Damla Denizhan
YKS tercih dönemi, bazı aileler ve öğrenciler için sınav sürecinden daha zor geçiyor. Meslek seçiminin ilk adımı olan YKS tercihleri döneminin zor geçmesi biraz da ailelerin ve öğrencilerin beklentilerinin çatışması durumundan kaynaklanıyor. Bu durum beraberinde gelecek kaygısını da ortaya çıkarıyor.
Doğru tercih yapmak isteyen binlerce öğrenci bu dönemde daha stresli oluyor. Ailelerin bu süreçte destekleyici bir tutum sergilemeleri gerektiğini vurgulayan Uzm. Klinik Psikolog Berfin Yıldırım, ebeveynlerin kendi kaygılarını çocuklarına yansıtmamaları gerektiğini Damla Denizhan'a açıkladı. İşte YKS tercih sürecine dair merak edilenler...
YKS tercih döneminde öğrencilerin en sık yaşadığı kaygı türleri nelerdir?
Tercih döneminde öğrencilerde en sık gözlenen kaygı türleri; gelecek kaygısı, başarısızlık korkusu, yanlış tercih yapma endişesi ve toplumsal beklentilerle çatışma kaynaklı kaygılardır. Bu kaygıların temelinde sıklıkla belirsizlikle başa çıkma güçlüğü, mükemmeliyetçilik, öz-yeterlik algısında düşüklük ve aile ya da çevre baskısı gibi etkenler yer alır.
Kaygı ve belirsizlikle başa çıkmak için öğrenciler günlük yaşamlarında hangi yöntemleri uygulayabilirler? (Nefes egzersizi, zaman yönetimi, sosyal destek vs.)
Öğrenciler, kaygıyı yönetebilmeleri için bazı basit ama etkili yöntemleri günlük rutine entegre edilebilir. Bunlar;
Nefes ve gevşeme egzersizleri: Özellikle diyafram nefesi, stres düzeyini düşürür ve bedensel tepkileri regüle eder.
Zaman yönetimi: Belirsizliği kontrol altına almak için planlama yapmak, öğrencinin öngörülebilir bir düzen kurmasını sağlar.
Gerçekçi hedef koyma: Aşırı idealist beklentiler yerine bireyin kendine uygun hedefler belirlemesi, başarısızlık algısını azaltır.
Sosyal destek: Güvenli bağ kurabildiği kişilerle duygularını paylaşmak, kaygının yükünü hafifletir.
Bilgiye ulaşmak: Tercih süreciyle ilgili güvenilir kaynaklardan bilgi edinmek, bilinmezlik hissini azaltır.
Ailelerin, çocuklarının YKS tercih döneminde yaşadığı stresle başa çıkmalarına yardımcı olmak için nasıl bir tutum sergilemeleri gerekir?
Aileler, bu dönemde çocuklarına karşı destekleyici ama direkt olarak baskı hissettirecek bir yönlendirme yaklaşımı olmayan bir tutum benimsemelidir. Şunlar çok önemlidir:
Empatik dinleme: Çocuğun duygularını yargılamadan dinlemek, onun kendini güvende hissetmesini sağlar.
Karar verme sürecine saygı: Öğrencinin kendi kararlarını almasına alan tanımak, onun özgüvenini destekler.
Kendi kaygılarını yönetmek: Aileler kendi streslerini çocuklarına yansıtmamaya özen göstermeli, bu süreçte kendileri de gerekirse psikolojik destek almalıdır.
Süreci kişiselleştirmemek: Tercih sürecini "aile adına bir başarı testi" gibi görmemek gerekir.
Bazı öğrenciler YKS tercihi yaparken 'ya yanlış karar verirsem' korkusuyla karar veremiyor. Bu kararsızlıkla başa çıkmanın psikolojik yolları nelerdir?
Kararsızlık genellikle yanlış yapma korkusu, sorumluluk alma kaygısı ve kesinlik arayışı ile ilişkilidir. Bununla başa çıkmak için şu stratejiler kullanılabilir:
Olumlu belirsizlikle barışma: Hayatta her zaman tüm sonuçlar kesin şekilde öngörülemez; bu gerçeklik kabul edildiğinde karar vermek kolaylaşır.
Karar yorgunluğunu fark etme: Arka arkaya seçenek değerlendirmek, zihinsel tükenmişliğe yol açar. Ara vermek faydalı olabilir.
Küçük adımlar yaklaşımı: Büyük kararları küçük, yönetilebilir parçalara bölmek baskıyı azaltır.
Geçmiş başarıları hatırlamak: Önceden verilen doğru kararlar hatırlanarak öz-güven tazelenebilir.
YKS tercih döneminde profesyonel psikolojik destek almak kimler için gerekli olabilir? Hangi belirtiler bir uzmana başvurma sinyali olabilir?
Psikolojik destek, yalnızca bir "sorun" olduğunda değil, karar süreçlerinde farkındalık kazanmak ve duygusal yükleri sağlıklı yönetmek amacıyla da alınabilir. Ancak şu belirtiler varsa profesyonel yardım özellikle önerilir:
Sürekli yüksek kaygı düzeyi (uyku, iştah, odaklanma bozukluklarıyla birlikte)
Karar verememe nedeniyle işlevselliğin bozulması
Kendine zarar verme düşünceleri veya depresif belirtiler
Fiziksel belirtilerle kendini gösteren stres (baş ağrısı, mide problemleri vb.)
Aşırı öfke, içe kapanma, sosyal çekilme
Profesyonel destek, öğrencinin duygularını düzenlemesine, seçenekleri netleştirmesine ve sağlıklı karar verme becerisi geliştirmesine katkı sağlar.