ZEKİ GÜMÜŞ / zeki.gumus@aksam.com.tr
Öncelikle Askeri Müze’nin bulunduğu bu bina çok önemli bir bina, binanın kısa bir tarihçesini alabilir miyiz?
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün de 1899-1905 yılları arasında öğrenci olduğu bu bina, Tophane-i Amire Hastanesi olarak planlanıyor. Padişah Abdülmecit, Mekteb-i Harbiye olmasına karar veriyor. 1855 de bina, büyük bir yangın geçiriyor ve bir çok eser bu yangında yanıyor. 1861’de bina 2 katlı olarak inşa ediliyor. Bu bina daha sonra işgal kuvvetlerinin karargahı olarak kullanılıyor. 1923’de zaferden sonra tekrar Harbiye olarak 1936 yılına kadar kullanılıyor. 1993 yılında da Askeri Müze’nin resmi olarak açılışı gerçekleşiyor. Bu bina 55 bin metrekarelik bir alanda hizmet veriyor.
Askeri Müze’nin oluşumu nasıl gerçekleşti?
Askeri müze Türk müzecilik tarihinin ilk başlangıcını temsil ediyor. Türkideki müzecilik faaliyetlerini Tophane Müşiri Ahmet Fethi Paşa başlatmıştır. Fatih Sultan Mehmet’in fetihten sonra Aya İrini kilisesinde değerli harp silah araç gereçlerinin toplanması talimatı üzerine, İstanbul’un fethi ile birlikte Aya İrini Kilisesi’nde değerli harp silah araç ve gereçleri 1726’ya kadar toplanmış, toplanan eserler, Dar-ül Esliha’da(silah yeri) sergilenmeye başlamıştır. Daha sonra burdaki eserlerden arkeolojik olan eserler ayıklanarak Çinili Köşk’e gitmiştir. Yani askeri müzeden ayrılarak sivil müzecilik oluşumu başlamıştır. Askeri müzenin içinden Arkeoloji müzesi de kurulmuş oluyor. 1890-1923 yılları arasında Müze-i Humayun adı altında askeri müze teşkilatı kurulmuş ve 1908 yılında Ahmet Muhtar Paşa müze komutanı olarak atanmıştır. Burdaki eserlerimiz 1453 yılından beri gelen çok değerli eserlerdir. Aynı zamanda Türk ordusunun M.Ö. 209’da kurulmasından bugüne kadar gelen eserleri kapsamaktadır ve çok değerlidir.
Askeri Müze’nin şu andaki durumu ve özelliklerinden bahsedebilir misiniz?
Askeri müze, koleksiyon zenginliği ve çeşidi açısından dünyanın önde gelen müzelerindendir. 75 bin eser bulunmaktadır. Bu eserlerden yüzde 15’i sergilenmekte diğerleri koruma, saklama, bakım, onarım gibi faaliyetleri yürütülmektedir. Müzemizin kuruluş tarihi, 1453 olarak kabul edilmektedir. Çünkü müzemizde bulunan eserlerin toplanmasına 1453 yıllarında başlamıştır. Bu özelliği ile müzemiz Dünyanın en eski müzeleri arasında sayılmaktadır.
Müzeye yıllık ne kadar ziyaretçi geliyor?
Müzemize, yıllık 150 bin civarında ziyaretçi geliyor. Askeri Müze’yi daha çok kişiyle tanıştırmak maksadıyla işbirlikleri yapıyoruz. Mesela İstanbul milli eğitim müdürlüğü ile bir protokol imzaladık, İstanbul’da bulunan okullardaki öğrencilerin müzemizi ziyaret ederek ve bazı derslerini müzemizde görerek gerçekleştirmelerini sağladık. Hem öğretmenler hem de öğrenciler müzede derslere girdiler ve yaşayarak tarihi öğrendiler.
Öğrenciler dışında ziyaretçiler de burayı ziyaret ediyorlar, ziyaret sonrası buradan nasıl ayrılıyorlar?
Bazen şaşırtan ziyaretçiler geliyor. Mesela, bir alman doktora öğrencisi sadece bir miğferin fotoğrafını çekmek için, sabah Almanya’dan gelip, fotoğrafı çektikten sonra, Almanya’ya döndüğünü biliriz. Başvuran herkese araştırma imkanı veriyoruız. Gezen kişilerin tepkileri de çok farklı olabiliyor mesela, Burada, en kısa süren savaşımız olan Mohaç Meydan Muharebesi’nde kullanılan bir kös bulunuyor, bunun gören yabancı turistler “inanamıyorum” şeklinde tepkiler veriyorlar. 1526’daki savaştan kalan bir Kös tabi ki bir çok ziyaretçinin oldukça ilgisini çekiyor.
Bir örnek daha verirsek, Buraya bir aile geldi, daha sonra Norveçli olduğunu öğrendiğim bir kişi devamlı olarak yükses sesle gülüyordu. Merak ettim ve sordum, Neden bu kadar gülüyorsunuz? Adam cevap verdi, “Bizler çok müzeye gittik ve bizim de müzlerimiz var ama bu müzeye geldiğimizde, bizim müzelerimizin müze olmadığını anladık. O kadar çok tarihi eser var ki, eşime de onu anlatıyordum ve gülüyorum” dedi. Müzeler toplumların hafızasıdır. Biz bu toplumsal hafızayı devamlı canlı tutmakla mükellefiz.
Burada bulunan önemli olanlardan örnekler verebilir miyiz?
Bütün eserlerimiz çok kıymetli ve tarihi eser kıymeti taşıyor birkaç örnek verecek olursak, Selahattini Eyyübi’nin oğlu Necmettin Eyyubi’ye ait olan kılıç, Çanakkale savaşlarında kullanılan toplar, İstanbul’un fethinde kullanılan toplar ve Haliç’e gerilen zincir, Kanuni’ye ve Yavuz Sultan Selim’e ait bazı eserler, tablolar bulunuyor.
Askeri Müze Mehteran Takımı TSE tescilli bir Mehter Takımıdır
Mehter Takımı, hiç şüphesiz Askeri Müze’nin en önemli bölümlerinden biri. Sadece Mehter dinlemek için gelen bile var buraya. Mehter Takımı’yla ilgili neler söyleyebiliriz?
Mehter Takımı, Askeri Müze bünyesinde 1952’de kuruldu. İlk nevbetini yani konserini 1953 yılında İstanbul’un kurtuluşu yıldönümünde vermiştir. O günden bu yana Mehter Birliği, Askeri Müze bünyesinde müzenin açık olduğu günlerde 15.00’de konser vermektedir. Mehteran, yurtiçi ve yurtdışında Türk Silahlı Kuvvetlerini ve en eski askeri bando olarak bütün tarihi temsil etmektedir. Mehteran Birliği’nin standartları müracaatımızla Türk Standartları Enstitüsüne tescil ettirilmiştir. TSE sayfasında bir mehteran birliğinin kıyafeti, müziği, icra şekillerinin nasıl olacağı ayrıntılı olarak mevcuttur. Çeşitli kurumlar ihtiyaç olduğu için mehteran birliği kuruyorlar ancak bunların mehterin tarihi dokusuna uygun olmadığını düşünüyoruz. Mehteran Birliği’nin üyeleri sakal bırakamaz, icracıya sakal izni sadece Padişahtan veriliyor. Bu da onlara ayrı bir hürmet ve saygıyı beraberinde getiriyor. Ama bakıyorsunuz bazı gruplurın elemanları sakallı, bu turihi dokuyu uymuyor. TSE, standartların belirlenmesi açısından çok önemli bir kriter Mehteran Birliği’nin TSE standartları içinde oluşması çok önemlidir. Biz bunu sağlamaya çalıştık.
Mehter Takımı kalabalık bir grup ile konsere çıkıyorlar, kimlerden oluşuyor?
Mehteran Birliği’nde görev yapanlar, müzik konusunda uzman subay, astsubay, devlet memurları ve askerlik yapan askerler olduklarını bilmenizi isterim. Yani bir profesyonel ekip tarafından bu mehteran birliğinin oluştuğunu ve yürütüldüğünü belirtelim. Yaklaşık 70 kişiden oluşuyor.
Mehteran birliğinin konserleribizim için bu büyük bir zevk, gurur kaynağı. Mehteran Birliği’nin geçmişten günümüze bu kültürel müzik bağlantısını ortaya koyması bizim için çok önemli.