ozgul.ozturk@aksam.com.tr
Sibirya’nın yerli halkı Nenetlerin ‘atalarının ruhu’ olarak gördüğü doğalgazın 4’te 1’i Sibirya’nın Yamal Adası’ndan çıkarılıyor. Türkçe’de ‘dünyanın sonu’ anlamına gelen bölgede -40 derecede yaşama şahitlik ettik.
Günümüz enerji kaynaklarının en önemlileri arasında yer alan doğalgaz, temiz ve sağlıklı ısınmanın vazgeçilmezi, konforlu yaşamın da olmazsa olmazı... Dünyadaki doğalgaz rezervinin 4’te 1’i Sibirya’nın Yamal Adası’ndan çıkarılıyor. Türkçe’de ‘dünyanın sonu’ anlamına gelen Yamal Adası, Sibirya’nın kuzeyinde Kuzey Kutup Dairesi sınırları içerisinde yer alıyor. Dünyanın en zengin doğalgaz kaynaklarının üstünde yaşayan Nenet halkı için ise doğalgaz para kazanacakları bir meta değil, atalarının ruhu… Sibirya’nın yerli halkı Nenetlerin ‘atalarının ruhu’ bugün -60 derece soğuktan çıkıp, dünyayı ısıtıyor…
DUMAN YÜKSELMİYOR
Rusya’nın en büyük enerji şirketi Gazprom’un konuğu olarak, Yamal Yarımadası’nda yer alan Novy Urengoy bölgesine bir seyahat düzenledik. İstanbul’dan charter seferle Moskova aktarmalı olarak gittiğimiz Sibirya yolculuğumuz bekleme süreleriyle birlikte 13 saati buldu. Küçük bir havalimanına sahip Novy Urengoy -40 derece soğuk havasıyla bizi karşıladı. Bölgede kullanmak için tedarik ettiğimiz soğuğu geçirmeyen özel yapım bot ve montlara rağmen uçaktan iner inmez iliklerimize kadar soğuğu hissettik. Ülkede ilk dikkatimizi çeken şey soğuk havanın oluşturduğu basıncın etkisiyle baca dumanlarının yükselemeyip şehrin üzerinde adeta asılı kalması, bunun da şehirde egzoz ve doğalgaz karışımı ağır bir kokuya neden olması.
40 YILLIK GEÇMİŞE SAHİP
Düşük sıcaklıklara uyum sağlamış bodur çalılar ve otlardan oluşan tundra ikliminin hakim olduğu bölgede her taraf bembeyaz karla kaplanmış durumda. Eksi 60 dereceye varan soğuğuyla zorlu yaşam şartlarına sahip bölgede yerleşik yaşama geçiş 1966 yılında ilk doğalgaz kaynağının keşfedilmesiyle başlıyor. 1975 yılında doğalgazı çıkarmak için Noviy Urengoy şehri kuruluyor. Bölgedeki doğalgazı çıkaran şirket ise çoğunluk hisseleri Rus devletine ait Gazprom. Sibirya’da yerin 1000 ila 4000 metre arasında değişen derinliklerinden doğalgaz çıkaran firma, bu gazı işleyip dünyanın dört bir yanına ihraç ediyor.
CEP TELEFONLARI ÇALIŞMIYOR
Otele yerleştikten bir gün sonra Novy Urengoy’daki yerli halkın geçmişini ve doğalgazın tarihinin anlatıldığı müzeyi ziyaret ediyoruz. Güneşin saat 14.30’da batmaya başladığı bölgede hava saat 16:00’da kararıyor. Müze ziyaretinin ardından Kuzey Kutup Dairesi’nin başlangıç sınırına doğru yola çıkıyoruz. Sembolik bir dilek ağacının yer aldığı bu noktayı ziyaret edenlere kutup kaşifi unvanını içeren birer sertifika hediye ediliyor. Kutup Dairesi sınırındaki soğuk yüzünden cep telefonu bataryaları donuyor ve birkaç dakika içerisinde telefonlar kapanıyor.
AYLIK ISINMA BEDELİ 3 EURO
Gazprom’un Novy Urengoy’daki tesislerinde doğalgaz çıkarmak için 12 bin 500 kişi çalışıyor. Firma, bu zor koşullarda çalışan personeli ve aileleri için bölgeyi yaşanılabilir bir yer yapmak için, toplumsal ve kültürel bir hayat oluşturmuş. Dışarıda bir hayat olmadığından işçilerin çalıştığı tesislere basketbol sahasından, bilardo odalarına, spadan, hamama kadar pek çok sosyal tesisi kurulmuş. Novy Urengoy’da çalışan işçiler yılın 12 ayı maaşlarını alıyor ama bir ay çalışıp bir ay çalışmıyorlar. Novy Urengoy vatandaşları doğalgaza aylık 3 euro ödüyorlar.
İŞ GARANTİLİ LİSE
120 bin nüfuslu Novi Urengoy’da işçilerin çocuklarının eğitim ihriyacını karşılamak için açılan okulları ziyaret ediyoruz. Kentteki doğalgaz sanayisine insan yetiştirmek için 1982’de kurulan Gazprom Yüksekokulu’nda 1000 öğrenci eğitim görüyor. Bu öğrenciler mezun olduktan sonra Gazprom’da işe başlıyorlar. Çocuklar doğalgaz tesislerinde staj yapmaya başladıkları dönemden itibaren ücret almaya başlıyorlar.
Ayı ve geyik eti yiyorlar
Sibirya’da yeme içme kültürü Rusya’yla benzerlikler göstermekle birlikte ayrıştığı bazı noktalar da var. Sibiryalılar soğuk hava koşullarında hareket halindeyken de yemeklerini muhafaza edebilmek için özellikle etleri tuzlayıp kurutarak muhafaza ediyor. Bölgede en fazla geyik eti tüketiliyor. Bunun yanı sıra bölgede yetişen beyaz balık ve kurutulmuş ayı eti de yoğun tüketilen yiyecekler arasında.
Kuzeyin yerlileri avcılıkla geçiniyor
Rusya Federasyonu’na bağlı Yamal-Nenets Özerk Bölgesi içinde yer alan bu topraklarda 44 bin yerli halk (Nenet) yaşıyor. Dünyanın en zengin doğalgaz kaynaklarının merkezinde yaşayan Nenet’ler, modern yaşamı ve getirdiği konforu reddederek geleneklerine bağlı olarak yaşamayı sürdürüyor… Eski 40 derecede, az yiyecek ve içecekle yaşam mücadelesi veren Nenetler için tek amaç, özgür bireyler olarak hayatlarına devam edebilmek. Modern yaşamdan uzak duran Nenetler Ren geyiği bakıcılığı yapıyor, göçebe bir hayat sürüyor, geyik derisinden yapılma çadırlarda kalıyor ve çiğ et tüketiyor…
RESORT KONFORUNDA ANAOKUL
Kentte küçük çocuklar için de bir anaokulu kurulmuş. İşçilerin çocukları için kurulan anaokulunda havuzdan masaja, özel çocuk doktorlarından, iletişim becerilerini artıracak radyoya kadar pek çok hizmet veriliyor. Çocukların vücutlarındaki oksijen oranını dengelemek için çocuklar tuz odasında dinlendiriliyor. İşçilerin çocukları için yapıldığından okulun aylık ücreti ise sadece 5 euro.