Merve Kantarcı Çulha
YKS gibi önemli sınavlara giren milyonlarca öğrencinin "Stres yapmasaydım daha başarılı olurdum, bildiklerimi de unuttum." dediğine sık sık şahit oluruz. Zekâyı ve hafızayı zor durumda bırakan stresi yönetmek sınav yükünü azaltabilir. Peki, ama nasıl?
Merve Kantarcı Çulha'ya açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Ayşenil Belger, YKS için stresi azaltmanın püf noktalarını anlattı.
YKS'ye az kaldı ve öğrencilerin en büyük problemi stres. Bu süreçteki stres, zekâyı ve beyni nasıl etkiliyor?
Çocuk gelişimi doğum öncesinden başlıyor ve çocuğun stresle hayat boyu karşılaşması ergenlikteki strese olan tepkisini programlıyor, etkiliyor.
Aile ortamından tutun da topluma kadar tüm o değişik stresler toplamı hayattaki yeni streslerle karşılaşmaya hazırlıyor. Onun için o deneyim her ergende değişik karşılanıyor. Bir öğrenci yeni streslerle karşılaşıldığı zaman kalp atışı, kortizol hormonu, stres hormonları gibi fizyolojik olarak da vücut etkileniyor.
Yani o stres deneyimi aslında bütün vücudu ve bütün beyni içeren bir deneyim. Onun için stres hisseden ergenlerde de büyüklerde de küçük çocuklarda da o anlık stresin sonucunda beyindeki özellikle kritik düşünme bellek hafıza hatırlama zayıflıyor. Beyinleri öğrenme, yeni bilgiyi işleyebilme konularında önemli olan beyin bağları ve beyin bölgelerinin birbirleriyle ilişki kurması negatif şekilde etkileniyor.
Bu durumda özellikle sınavda heyecanlanınca hatırlamama gibi durumlar oluşuyor. Stres kötü bir şey mi?
Evet, her gün hatırladığınız bir şeyi bir anda hatırlayamıyorsunuz. Elbette hayat için bu kadar önemli olan senede bir defa bir fırsatı olan ve eğer ki buna giremezse, hem sosyal bakımdan, hem kendi başarısı açısından, hem mesleki gelişimi, bunun neticesinde ekonomik gelişimi ve fırsatlarını etkileyen o çok kısa, birkaç saatlik bir sınavın bu kadar büyük bir bedeli olan bir deneyimin stres yaratması çok normal.
Stres hazırlığa da aslında yardımcı oluyor. Dikkati arttırıyor ama stresin fazlası negatif etki yapıyor.
Kimisinde de tam tersine daha depresif daha duygusal açıdan küntleşme hatta bu stres sonucu kendine bile zarar verme ihtimali olabiliyor. İntihara yönelme gibi etkiler yapabiliyor. Onun için bu dönemlerde hakikaten en önemlisi herhalde gözlemleme.
Aile tutumu nasıl olmalı?
Aile tutumu çok önemli ve öğrencinin kendisini anladıkları bir ortamda, dinledikleri bir ortamda, onun yaşadığı stresin anlaşıldığını bilmesi gerekiyor.
Ailelerin öğrencilerin yaşadığı stresi küçümsememesi gerekiyor. Yani neticede bu sınavı kazansa da kazanmasa da bir sürü başka ihtimaller var. Perspektif, seçenek sunmak öğrenciyi rahatlatabilir.
Bunları çocukla beraber veya ergenle beraber konuşmak gerekir. Çünkü sınav stresi varken öğrenci duygularını regüle edemiyor. Ama aile bu yükü azaltabilir. Çünkü sınava çok az kaldı dinlenmek ve de anlamak, onlara en iyi destek olacaktır.
Sınav hazırlık sürecinde uyku düzeni çok önemli. Belirli bir saatte öğrenci uyumalı.
Düzgün beslenme, sosyal iletişim, arkadaşlarıyla görüşme gibi şeylerde önemli.
Rutini de bozmamak gerekiyor. Yani o birkaç günde sağlığı olumsuz etkileyebilecek durumlardan kaçınmak gerek. Bu yüzden biz hep beslenme uyku üzerine duruyoruz. Çünkü stresin etki ettiği alanlar onlar.
Öğrenci sınava girerken tüm bilişsel kapasiteyi kullansın isteriz. Bunun için de sağlık önemli.
Bir de diğer hayat sorunlarını kısa bir süreliğine de olabilse akıldan çıkarıp sadece o gün ona yönelmek ve sınava odaklanmak gerek. Bu çok önemli.