Koronavirüs aşı üretiminde gündeme gelen inaktif, mRNA ve viral ağırlıklı aşılar virüsü yok etmek için kullanılmaya başlandı. Kullanılan aşı türü, söz konusu enfeksiyona, bağışıklık sisteminin aşının tedavi edeceği patojene nasıl yanıt verdiğine ve aşının verilmesi ile ilgili çeşitli pratik hususlara göre farklılık gösterebilir. İşte koronavirüs ile ilgili aşı çalışmalarında inaktif, mRNA, Viral vektör konusu hakkında merak edilenler...
Normal dönemde bir aşının üretim ve kullanıma sunulma süresi 10-15 yılı buluyor. Günümüz teknolojisiyle virüsün karakteristiği üzerine yapılan çalışmaların fazlalığı sayesinde bu süre daha aza indirilmiş durumda. Bu örneği koronavirüs aşılarında görmek mümkün.
Şuan için dünya genelinde 150'den fazla koronavirüs aşı çalışması mevcut. Amerikalı Pfizer/Biontech ve Moderna, Çinli Sinovac, Rus Sputnik V ve Oxford Üniversitesi'nin AstraZeneca ile işbirliği ile ürettikleri ilaçlar geçici veya ön onayları almış durumda.
İNAKTİF(ÖLÜ) AŞI NEDİR?
Aşılar canlı ve inaktif aşılar olmak üzere ikiye ayrılır. İnaktif aşı ölü aşı demektir. İnaktif aşılar uzun süredir kullanılan ve güvenilir bir metot. Çocuk felci ve bazı tip grip aşıları bu teknik kullanılarak üretildi. İnaktif aşılar ısı, kimyasallar ve radyasyon kullanılarak virüslerin kendilerini kopyalarak çoğalmalarını engellenmesi ile üretiliyor. Bu virüsler çoğalamasa da bağışıklık sistemini tetikleyebiliyor. Canlı aşılara kıyasla bağışıklık süresi kısadır. Bu aşının en büyük avantajları denenmiş ve güvenli olarak bilinen bir teknik olması ve bağışıklık sistemi zayıf insanlarda bile kullanılabiliyor olması. En büyük dezavantajı ise etkinliğinin düşük olması nedeniyle birden fazla doz kullanılmasının gerekliliği.
mRNA AŞI NE DEMEK?
İnaktif aşılar, farklı hastalıklar için uzun yıllardır Türkiye'de de uygulanıyor. mRNA aşısı ise genetik yoldan etki eden ve daha kısa sürede üretilebilen bir aşı. Bu aşı insanlarda yeni uygulanan bir teknolojiyle hazırlanıyor. Çalışmalarda erken dönemde antikor ve hücresel bağışıklık geliştirme konusundaki sonuçları başarılı, ancak orta ve uzun vadede sonuçları bilinmiyor. Bunun nedeni de salgında mRNA yöntemiyle ilk kez kullanılıyor olması. Mesajcı RNA, sentezlenecek bir proteinin amino asit dizisine karşılık gelen kimyasal şifreyi taşıyan bir moleküldür. mRNA, bir DNA kalıptan transkripsiyon yoluyla sentezlenir ve protein sentez yeri olan ribozomlara, protein kodlayıcı bilgiyi taşır.
VİRAL VEKTÖR AŞI NE DEMEK?
Viral vektör aşıları ağırlıklı olarak virüslerin zayıflatılarak hastalığa yol açma kabiliyeti ortadan kaldırılarak bağışıklık kazanılmasını sağlıyor. Vücuda giren virüs hastalığa neden olmasa da bağışıklık sistemini tetikleyerek antikor üretilmesini sağlıyor. Aşılarda kullanılan en eski metotlardan biri olan bu teknik çiçek aşısında kullanıldı ve etkinliği hala en yüksek aşılardan biri olma özelliğini sürdürüyor.
Viral vektör aşılarının en büyük avantajı vücuda çok spesifik antijenler enjekte edilebildiği için vücudun verdiği tepkide hedefe çok yakın oluyor ve çoğu zaman tek doz aşı uzun süreli bağışıklık için yeterli olabiliyor. Bu aşıların dezavantajı ise halihazırdaki bağışıklık sisteminin bu vektörleri tanıyabilmesi. Yani vücudun antijene değil de doğrudan vektöre tepki vermesiyle sonuçlanabiliyor. Bu da aşının etkinliğini düşürebiliyor.
İNAKTİF, mRNA VE VİRAL VEKTÖR KORONAVİRÜS AŞILARI HANGİLERİ?
Tabloya göre Çin aşısı olan "Sinovac" İnaktif özellik taşıyor. Amerikalı Pfizer/Biontech ve ABD Moderna mRNA aşı tekniği ile üretiliyor. Rusya "Sputnik V" ve Oxford Üniversitesi'nin "AstraZeneca" ise viral vektör özellikte.
TÜRKİYE HANGİ TÜR AŞIYI KULLANACAK?
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, ''Bir inaktif virüs aşısının temini için sözleşme imzalamış durumdayız.'' açıklamasını yapmıştı.
ABD-Alman ortaklığı Pfizer-BioNTech aşısının 1,4 milyon dozunun Türkiye'ye getirilmişti.