1 Aralık Dünya AIDS Gününün kabul edilmesi tam 27 sene öncesine dayanıyor. HIV/AIDS ilk kez 1 Aralık 1981 yılında tanımlandı ve 7 sene sonra düzenlenen uluslararası bir konferansta “Dünya AIDS Günü” olarak kabul edildi. İlan edilmesinin ardından her sene yakalara iliştirilen “kırmızı kurdele” ise AIDS’i biliyorum, AIDS’e karşı korunuyorum ve AIDS’ten ölenlere saygı duyuyorum anlamını taşıyor.
Dünyada ilk kez 1981 yılında tanımlanan HIV/AIDS, yayılıp Avrupa’ya taşınınca Türkiye’de ilgi görmeye başlıyor. 1985 yılında ulusal gazete ve dergilerde “İnsanlığı tehdit eden yeni salgın”, “Türkiye’de de alarm zilleri çalıyor” başlıklarıyla okuyuculara sunuldu.
AIDS’le ilgili verilerin az olmasının getirdiği korku ve yaratılan hikayeler çeşitlilik arz ediyor. Yerel basına yansıyan hikayelerden biri, AIDS’in ilk önce Haiti ve Zaire’de görüldüğü buraya tatile giden ABD’li turistlerin virüsü ülkelerine taşımış olabileceği yazılıyordu. Başka bir habere göre AIDS’in daha çok Afrika’da görüldüğü ve bunun “yeşil maymundan” geçtiği tarifi yapılıverdi. Eşcinsel bireylerde görülene kadar da “zenci hastalığı” olarak kabul edildi.
ABD’de AIDS/HIV’in ilk önce eşcinsel bireylerde gözükmesi homofobinin hortlamasına neden oldu. Eşcinsel karşıtı gösterilerin ve haberlerin yapıldığı ABD’de durum sanıldığının aksineydi ancak verilerin azlığı ve korkunun getirdiği canavarlaştırma durumu olayı daha da kötü bir hala getirdi. ABD’li bir lise öğrencisi olan Ryan White ise genelleştirilen “eşcinsel hastalığı” tanımını silip attı. Hemofili (kan pıhtılaşması sorunu) hastası olan ve kan nakli tedavisi gören Ryan White, nakil sırasında HIV/AIDS enfektesini edindi. Doktorlar 6 ay yaşamaz dedi ancak White 5 yıl yaşadı ve bu enfektenin sadece eşcinsellerde olduğu algısını çürüttü. Bu süreçte HIV/AIDS enfeksiyonu taşıması Ryan White’ı liseden çıkarılmasına sebep oldu. Liseden çıkarılmasına karşı yürüttüğü mücadele ile ABD’nin ulusal simgesi haline geldi.
Türkiye’de okuyucular HIV/AIDS’i bir tek kişi üzerinden takip etti. 1980’li yıllarda sanat ve sahne dünyasının çokça tanınan ismi Mürteza Elgin, nam-ı diyar “Murti”... Elgin, 1985 Kasım ayında çeşitli basın organlarında “AIDS’li Murti”, “İşte AIDS'li Türk” olarak lanse edildi. Bir süre Elgin bu durumu kabul etmedi ve Almanya’ya gidip aksini kanıtlamak için test bile yaptırdı. Yaşadığı durum kamuoyunu o kadar meşgul etti ki Sağlık Bakanlığı Elgin’i zorla hastaneye götürüp isteği dışında birçok test yaptırdı. Bu durum gazetelerin manşetlerinde “Devlet, Murtaza’ya el koydu” olarak sunuldu. Mürteza Elgin 1992 yılında öldüğünde Türkiye’nin o dönemde AIDS konusunda yeterli bilgisi yoktu ve bu yüzden cenazesi önce ilaçlı suyla yıkandı, ardından naylona sarıldı ve kireçlenerek gömüldü.
Basında ise “AIDS’i sinek taşıdı”, “Arafat AIDS” gibi magazinsel haberlerin bolca servis edildiği zamanlarda kimileri daha da ileri giderek “Canlı AIDS bombası saldırısı önlendi” haberiyle Filistinlilerin, Musevilerin Hamursuz Bayramı haftasında, intihar bombacısının AIDS virüsünü kullanacağını ve amaçlarının yaralananlara AIDS virüsü bulaştıracağını dahi iddia etmişlerdi. O zamandan bu zamana bu gibi haberler giderek azaldı ancak AIDS’e bakış ve bilgi seviyesi pek değişmedi.
AIDS’e ya da HIV ile yaşayan bireylere karşı bakış açısının değiştirilmesi için birçok dernek çalışıyor. Onlardan biri de Pozitif Yaşam Derneği. Konuyla ilgili bilgi almak için iletişime geçebileceğiniz bir de siteleri mevcut. Toplumda HIV/AIDS ile yaşayan bireyler hala rahat değiller ve deyim yerindeyse vebalı olarak görülüyorlar. Bu yüzden HIV ile enfekte olmamak ve de bu durumu canavarlaştırmamak için birkaç küçük ama önemli bilgiye dikkat etmek gerek.
HIV/AIDS; öpüşmekle, aynı kaptan yemek ve içmekle, hayvanları sevmekle, el ele tutuşmakla, sivrisinek yoluyla, kapı kolunu tutmakla, tuvaletlerle, aynı sofrada oturmakla, aynı ortamda bulunmakla “bulaşmaz”.
HIV/AIDS sadece bilinen 3 şekilde bulaşır. Bunlar, anneden bebeğe (doğum ve emzirme ile), kan yolu (ortak enjektör ile)ve korunmasız yani kondomsuz ilişkilerde “bulaşır”. Korunmasız cinsel ilişki risklidir ve bu riski ortadan kaldırmanın tek yolu kondom (Kaput, kılıf, prezervatif) kullanmaktır. Diğer yandan çocuk sahibi olmak isteyen bireylerin tıbbi yardımla bebeklerinin HIV pozitif olmaması artık mümkün. Son olarak, beden üzerinde kullanılması mümkün olan şırınga, iğne, diş hekimlerinin kullandığı medikal ürünler, dövme aletleri, akupunktur ve kulak delme iğneleri gibi kesici ve delici aletlerin kullanılmadan önce dezenfekte edilmeli ya da tek kullanımlık materyaller kullanılmalıdır.