Boğaziçi Üniversitesi Ağrısız ve Hızlı Kolonoskopi İçin Robot Geliştiriyor

Dünya çapında her yıl yaklaşık bir milyon kolon kanseri / kolorektal kanser (KRK) tanısı konulurken, 500.000 hasta KRK nedeniyle yaşamlarını yitiriyor. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın 2007-2008 yıllarında on iki ildeki kanser kayıt merkezi verilerine göre (http://kanser.gov.tr/Dosya/Bilgi-Dokumanlari/raporlar/kolorektal.pdf) KRK görülme sıklığı açısından tüm kanserler içinde % 7,8 ile kadınlarda üçüncü ve % 7,5 ile erkeklerde dördüncü sırada yer alıyor. Kolon kanserinin teşhis ve tedavisinde yaygın metotlardan biri olan Kolonoskopi uygulamasında Boğaziçi Üniversitesi’nde geliştirilmekte olan yenilikçi bir cihazla ilk kez yerli robot teknolojisi kullanılacak.

50-70 yaş arasındaki hastalarda 10 yılda bir kolonoskopi öneriliyor. Günümüz standartlarında ince, uzun ve esnek bir cihazla bağırsak içerisinde kanser taraması yapılan kolonoskopi prosedüründe baygın olması tercih edilen hastanın kalın bağırsağından ince bağırsağına kadar tarama yapılıyor ve cihazın kamerasıyla görüntüler alınıyor. Kanser hücresi tespit edildiği takdirde aynı cihazla biyopsi işlemi de gerçekleştirilebiliyor. Bu prosedürdeki problem endoskopist için zorlu ve hasta için ağrılı bir işlem olması. Kolonoskopi, yarım saat ile bir saat arasında süren bir işlem olmakla beraber endoskopistin kamera görüntüsünün yansıdığı ekrana bakarak el-göz koordinasyonunu sağlaması gereken zor bir prosedür. Aynı zamanda cihazın ilerlerken kolon duvarlarını zorlaması veya duvarlara çarpması durumunda hasta için ağrılı süreçlere sebep olan, dolayısıyla da halkta çekince yaratan bir işlem. 

Kanser teşhisinde daha hızlı ilerlenecek

Bütün dünyada aynı şekilde uygulanan kolonoskopi işlemiyle ilgili Boğaziçi Üniversitesi’nden tıp dünyasını rahatlatacak yeni bir yaklaşım geliyor. Boğaziçi Üniversitesi Makina Mühendisliği öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Evren Samur ve ekibi acısız ve kısa sürede gerçekleşen robotik bir kolonoskopi cihazı geliştirmeyi hedefliyor. Samur klasik kolonoskopi işleminin dezavantajlarını şu şekilde özetliyor: “Rutin bir işlem olduğu için hasta sayısı çok oluyor. Fakat işlem uzun sürüyor. Bir endoskopistin tek günde bakabileceği hasta sayısı 8-10 civarında. Türkiye’de de bu prosedürün Sağlık Bakanlığı tarafından rutin olarak yapılması istendiği için şu an kapasite karşılanamıyor. Bu süre düşürülürse daha fazla hastaya daha hızlı bakılabilecek ve kanser teşhisinde hızlı ilerlenebilecek”. 

Yeni projede ince, uzun,  esnek ve sabit uzunluktaki cihaz geride bırakılıp yerine havayla şişen balon sistemi getiriliyor. Şişerken bağırsağın şeklini alarak ilerlemesi planlanan cihazla hasta rahatsızlığının önüne geçilecek.   Cihazın ilginç yanı ise robotik olarak tasarlanmış olması. Bu plan dâhilinde endoskopistin hastanın başında olmak yerine, daha rahat bir yerde oturarak uzaktan kumandayla cihazı kontrol etmesi düşünülmüş. Tasarım, kolonoskopi alanında dünyada ilk robotik cihaz olacak.

Acısız ve kısa kolonoskopi 

Evren Samur projenin nasıl başladığını anlatıyor: “Böyle bir talep hekimlerden geldi. İşlem süresi uzun, el-göz koordinasyonu zordu. Daha doktoramı yaparken kolonoskopiyi robotik hale getirmemizle ilgili bir öneri gelmişti. Bunun üzerine çalışan araştırma grupları var; ama klinik olarak kanıtlanmış ve ürüne dönüşmüş bir kolonoskopi robotu dünyada yok.” Yaklaşık iki yıl önce öğrencisiyle beraber oturup bu fikir üzerine düşünmeye başlayan Samur, balon sistemi ortaya çıkınca projenin ilk adımlarını laboratuvarda küçük bir prototiple deney yaparak attı. Deneyin başarılı olması ve gerekli planlamaların hazırlanmasının ardından tüm dünyada geçerli olan PCT patent başvurusu yapılmış durumda.  Bu yıl Haziran ayı itibariyle TÜBİTAK’tan 1003 projesi olarak yaklaşık 2 milyon TL ile desteklenmeye başlayan yeni endoskopi cihazı geliştirme çalışmalarının üç yıl içinde tamamlanması düşünülüyor. 

Projede araştırmanın tamamı Makina Mühendisliği Bölümü ve Yaşam Bilimleri Enstitüsü’nün altyapısı kullanılarak Boğaziçi Üniversitesi tarafından yürütülüyor.  Medikal anlamda bilimsel danışmanlık rolü ve projenin son yılında gerçekleşecek testlerin sorumluluğunu ise Acıbadem Üniversitesi üstleniyor. Balon sisteminin üretiminde Simeks Medikal adlı firma projeye destek oluyor. 

Projenin son yılında bitmiş prototipler önce plastik mankenler, sonra da domuzlar üzerinde denenecek. Etik kurul onayları alınmış ve Acıbadem Üniversitesi’nin üstleneceği deneylerin başarıya ulaşması durumunda uluslararası izinlerle bir sonraki adımlar izlenecek. Samur ve ekibi, kolonoskopi süresini yarıya indiren ve acıyı azaltan dünyadaki ilk robotik kolonoskopi cihazını ürünleştirmeyi arzu ediyor. 

Boğaziçi Üniversitesi’nin yürütücülüğünde gerçekleştirilen projede şu isimler yer alıyor:

Boğaziçi Üniversitesi