Anemi; yani halk arasında bilinen haliyle ‘kansızlık’ hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre dünya sağlık örgütü tarafından kabul edilen kriterlerin altında kalmasıdır. En sık rastlanan anemi türleri demir eksikliğine bağlı anemi, vitamin B-12 eksikliği anemisi, folik asit eksikliğine bağlı anemidir. Türkiye’de en sık demir eksikliği anemisi görülür.
Belirtileri nelerdir?
Halsizlik, çabuk yorulma, uyku isteği, baş dönmesi olarak öne çıkan belirtilerdir. Ancak bunların yanında çarpıntı, nefes darlığı, hafıza problemleri, konsantrasyon bozuklukları, sıkıntı hali, üşüme, saç dökülmesi, tırnaklarda kolay kırılma, dil ve dudak kenarlarında inatçı geçmeyen yaraların varlığı da anemiyi hatırlatmalıdır.
Anemiye neler sebep olur?
Anemi üç ana nedenden kaynaklanmaktadır.
1-Sağlıklı ve dengeli beslenilmemesi sonucu gereksinim duyulan maddeler yeterli oranda alınamayıp yeterli miktarda kanın yapılamaması 2-Kan yıkımındaki artış. 3- Kan kayıplarıdır.
Yetersiz demir alınması; normal beslenme sırasında gıdalar yoluyla alınan demirin yetersizliğinde görülür.
Sosyo-ekonomik düzeyi düşük toplumlarda, beslenme alışkanlıkları yanlış olan insanlarda daha sık görülmektedir. Erişkinlerde vejetaryenlik, yanlış uygulanan zayıflama rejimleri ve yeme bozuklukları da kansızlığa neden olabilir. Ayrıca adet kanamasının fazlalığı da kansızlığa yol açabilir.
Doğumla ilgili nedenler; sık doğumlar, çoğul gebelikler, annenin 2 yıldan sık aralıklarla veya 4’ten fazla sayıda doğum yapması gibi durumlar kansızlığa neden olabilir.
Ülser kanamaları görülür
Demir emiliminin bozulduğu durumlar; uzun süren ishaller, kronik enfeksiyonlar, sindirim sisteminde bozukluklar vücuda alınan demirin emilimini bozarak kansızlığa neden olabilir. Kurşun zehirlenmesi; özellikle yoğun araç trafiğinin yaşandığı kent merkezleri başta olmak üzere akaryakıttaki kurşunun havaya karışması ile oluşan kurşun zehirlenmeleri de kansızlığa neden olabilmektedir. Besinlerle aldığımız demirin hem ve non hem ( hem olmayan) olmak üzere iki şekli vardır. Bu iki formdan hem demiri vücudumuz tarafından daha kolay emilir. Hem demiri en çok kırmızı et, balık, deniz ürünleri ve tavukta bulunur. Özellikle karaciğer ve dalak hem demiri açısından çok zengindir. Tam tahıllar, baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, fındık ve tohum gibi bitki bazlı gıdalar ise, hem olmayan demiri içeririler.
Kalsiyumdan zengin gıdalar demirin iki formunun da emilimini engeller. Süt, peynir, yoğurt gibi kalsiyumdan zengin gıdalar demir içeren yiyeceklerle tüketildiğinde emilim önemli miktarda engellenecektir. Ülkemizde yeme alışkanlıkları da demir emilimini olumsuz etkilemektedir. Zira kebapla ayran içmek, etli dolmanın üzerine yoğurt koymak gibi alışkanlıklarımız demir emilimini engellemektedir.
Çayı ve kahveyi abartmayın
Çay ve kahvede bulunan tanen denen madde de demir emilimini olumsuz etkiler. Bu nedenle demir içeren gıdaları tüketmeden iki saat önce ve tükettikten iki saat sonrasına kadar çay ve kahve tüketmemekte fayda vardır. Fosfor da kemik sağlığı için önemli bir elementtir. Ancak hem olmayan demirin emilimini azalabilir. Fosfor aynı zamanda iyi birer demir kaynağı olan balık, et, tavukta bulunduğu için bunların alımını kesmek yerine C vitamini içeren gıdalarla birlikte tüketerek emilim artırılabilir. Bu durum fitat içeren tam tahıllar ve baklagiller için de geçerlidir.
Bir başka şehir efsanesi de ıspanaktır. Hem olmayan demir açısından zengindir ancak oksalat da içerdiğinden emilimi azdır. Yine ıspanağı C vitamini içeren besinlerle tüketerek bu etki azaltılabilir. Emilimi olumsuz etkileyen gıdaların yanı sıra C vitamini demirin her iki formunun da emilimini artırabilir. Bu yüzden hastalara etin yanında bol limonlu yeşil salata tüketmelerini öneriyoruz.
Eskiden kullanılan bakır, demir mutfak gereçleri ile pişirilen yiyecekler de demir kaynağı olabilmektedir.