Künyesi Ebû Turab, Ebül Hasen, lâkabı Haydar’dır. Efendimiz’in(sas) amcaoğlu ve damadıdır. Efendimiz’in peygamberliğini ilân etmesinden on beş sene önce doğmuştur. Hazret-i Ebû Tâlib’in çocuklarının çok olması ve geçim sıkıntısına düşmesinden dolayı Efendimiz(sas) Hazret-i Ali’yi(ra) himâyesine almış ve yanında büyütmüştür.
Efendimiz(sas) İslâmiyet’i tebliğ edince ilk kabul edenlerden olmuştur. Mekke’den Medine’ye hicret esnâsında müşrikler Efendimiz’in(sas) bulunduğu evi çevirdiklerinde, Efendimiz(sas) yatağına Hazret-i Ali’yi(ra) yatırmış ve öylece hicret etmişlerdir. Hazret-i Ali(ra) Medine’ye varmalarından evvel Kuba’da kendilerine yetişmiştir. Ensâr ile muhâcir arasında kurulan kardeşlik bağında Efendimiz(sas) kendisini Hazret-i Ali(ra) ile kardeş etmiştir.
Efendimiz’in(sas) kızı Hazret-i Fatıma(ra) ile nikahlanmışlardır. Kahramanlığı, yiğitliği ve ilmiyle meşhurdur. Hayder’in fethinde Hayder Kalesi’nin kapısını sökerek kendisine kalkan edinmiştir. Hazret-i Hasan(ra) ve Hazret-i Hüseyin’in(ra) babasıdır. İslâm’ın dört büyük halifesinden dördüncüsüdür. Cennetle müjdelenen on sahâbidendir.