Şenay BÜYÜKKÖŞDERE
Son dönemde yönetimi ikinci kuşağa devreden şirketlerden biri de Dardanel. 1984’te Niyazi Önen tarafından kurulan şirkette yönetim koltuğuna, geçen yıl itibariyle Niyazi Önen’in oğlu Mehmet Önen oturdu. Gelir gelmez de şirket için iddialı hedefler belirledi. Önce ‘ihracat, ihracat, ihracat’ dedi. Hızlıca yurtdışı pazarlarını genişletti, ihracatı yüzde 71 artırdı. Önen, bu kur seviyelerinin sanayici için ideal olduğunu, şirketlerin dünyada rekabetçi konuma geldiğini anlatıyor. Konserve balık pazarının yıllardır İtalya, İspanya ve Tayland’ın elinde olduğunu söyleyen Önen, “Kur bu seviyelerde olduğu, devletten bu teşvikleri aldığımız sürece, dengeleri değiştirmememiz için neden yok” diyor.
Bir yıldır Dardanel’in başındasınız. Neyi değiştirdiniz şirkette?
İhracat bizim zayıf kasımızdı. 2017’de 13 milyon dolar ihracatımız vardı. 2018’de enerjimizin büyük kısmını ihracata ve pazarlamaya verdik. Portföye yeni pazarlar ekledik. Şu anda 35 ülkeye ihracat yapıyoruz. Rakamı 22 milyon dolara, ihracatın cirodaki payını da yüzde 15’ten 35’e çıkürdık. Daha gideceğimiz çok yol var. Burada önemli olan markalı ihracat yapmak. Biz ihracatın önemli kısmını Dardanel markasıyla yapıyoruz.
Türkiye’de konserve balık tüketimi ne seviyelerde?
İtalya’da kişi başı 3 kg konserve balık tüketimi var. Libya’da 5 kg, Katar’da, Kuveyt’te 2 kg’nin üzerinde. Dünyada en az tüketen ülke ise Türkiye. Kişi başı 125 gram. Yılda 15 kg et, 20 kg tavuk, 5 kilo balık tüketiyoruz. Ve bunun 125 gramı konserve. Biz bu rakamı 1 kg’ye çıkaracağız. Ve bu uzak, ütopik bir hedef değil.
Bu sene yatırım var mı?
3 milyon dolarlık yatırımımız olacak. Makine yatırımıyla üretimde 65 bin tondan 100 bine çıkacağız. Ayrıca Enez’deki eski salça fabrikamızı ton balığı fabrikasına çeviriyoruz. Onun da 50 bin ton kapasitesi olacak. Dolayısıyla kısa vadede kapasiteyi 3’e katlamış olacağız.
Müftüoğlu’nu ikna etmek 6 ay sürdü
125 gramın 1 kg’ye çıkması pazarın 10’a katlanması demek. Nasıl olacak bu?
Ne vardı bu klasörde?
Harvard’dan Tokyo Üni.’ne bir çok yerde yapılmış ton balığı konservesi araştırmaları vardı.
"Hızlı büyüdüğümüz bir alan da sağlıklı atıştırmalıklar. Sandviç işimizde her yıl yüzde 100’ün üzerinde bir büyüme trendi var."
Çanakkale sardalyasını paketleyip satıyoruz
Türkiye’de rakamlar nasıl?
Türkiye’de ölçülebilir pazarın yüzde 80’i bizim üretimimiz. Markalı olarak da pazarın yüzde 60’ı Dardanel markasıyla piyasada olan ürünler. A101 ve Migros’un ton balğı ürünlerini biz üretiyoruz.
Geçen yıl gıdada ciddi zamlar oldu. Bu sene zam var mı?
2018’de maliyetlerimizde yüzde 30 artış oldu. Biz bunu fiyatlara yüzde 20 yansıttık ama sonra hemen enflasyonla mücadele indirimi yaptık. Ayrıca ekonomik ürünleri piyasaya verdik. Mesela Çanakkale’de çıkan sardalyamız var. Çok ucuz va doğal bir balık. Bu sene zam öngörmüyoruz.
İşe alacak mavi yakalı bulamıyoruz
Yeni istihdam olacak mı?
Bu sene 200 yeni işçi alıyoruz. 50’sini aldık. 150 kişi daha alacağız. Ama Çanakkale’de vasıfsız mavi yaka kadın işçi bulmakta zorlanıyoruz.
Neden kadın?
Bizim fabrikamızda 1400 kişi çalışıyor, 1000 tanesi kadın. Her gün fabrikada 65 ton tonbalığı işleniyor. Bu işlem de kadınlar tarafından yapılıyor. Bütün dünyada bu böyle. Çünkü kadınların elleri çok daha ufak, nazik ve hızlı. Kadınlar bu işi yaparsa 100 kilo balıktan 44 kiloluk et yapıyor, erkekler yaptığında ise 30-31 kilogram çıkıyor. Prim sistemimiz var. İyi tonaj çıkaranlar 3 bin TL’ye kadar prim alabiliyor.
"Çanakkale’deki fabrikamızı 3 yıl içinde Ezine Organize Sanayi’ye taşıyıp, mevcut yeri konut ve AVM yapacağız."
Devlet sanayicinin yolunu açıyor
Dünya konserve balık pazarında hedefleriniz nasıl?
Bu sene 650 milyon TL ciro hedefimiz var. Türkiye’nin en büyük deniz ürünleri markasıyız. Dünya çapında davamız ise pazarda ilk 3’e girmek. Bunun için 1 milyar dolara ulaşmamız lazım. 2018’de hükümet çok doğru kararlar verdi. Kur seviyesi ve sanayiciye sunulan teşvikler çok çok önemli. Devlet sanayiciyi destekliyor, yolunu açıyor. Bu koşullar devam ettiği sürece dünyada ilk 3’e girme hedefimizi gerçekleştirmemiz için engel yok.