Çocukluk çağında hematolojik kanserler, immün yetmezlik sendromları, hemoglobin hastalıkları ve kemik iliği yetmezliği gibi nedeni kemik iliğindeki patolojiler olan hastalıkların tedavisinde kemik iliği nakli önemli bir yer tutar. Dünya üzerinde çocuklarda ilk başarılı kemik iliği nakli akraba dışı vericiden 1973 yılında immün yetmezliği olan 5 yaşında bir çocuk hastaya yapılmıştır. O tarihten beri her geçen gün artan bilgi, tecrübe ve teknik ile ülkemizde de kemik iliği nakli önemli bir tedavi seçeneği olarak kabul görmüştür.
Çocuklarda yapılan kemik iliği naklinde temel prensip, sağlıksız olan ilik hücrelerinin tamamen yok edilip yerine vericiden (donör) toplanan sağlıklı hücrelerin yerleşmesidir. Kemik iliği naklinde kullanılan ana-kök hücrenin, her türlü kan hücresine dönüşebilme yeteneği mevcuttur. Hematopoietik kök hücre denilen bu hücrenin üç kaynağı vardır: 1. Kemik iliği 2. Periferik kök hücre 3. Kordon kanı.
-TÜRKÖK hayata bağlıyor
Kemik iliği nakli yapılabilmesi için HLA adı verilen doku gruplarının uyumlu olması şarttır. Bu nedenle bir hasta için en iyi verici her zaman kardeştir. Ancak maalesef hastalarımızın sadece %25’inde kardeş uyumlu bulunabilmektedir. Kemik iliği naklinde çocuklar donör açısından biraz daha şanslıdırlar. Tartıları az olduğundan kordon kanı da kök hücre naklinde kullanılabilmektedir. Diğer olgularda, doku grubu uyumlu akraba ya da akraba dışı vericilerden de kök hücre sağlanması gerekmektedir. Bu amaçla ülkemizde ve dünyada gönüllülük esasına dayanarak kurulmuş olan kemik iliği verici bankaları bulunmaktadır. Ülkemizde TÜRKÖK, Türk Kızılay’ı ile birlikte son bir yıldır aktif olarak çalışmaya başlamıştır. 18-55 yaş arasındaki gönüllü sağlıklı bireyler, Türk Kızılay’ına başvurarak kemik iliği donörü olabilirler.
TÜRKÖK’ün aktif çalışmaya başlamasıyla daha çok hastamıza daha çabuk kök hücre bulunabilmektedir. Önümüzdeki 5 yılda hedef 250.000 verici sayısına ulaşılabilmesidir.Kemik iliği kendini yenileyebilen bir doku olduğundan verici için bir organ kaybı söz konusu değildir.
-Merkez tam donanımlı olmalı
Kemik iliği nakli için uygun bir donör bulduktan sonra hastayı nakile hazırlama süreci başlamaktadır. Bu dönemde öncelikle sorunlu kemik iliği hücrelerini yok etmek amacıyla yüksek doz kemoterapi verilmektedir. Verilen bu yüksek doz kemoterapi hastalıklı ilik hücrelerini yok ederken diğer taraftan bağışıklık sistemi hücrelerini de yok etmekte ve hastalar enfeksiyonlara açık hale gelmektedirler. Bu yüzden kemik iliği nakil servislerinin diğer servislerden farklı donanıma sahip olması gerekmektedir. Bu amaçla kemik iliği nakil servisleri özellikle hastanelerin yüksek ve sakin katlarına yapılmaktadır. Servise giriş çıkışların kontrol altında olması gereklidir. Personel ve refakatçiler steril forma ya da önlük giymelidirler. Hastaların yiyecekleri yine özel şekilde pişirilip, ağzı kapalı tek seferlik kaplarda sunulmalıdır. Kemik iliği nakil hastalarının yattığı odalar hava yoluyla bulaşan enfeksiyonları minimuma indirmek amacı ile yüksek verimlilikle çalışan hepa-filtreler içermelidir. Kemik iliği nakli bir ekip işidir. Sadece hekim değil eğitimli ve tecrübeli bir hemşire ekibi, psikolog ve diyetisyen de ekibin önemli unsurlarıdır.
-Kalabalık ortama girilmemeli
Sağlıklı ilik başarılı bir şekilde yerleşse bile nakilden sonraki 6 ay-1 yıl süre ile hasta yakın takip edilmelidir. Çocukluk çağı aşıları koruyuculuklarını kaybettiğinden aşıların tekrar edilmesi gerekmektedir. Bu süre içinde çocuklar her türlü viral ve bakteriyel enfeksiyona açıktırlar. Bu nedenle steril koşullarda yaşama devam etmeleri gerekmektedir.Kemik iliği naklinde bazen malesef sorunlarla da karşılaşılabilmektedir. Alıcı-verici hücreler arasındaki savaş ya da vericinin hücrelerinin zaman içerisinde kaybı bunlardan bazılarıdır. Bazı hastalara donör hücrelerinin hiç yerleşmemesi ya da yerleştikten sonra kaybedilmesi nedeniyle 2 ya da 3 kere nakil yapılması gerekebilmektedir. Bağışıklık sistemi baskılı bu hastalarda enfeksiyonlar önemli sorunlardandır.