Sıtma, Plazmodyum adı verilen parazitlerin alyuvar ve karaciğer hücrelerini ele geçirmesinden kaynaklanan bulaşıcı bir hastalıktır. Sıtma en çok Afrika ülkelerinde görülen kronik bir hastalıktır. Sivrisineğin salyasında bulunan sıtma parazitleri, ısırması ile doğrudan kana geçer. İşte sıtma hastalığının özellikleri...
SITMA HASTALIĞININ ÖZELLİKLERİ
SITMA NEDİR?
Sıtma; insanlara parazit taşıyan sivrisineğin sokmasıyla bulaşan, zamanında tedavi edilmezse öldürücü olabilen bir enfeksiyon hastalığıdır.
HASTALIK İNSANLARA NASIL BULAŞIR?
Hastalık sıklıkla parazit ile enfekte olan Anophelescinsi sivrisineklerin sokması ile insanlara bulaşır. Nadiren sıtma paraziti taşıyan kanın sağlam kişiye verilmesi, parazit bulaşmış iğnelerin batması veya kullanılması, organ nakli ve gebe kadınlarda plasenta yoluyla çocuğa geçiş ile bulaşabilir.
HASTALIK NERELERDE GÖRÜLMEKTEDİR?
Hastalık en çok Afrika kıtasında olmakla beraber, Asya, Güney Amerika, Uzak Doğu ve Orta Doğu’nun bazı ülkelerinde görülür. Ülkemizde yerli vaka görülmemektedir. Ancak sıtmanın endemik olduğu ülkelere gidenler hastalık etkeni paraziti buralardan alarak hasta olabilmektedir.
KİMLER RİSK ALTINDADIR?
Hastalığın görüldüğü bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden kişiler hastalığın bulaşması açısından risk altındadır. Hastalık vektörünün olduğu bölgelerde bulaşma riski vardır.
HASTALIĞIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Sıtma hastalığının belirtileri parazit taşıyan sivrisineğin sokmasından sonra ortalama 7 – 30 gün içinde ortaya çıkar. Ancak bu süre 1 yıla kadar uzayabilir. Hastalığın ilk belirtileri non spesifik olup pek çok sistemik viral hastalık bulgularına benzer. Baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, abdominal rahatsızlık, kas ve eklem ağrısı ile başlayan sıtma kliniği ateş, üşüme, titreme, terleme, iştahsızlık, kusma ve giderek artan halsizlik ile devam eder. Hastalık ilerlerse koma, metabolik asidoz, ağır anemi, hipoglisemi, akut böbrek yetmezliği, pulmoner ödem bulgularından biri veya daha fazlası gelişebilir.
HASTALIĞA NASIL TEŞHİS KONULUR?
Hastalığın tanısı laboratuvar testleri ile konur.
HASTALIĞIN TEDAVİSİ NEDİR?
Sıtma tedavisi olan bir hastalıktır. Hastalığın erken teşhis ve uygun tedavi edilmesi halinde hastalarda tam iyileşme olur.
SITMA ÖLDÜRÜCÜ MÜDÜR?
Şiddetli hastalık bulguları olanlar sıtma nedeniyle hayatını kaybedebilir. Ölümlerin çoğu P. falciparumsıtması nedeniyle olur.
HASTALIĞIN VEKTÖRÜNÜN ÖZELLİĞİ NEDİR?
Hastalığın birincil vektörü olan Anopheles cinsi sivrisinekler temiz ve durgun sularda ürerler. Ülkemizde de bu cins sivrisineklerin bulunmaktadır.
HASTALIKTAN KORUNMAK HERHANGİ BİR AŞI MEVCUT MU?
Sıtma hastalığına karşı hâlihazırda onay verilmiş bir aşı bulunmamaktadır.
HASTALIKTAN KORUNMANIN YOLLARI?
Hastalıktan korunmada temel yaklaşım sivrisinek sokmalarından korunmak ve koruyucu ilaç kullanmaktır. Sıtmadan koruyucu ilaçlar Bakanlığımız Seyahat Sağlığı Merkezlerinde ÜCRETSİZ olarak verilmektedir. Hastalığın görüldüğü ülkeleri veya bölgeleri seyahat edecekler için öneriler:
Seyahat öncesi;
Sıtma için riskli ülkeler, Seyahat Sağlığı Merkezlerinden veya 444 77 34 numaralı Seyahat Sağlığı Hattından ücretsiz öğrenilebilir.
Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü Seyahat Sağlığı Merkezlerindeki hekimler seyahat edilecek ülkenin şartları ve sağlık koşulları hakkında başvuranlara danışmanlık hizmeti vermektedir.
En az 15 gün önce Seyahat Sağlığı Merkezlerine başvurularak gidilecek ülkedeki sıtma riski hakkında bilgi alınabilir ve koruyucu ilaç temin edilebilir.
Seyahat esnasında;
Sıtma için riskli ülke/bölge ziyaretlerinde sivrisinek sokmalarından korunmak için:
Uzun kollu gömlek ve pantolon gibi vücutta açık yer kalmayacak şekilde mümkün olduğunca kapalı kıyafetlerin giyilmesi tercih edilmelidir.
Konaklamak ve dinlenmek amacıyla kliması olan kapalı yerlerde veya kapı ve pencerelerinde sineklik olan yerlerde kalınmalıdır. Eğer gece dışarıda kalınacaksa cibinlik altında uyunması önerilmektedir.
Gebe ve emziren kadınlar, güvenliği kanıtlanmış, Bakanlığımızdan ruhsatlı ve onaylı repellentler (sivrisinek kovucular) kullanmalıdır.
Bu ürünler, mutlaka kullanma talimatı doğrultusunda uygulanmalıdır.
Bebek ve çocuklarda kullanmadan önce mutlaka ürünün kullanma talimatı incelenmeli ve önerilen yaş gruplarında kullanılmasına dikkat edilmelidir.
2 aydan küçük çocuklarda repellent kullanılmamalıdır.
Repellentler çocukların elleri, gözleri ve ağızları ile varsa ciltteki kesilere uygulanmamalıdır. Yetişkinler repellenti kendi ellerine sıktıktan sonra ellerini sürerek çocukların yüzlerine uygulamalıdır.
Güneş koruyucu kullanılacaksa önce güneş koruyucu kullanılmalı, sonrasında repellent kullanılmalıdır.
Bebek ve çocuklara kollarını ve bacaklarını örten giysiler giydirilmelidir.
Bebeklerin ve çocukların korunması amacıyla bebek arabaları ve taşımak amacıyla kullanılan araçlarda sivrisineklerden korunmayı sağlayıcı tedbirler alınmalıdır.
Sıtmadan koruyucu ilaç hekim tarafından önerilen dozda ve sürede kullanılmalıdır.
Seyahat Dönüşü;
Riskli ülke/bölge seyahat dönüşünde baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, abdominal rahatsızlık, kas ve eklem ağrısı şikayetleri olması durumunda koruyucu ilaç kullanılmış olsa dahi derhal bir sağlık kuruluşuna başvurulması,
Hekime seyahat edilen ülkeden bahsedilmesi son derece önemlidir.