SİBEL ATEŞ YENGİN
Alışverişe çıkmadan önce ihtiyaçlar listemiz olmalı. Bu şekilde gereksiz gıda maddesi almamış oluruz. Bu uygulama, kolay bozulabilen gıdalar açısından buzdolabında yer problemini önler, daha kontrollü kullanım sağlar ve gıdayı daha taze tüketme imkânı verir. Aynı durum oda sıcaklığında saklanan kuru gıdalar içinde geçerlidir. Bozulma riski yüksek et, tavuk, pastörize süt, yoğurt, peynir gibi şarküteri ürünleri alışverişin sonunda alınmalı ve hızlıca eve getirip buzdolabında saklanmalıdır. Gıda maddelerini alırken ilk bakacağımız şey son kullanma tarihi veya tavsiye edilen son tüketim tarihine (TETT) bakmak olmalıdır. Mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilen ve bu yüzden kısa bir süre sonra insan sağlığı açısından tehlike teşkil etmesi muhtemel olan gıdalarda son tüketim tarihi, diğer gıdalarda tavsiye edilen tüketim tarihi belirtilir. Toz veya küp şeker, sirke, şarap, iyotlu tuz hariç insan tüketimine uygun tuz, herhangi bir işlem yapılmamış meyve, sebze, sakızlar ve benzeri çiğneme ürünlerinde son kullanma veya TTET’nin yazılma zorunluluğu yoktur.
SAKLAMA KOŞULLARI
Serin ve kuru yerde, soğukta, buzdolabı sıcaklığında saklayınız gibi ifadelere dikkat edilmeli ve uyulmalıdır. Bazı gıdalar da açıldıktan sonra “şu kadar günde tüketiniz” gibi uyarılara dikkat edilmeli ve uyulmalıdır. İçindekiler veya bileşenler başlığıyla bir gıda maddesinin içinde bulunan maddeler kullanım oranına göre sıralanır (en fazla kullanımdan en az kullanıma göre sıralama yapılır). Bu bileşen listesinde alerjik olarak kabul edilmiş gıdalar varsa koyu renkli veya daha kalın yazılmak zorundadır. Alerjen kabul edilen gıdalar; glutenden dolayı buğday ve diğer tahıllar ve unları, laktozdan dolayı süt ve süt ürünleri, yumurta ve yumurtalı ürünler, kabuklular, yer fıstığı ve ürünleri, soya ve soya ürünleri, badem, fındık, ceviz, antep fıstığı, susam, hardal, kerevizdir.
BESLENME BEYAN TABLOSU
Yüksek kolestrol problemi olan kişiler ambalajda ürünün beslenme beyan bilgisi varsa doymuş yağ oranına ve bu gıdayı yediğinde 100 gr’dan veya bir porsiyonundan ne kadar doymuş yağ alabileceğini görebilir. Günlük alınması gereken doza göre yüzde kaçını bu gıdadan alacağını tespit edebilir. Yüksek tansiyon problemi olan kişiler aynı şekilde tuz miktarı açısından beslenme beyan tablosunu kontrol edebilirler. Söz konusu gıdanın bir porsiyonu veya 100 gr’dan alınan tuz miktarının günlük ihtiyacın yüzde kaçını karşıladığı bilgisi yine beslenme beyan bilgileri içinde verilmektedir. Şeker hastaları aynı şekilde karbonhidrat ve şeker miktarını kontrol edebilirler. Çölyak hastası veya gluten hassasiyeti olduğunu bilen tüketiciler özellikle glüten uyarısına dikkat etmelilerdir.
ET ALIRKEN DİKKAT!
Açıkta satılan hazır kıyma, köfte ve karışım halindeki ürünleri almaktan kaçınmalı ya da çok güvenilen, marka olmuş standart bir kalite güvenirliği olan yerlerden alışveriş yapmalıdır. Kasaptan et alırken etin rengi parlak ve kırmızı olmalı. Buzdolabında bekletilme süresine bağlı olarak etin renginde donuklaşma olması normaldir. Ancak kasaptan aldığımız etin rengi ne kadar parlak kırmızı olursa o kadar daha tazedir.
Salam, sucuk alırken…
Salam, sucuk, sosis gibi ürünler yine et içeren karışım ürünlerdir. Bu tür ürünler alırken bilindik firmaların ürünleri alınmalı. Üründe katkı maddesi kullanılmışsa ürünün bileşen listesinde o katkı maddesinin hangi amaçla kullanıldığı, katkı maddesinin adı ve E kodu yazılmaktadır. Örneğin diyabetik veya enerjisi düşürülmüş reçellerde tatlandırıcı (aspartam E 951) gibi bilgi gördüğümüzde şeker yerine tamamen veya kısmen (ürüne göre değişir) tatlandırıcı amaçlı aspartam kullanıldığını anlayabiliriz. Aspartam fenil ketonürü hastaları için riskli görülen bir maddedir. Bu nedenle gıda da kullanılmışsa Aspartam/Aspartam-asesülfam tuzu: “fenilalanin kaynağı içerir” gibi bir uyarı olmak zorundadır. Yine diyabetik ve düşük enerjili gıdalarda polioller kullanılır. Bu polioller doğaldır. Ancak “aşırı tüketimi laksatif etkiye neden olabilir” gibi bir uyarı yapılmak zorundadır. Konserve kutusunun alt ve üst kısmında şişkinlik olup olmadığı ki varsa bozulmuştur ayrıca sızıntı da olmamalı. Ambajların açık, patlak olup olmadığı, sızıntı olup olmadığına bakılmalıdır.
AMBALAJ SAĞLAM MI?
Ambalajın sağlam ve açılmamış olması, ambalaj üzerinde işletme kayıt no olması gerekiyor. Ambalaj malzemesiyle ilgili veriler özel bir yöntemle işleme tabi tutulmuşsa bu yöntemin ne olduğu; örneğin ışınlanmış gıda ise, ışınlanmıştır ibaresi veya işaretinin olması gerekir. Ayrıca turşu, konserve gibi gıdalarda süzme ağırlığı olarak verilen miktar net ürün ağırlığıdır. Gıdanın bileşeninde GDO’lu (genetiği değiştirilmiş Organizma) ürünle var ise yine uyarı olarak; “Genetik yapısı değiştirilmiş …’dan üretilmiştir uyarısı olmak zorundadır.
SON TÜKETİM TARİHİ
Ürünlerin son tüketim tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihi, ancak firmanın tavsiye ettiği saklama koşulları için geçerlidir. Önerilen son kullanma tarihine kadar ürünü tüketim alışkanlığımız veya kullanacağımız zamana göre tüketmek, evde buzdolabımızda veya kuru gıda dolabımızda önce aldıklarımızı öncelikli kullanmaya özen göstermeliyiz. Bir gıda maddesini evde ambalajını bozup bir kutuya koyarak saklayacaksak ve raf ömrü uzun olan bir ürünse ambalajın üzerine o ürünün son kullanma tarihini ve üretici firmasını bildiren bir etiket yapıştırabiliriz.
DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR
*Tüm katkı maddeleri sağlığa zararlıdır gibi bir genelleme yanlıştır. Katkı maddelerinin kullanıldıkları üründe kullanım amaçları doğrultusunda sınıflandırmalar yapılır. Örneğin asitlik düzenleyiciler sınıfında kullanılan sitrik asit, evlerde kullanılan limon suyu tozudur. Katkı maddelerinin hangi amaçla hangi gıdalarda ne kadar kullanılacağı “Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddeleri Yönetmeliğinde” detaylı olarak bildirilmiştir. Bu yönetmelikte belirtilen değerler Avrupa birliği ülkelerinin kullandığı değerlerle uyumludur. Geleneksel ürünlerde ülkeden ülkeye değişebilen uygulamalar olabilmektedir.
*Delikli beyaz peynir kalitelidir diye yanlış bir inanış var. Aksine böyle bir peynirde üretim aşamasında veya hammaddeden ya da ambalajdan kaynaklanan mikrobiyal üremeler nedeniyle gaz oluşmuştur. Delik oluşumu kontaminasyon dediğimiz bulaşmanın sonucudur. Bu tür bir beyaz peynir güvenli değildir.