sibel.ates@aksam.com.tr
2005 yılında kurulan “Uçurtma Müzesi” dünyadaki 18 uçurtma müzesinden biri. Hayatını uçurtmalara adamış müzenin kurucusu ise Mehmet Naci Aköz. Üç çıta bir kâğıttan ibaret olmanın ötesinde anlamlar taşıyan uçurtmayı ustasından dinledik.
Biz 6 kıtadan toplanmış 2700 parçalık bir koleksiyonla uluslararası 13 müzeden biriyiz. Bu durum ülkemin, şehrimin tanıtılmasına katkı sağlıyor. Müzede Batı’ya ait uçurtmaların yanı sıra özellikle Uzakdoğu’ya ait çok miktarda uçurtma var. Bir de Osmanlı döneminde kullanıldığı düşünülen modellerimiz mevcut. Dünya ölçeğine baktığınız zaman Uzakdoğu ülkelerine ait üç boyutlu uçurtmalar birer sanat harikası. Batı’ya gelince tamamen sanayileşmiş olduğu için havada hareket kabiliyeti daha iyi olan daha çok profesyonel uçurtmaları görüyoruz. Bizim ülkemizde ise ne Uzakdoğu’yu ne de Batı’yı görüyoruz. Uçurtma konusunda kendimizi çok geliştirememişiz. Ancak buna rağmen uçurtma hâlâ ülkemizde çok sevilen bir oyuncak. Hem çocuklar hem de yetişkinler seviyor.
UÇURTMA OKULUNDA EĞLENCELİ DERSLER
Müzemizin bir katı aynı zamanda 200 öğrencinin ders yapabildiği bir uçurtma okulunu içeriyor. 3-6 yaş ve yetişkinler için gruplarımız var. Programlarımız eğlenceli eğitim sistemini benimsiyor. Çocukların el becerilerini ve hayal dünyalarını geliştirebileceği güzel bir etkinlik. Tamamı çocuk gelişimi üzerine eğitim almış 16 öğretmenimiz var. Öğretmenler eşliğinde uçurtma yapıyorlar. Bakanlık çocuk dostu müze projesi başlattı. Bu proje çocukların müzeleri daha sevimli halde görmesi için planlanmış. Mutlaka çocuğun dilinde konuşabilecek rehberlerin olması, atölye çalışması yapılması ve tiyatral bir dil kullanılması gerekiyor. Müzeden ayrılırken mutlaka çocuğa müzeyi hatırlatacak bir şey verilmesinden bahsediyor. Biz de çocuklara sertifika veriyoruz, giderken de uçurtmalarını alıp gidiyorlar. El becerisi gelişiyor, kendi oyuncağını yapıyor ve unutmayacağı bir anı kalıyor hafızasında.
YILLARDIR TOPLUYORUM
Koleksiyonun toplanması uzun yıllar sürdü. Gittiğim festivallerden topladım. Geçen haftalarda Tayland’daki bir uluslararası bir festivaldeydim, oradan da birkaç adet aldım. Dün başlayan Maltepe 6. Uluslararası Uçurtma Festivali bugün de devam edecek. Festivale gelenler uçurtma da getirecek böylece koleksiyonumuz artacak. Dünyanın her tarafından uçurtmacıların ülkemize gelmesi Türkiye’nin tanıtımı açısından çok ciddi katkı sağlıyor. Festivalde iki gün boyunca uçurtma uçuracak diğer dört gün konukları gezdireceğiz. Bir ülkeyi ya sportif ya da kültürel faaliyetlerle tanıtırsınız çünkü.
ÜÇ ÇITA BİR KÂĞIT DEĞİL
Özellikle İstanbul gibi büyükşehirlerde maalesef her taraf bina oldu, soluk alamıyoruz, “park, bahçe yok” diyoruz. Çocukluğum hep sokaklarda geçti. Sokak oyunları kültürü içinde misket, topaç, çember vardı. Kızlar seksek oynar, ip atlardı. Artık bu oyunlar bitti çünkü sokak kalmadı. Bu oyunları ve kültürü yeniden hatırlatmak için misket ya da topaç turnuvaları düzenlenebilir. Bizim en kıymetli varlıklarımız çocuklarımızsa o zaman onları en kıymetli şekilde yetiştirmemiz lazım. İyi bir eğitim verelim, sağlıklı büyüsün, iyi ahlaklı olsun hepsine tamam ama o çocuğun hayal dünyasını neyle dolduracağız? Telefonu verip çocukları susturuyoruz. Televizyonun başına geçiremeden yemeklerini yediremiyoruz. Artık bu hale geldik. Bütün bunların çözümü için oyuncak müzesi gibi yerler çoğaltılmalı. Bir sürü etkinlik yapan atölyeler de var. Bu alanların gelişmesini sağlamalıyız. Uçurtma dediğin üç çıta bir kâğıttır, altına kuyruğunu koydun mu uçar. Arka planında böyle ama böyle olmamalı. Dolayısıyla uçurtma üç çıta ve bir kâğıttan ibaret değil.
Uçurtmaya selam çaktırma
Denge düzeneği iyi planlanarak uçurulmuş bir uçurtmanın ipini 4-5 metre geriye çekip (Avuç içinde toplayarak) aniden bırakma ve/veya sertçe çekerek geri bırakmalarla sonuç elde edilir. Bu işte başarılı olamayanların uçurtmanın takla atılmasını sağlayarak düşürme ihtimali de kuvvetlidir.
UÇURTMA MODELLERİ
Elma uçurtma modeli:
Ülkemizde en çok bilinen uçurtma modelidir. 3 çıtadan yapılır. Tüm çıtalar eşit aralıklı olarak açıldığından her tarafı yarıçaptır. Matematik dersi için ideal bir konu ve modeldir. Kuyrukludur. Yapımı ve uçurulması en kolay uçurtma modellerinden biridir.
Armut uçurtma modeli:
Ülkemizde en çok bilinen uçurtma modellerinden biridir. 3 çıtadan yapılır, iki çıtası uzun orta çıtası kısa olan bir modeldir. Kuyrukludur.
Yıldız uçurtma modeli:
Hemen her türlü uçurtma modellerinden üretilebilen, iskelet ipinin içeriye doğru gerilerek elde edilen modellerden biridir. Kuyrukludur. Oldukça güzel bir tasarım ve biraz daha ustalık isteyen bir uçurtma modelidir. En az 8-9 farklı modelde yapılabilir
Kuleli uçurtma modeli:
Elma veya armut modellerinde uygulanabilen bu model, üst iki çıtanın ortasına yerleştirilen uzunca bir çıtanın iki tarafına yapılan uzunca püsküller ve çıta ucuna takılan bir bayrakla elde edilir. Uzun kuyruklusu makbuldür
Fener (Kanatlı) uçurtma modeli:
H harfi biçiminde yapılmış (H harfinin orta çıtası iki tarafa çıkıntılı şekilde) iki iskeletin iç içe geçirilerek yeniden iskelet haline getirilmesiyle oluşturulan bu modelin yapımı da, uçurulması da oldukça zordur. Bu uçurtmanın bitmiş haline baktığımızda içi boş kutu şeklinde ve dört kanatlı bir şekil ortaya çıktığı görülmektedir. Uçurtma yapımı konusunda “Usta” olanların yapabileceği zorlukta bir modeldir. Muhtemelen Osmanlı döneminden bugünlere ulaşmış en eski modellerden bir tanesi olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Kuyruksuzdur.
Şeytan uçurtma modeli:
A4 Kâğıdından katlanarak yapılan, Türk uçurtma modelleri içinde çıtasız yapılabilen nadir uçurtmalardan biridir. Bir A4’ten hem uçurtma hem de kuyruğu çıkabilmektedir. Düğme ipliği diyebileceğimiz en ince iple uçurulur. Sert rüzgâr için elverişli olmayan bu uçurtma modeli, 8 yaş ve altındaki çocuklar için idealdir.