İyot eksikliği zekâ geriliğinin en önemli nedeni

CERRAHIN NEŞTERİNDEN
memgunes@hotmail.com

Yaşadığımız bu yüzyılda iyot eksikliği hâlâ önemli bir dünya sorunudur. Bugün dünyada 1.6 milyar çocuk iyot yetersizliğine maruz kalıyor. Yine 50 milyon çocuk, anne karnındaki yaşamı boyunca iyot yetersizliğiyle karşı karşıya kalıyor ve bu durum bebeklerin zekâ gelişimlerinde geriliğe sebep oluyor. Yine bizde, yapılan araştırmalarda, 6-12 yaş grubu çocukların yüzde 30’unda iyot eksikliği nedeniyle guatr görüldüğü tespit edilmiştir. 

Peki, iyotu bu kadar önemli kılan ne?
İyot eksikliği, vücutta tiroid hormon üretimini azaltır ve yetersiz tiroid hormon salınımına neden olur. Vücudun ve beynin, tam ve sağlıklı çalışması için olmazsa olmazı olan bu tiroid hormonlarının yetersizliği, hem zekâ hem de bedensel gelişme geriliğine neden olur. Cilt kurur, saçlar dökülür, yüzde şişme, kilo alma, kaslarda yorgunluk görülür. Hipotriodi meydana geldikten sonra şikayetler artar, unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü ve depresyon baş gösterir.
Zekâ geriliğini engeller mi?
İyot, zekâ geriliğinin önlenmesini sağlar. Kronik iyot yetersizliği gerek çocuklarda gerekse yetişkinlerde guatr olarak kendini gösterir. Düşük miktarda iyot yetersizliği dahi çocuklarda akranlarına göre, normalden daha düşük zekâ geriliğine neden olur. 
İyot kaynakları nelerdir?
Dünyada eksikliği, artık önlenebilir zihinsel geriliğin başlıca nedeni olarak görülen iyot,  en fazla deniz ürünlerinde ve sularda bulunur. Ancak dünyamızdaki doğal felaketlerden olan toprak erozyonları ve seller doğal sulardaki iyot miktarının düşmesine neden oluştur.
Hamilelerde iyot yetersizliği ne gibi sonuçlara neden olur?
Özellikle,
l Doğurganlık çağındaki kadınlar,
l Gebeler,
l Bebekler ve çocuklar iyot yetersizliğinde hedef kitledir. 
Çünkü yetersiz iyot, guatr sıklığını artırmakla birlikte, düşük ve ölü doğum riskini artırmaktadır. Yine iyot eksikliği çocuklarda IQ'da 10-15 puan düşmeye neden olur. Çocuklardaki konsantrasyon eksikliği bizi bu konuda uyarmalıdır.  İyot eksikliği hamilelik ve emzirme döneminde çok önemlidir. Eğer anne adayında iyot eksikliği varsa, düşük, erken doğum, doğumsal anomaliler görülebilir. Annede mevcut iyot yetersizliği, yeni doğan bebekte işitme ve konuşma bozukluklarına ve zihinsel gelişme geriliğine neden olabilir. Bu nedenle hamilelik süresi ve özellikle sinir sisteminin gelişimini tamamlayan dört yaşına kadar çocuklarda iyot eksikliğine dikkat etmek gerekir.
İyot eksikliğine karşı alınacak önlemler nelerdir?
Bu amaçla bazı Avrupa ülkelerinde ve Rusya'da iyotlu sular özel ambalajıyla piyasaya sürülmüştür. Doğal iyot işlenmemiş deniz tuzunda ve kaya tuzunda bulunur. Yine süt ve süt ürünleri de iyot açısından zengindir. Ancak pastörizasyon iyot içeriğinin yüzde 25 düşmesine neden olur. Deniz ürünlerinin iyot açısından zengin olduğunu da unutmamak gerekir. İyotlu sofra tuzunu da özellikle yemek piştikten sonra ya da sofradayken eklemek gerekir. Aksi halde pişirilme sırasında eklenen tuzun içindeki iyot uçabilir. Evet sevgili okuyucularım, bu hafta size iyot kullanımı hakkında bir farkındalık oluşturmak istedim. Biliyorsunuz bizde 'İyot gibi açıkta kalmak' deyimi vardır. Kısaca ne demek, iyot renksiz bir halojendir, ancak ışıkta ve güneşte kaldığında rengi kahverengi-siyaha dönüşür ve böylece kendini belli eder. Biz de iyota gerekli önemi vererek kendimiz belli edelim. Unutmayalım ki, değerli bir insan olmak, başarılı bir insan olmaktan daha önemlidir. Sizi değerli kılan, gönül güzelliğinizdir. Nasıl ki, güzellik baktığımızda değil, bakışlarımızdaysa, değer de aklımızda değil gönlümüzde olmalı. Gönlümüz kocaman olduktan sonra, bizim için uzak ve imkânsız olan, bir anda yakın ve mümkün olabilir. Yeter ki kendi değerimizi ve gücümüzü bilelim. Sevgi ve saygılarımla hürmetlerimi arz ederim. Sağlıkla kalın...

Dünya Sağlık Örgütünce (WHO) belirlenen günlük iyot ihtiyacı…
l 0-5 yaş arası 90 mikrogram-gün
l 6-12 yaş arası 120 mikrogram-gün
l Yetişkinlerde 150 mikrogram-gün
l Hamilelerde ve emzirenlerde ise 200 mikrogram-güne çıkmaktadır.