aktarmaya çalışın. Evin içinde tuvalet eğitimi ile ilgili çok konuşmayın. Su içmek, yemek yemek gibi tuvalet yapmanın da hayatın normal bir süreci olduğunun hissettirmeye çalışın” ifadelerini kullandı. 

“Hijyen kurallarını öğretin” 
Tuvalet eğitimi sırasında kazandırılması gereken bir diğer alışkanlığın temizlik ve hijyen olduğunu söyleyen Dr. Kesikminare, hem erkek, hem de kız çocuklar için tuvaletini tamamladıktan sonra nasıl silinmesi ya da yıkanması gerektiği, tuvalet kağıdı kullanımı ve sifon çekmek gibi hijyen kurallarının öğretilmesi gerektiğini sözlerine ekledi. Özellikle el yıkama alışkanlığı konusuna çok önem verilmesi gerektiğini ve bu noktada aileler kendileri için uygun yöntemi belirlemesi gerektiğini ifade etti. Renkli sabunlar kullanmak, elleri yıkarken şarkı söylemek gibi davranışlar bu süreci kolaylaştırabileceğini ve daha keyifli hale getirilebileceğini vurguladı. 

“Övgüyle ödüllendirin” 
Tuvalet eğitimi sırasında yaşanabilecek kazara kaçırmaların bu sürecin bir parçası olduğunun unutulmaması gerektiğini ve bazı çocuklarda 7 yaşına kadar gece kaçırma problemleriyle karşılaşılabileceğini ifade eden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Kesikminare, çocukların yaşadıkları bu durum karşısında asla cezalandırmamak gerektiğinin altını çizdi. Bu tarz cezalandırmaların süreci daha da uzatabileceğini söyleyerek, “Bunun yerine tuvaletini yaptığında küçük bir övgü ya da alkışla başarısını ödüllendirmeyi deneyin. Abartmadan yapılacak pozitif betimlendirici övgüler yarar sağlıyor” dedi.