HABER MERKEZİ
Parkinson hastalığı ilerledikçe, insan beyninde zararlı protein birikintileri oluşmakta ve bu birikintiler sinir hücreleri arasındaki iletişimi kesintiye uğratarak hücrelerin ölümüne neden olmaktadır. İngiltere'deki Bath Üniversitesi'nde görev yapan bir araştırma ekibi, bu sorunun temelinde yer alan alfa-sinüklein adlı proteinin yanlış katlanmasını engelleyen küçük bir amino asit zinciri tasarlamayı başarmıştır. Araştırmacılar, bu peptit molekülünü kullanarak proteinin sağlıklı yapısında kalmasını sağlamış ve böylece zararlı yığınların oluşmasını önlemiştir.
Geliştirilen bu tedavi seçeneği birkaç önemli başarı kriteri karşılamaktadır. Öncelikle, peptit molekülü vücutta uzun süre dayanıklı bir şekilde çalışabilmekte ve herhangi bir toksik yan etki oluşturmamaktadır. Bath Üniversitesi'nde biyokimya alanında çalışan Jody Mason, bu gelişmenin Parkinson ve benzer hastalıklar için tedavi seçeneklerinin son derece sınırlı olduğu günümüzde çok önemli bir adım olduğunu belirtmiştir. Mason'a göre, bu araştırma yeni tedavi yöntemlerine doğru heyecan verici bir kapı açmaktadır.
Araştırma ekibi, daha önceki çalışmalarında alfa-sinüklein proteininin tehlikeli seviyelere ulaşmasını durdurabilen belirli bir bölümünü tanımlamıştı. Bu bölüm, proteinin doğru şekilde katlanması için bir rehber görevi görmektedir. Yeni peptit, bu önemli bölümün mümkün olan en küçük boyuta indirilerek oluşturulmuştur. Araştırmacılar ayrıca peptit yapısına laktam köprüleri adı verilen kimyasal bağlantılar ekleyerek, molekülün parçalanmasını önlemişler ve stabiliteyi artırmışlardır.
Bu peptit tedavisinin en dikkat çekici özelliği, alfa-sinüklein proteininin normal ve sağlıklı işlevine müdahale etmemesidir. Protein, dopamin gibi önemli sinyal kimyasallarını düzenlemek için beyinde gerekli bir rol oynamaktadır. Geliştirilen peptit, hücrelerin içinde dolaşarak yalnızca yanlış katlanmayı engellemekte, proteinin meşru görevlerini yerine getirmesine izin vermektedir. Jody Mason, bu başarının rasyonel tasarım yoluyla küçük peptitlerin canlı sistemlerde işlevsel olarak çalışabileceğini gösterdiğini vurgulamıştır.
Parkinson ve benzeri hastalıkların tedavisinde karşılaşılan en büyük zorluk, hastalığın nedenini sonuçlarından ayırt etmenin güç olmasıdır. Alfa-sinüklein protein yığınları hastalığın bir sonucu mu, yoksa hastalığın ilerlemesine neden olan bir etken mi olduğu sorusu uzun süredir tartışılmaktadır. Bu bağlamda, geliştirilen peptit tedavisi önleyici bir yaklaşım sunmaktadır. Gelecekte, mevcut protein yığınlarını çözmek yerine, Parkinson geliştirme riski taşıyan kişilerin beyinlerinde proteinin birikimini başlangıçta durdurmak için kullanılabilir.
Araştırma ekibi, bu peptit tedavisini geliştirmek için yapılması gereken çok fazla ilerleme olduğunu kabul etmektedir. Özellikle, bu peptitleri insan vücuduna ulaştırmanın en etkili yolunu bulmak, solucan modellerinde yapılan çalışmalardan çok daha karmaşık bir süreç olacaktır. Ancak şimdiye kadar elde edilen sonuçlar oldukça umut vericidir ve araştırma alanında pozitif bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.
Bath Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, benzer teknikleri Lewy cisimcikli demans ve Alzheimer hastalığı gibi diğer nörolojik hastalıklara da uygulamayı planlamaktadırlar. Bu hastalıklar da kendilerine özgü tehlikeli protein yığınları ile karakterize edilmektedir. Araştırmaya finansal destek sağlayan Alzheimer's Research UK'nin araştırma başkanı Julia Dudley, demansın tüm türlerine karşı etkili bir tedavi geliştirmek için geniş bir tedavi yelpazesinin gerekli olduğunu belirtmiştir. Dudley'e göre, hastalıkları yavaşlatabilecek, durdurabilen ve nihayetinde tersine çevirebilecek çeşitli tedavi seçeneklerinin geliştirilmesi kritik önem taşımaktadır.
Hayvan modellerinde yapılan bu erken araştırma, yeni peptit molekülünün yanlış katlanmış alfa-sinüklein birikimini etkili bir şekilde önleyebildiğini göstermesi açısından oldukça heyecan vericidir. Parkinson hastalığı ve ilgili nörodejeneratif hastalıkların tedavisinde bu tür moleküler yaklaşımlar, gelecekte hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilecek potansiyele sahiptir.