AKSAM.COM.TR
Bilimsel araştırmalar, patatesin hazırlanış biçiminin diyabet üzerindeki etkisini çarpıcı şekilde ortaya koydu. Haşlanmış ya da fırınlanmış patates, diyabet riskini azaltırken, kızartma yöntemi ciddi sağlık sorunlarını tetikledi.
Patates, dünya mutfaklarının vazgeçilmez bir parçası. Ancak, son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, bu sevilen yiyeceğin tüketim şeklinin sağlık üzerindeki etkilerinin sanılandan çok daha kritik olduğunu gösterdi. Özellikle tip 2 diyabet riskiyle ilişkilendirilen patates, doğru pişirme yöntemleriyle adeta bir sağlık dostuna dönüştürdü.
Harvard Üniversitesi öncülüğünde yürütülen kapsamlı bir çalışma, patatesin kızartma olarak tüketiminin diyabet riskini artırdığını, buna karşın haşlanmış, fırınlanmış veya püre haline getirilmiş patatesin bu riski önemli ölçüde azalttığını ortaya koydu.
Uzmanlar, patatesin hazırlanış biçiminin, kan şekeri kontrolünden genel sağlığa kadar geniş bir yelpazede belirleyici olduğunu vurguladı.
BİLİMSEL BULGULAR NE SÖYLÜYOR?
Harvard Üniversitesi'nden halk sağlığı uzmanı Dr. Seyed Mohammad Mousavi liderliğinde, 205 bin sağlık çalışanının beslenme alışkanlıklarını inceleyen bir araştırma, patates tüketiminin tip 2 diyabet riskine etkisini mercek altına aldı.
British Medical Journal'da yayımlanan bu çalışma, haftada üç kez patates kızartması tüketenlerde diyabet riskinin yüzde 20, haftada beş kez tüketenlerde ise yüzde 27 oranında arttığını gösterdi. Buna karşın, aynı miktarda haşlanmış, fırınlanmış veya püre haline getirilmiş patates tüketenlerde bu risk yalnızca yüzde 5'lik bir artışla sınırlı kaldı.
Araştırmacılar, kızartma işlemi sırasında patatesin yüksek nişasta içeriğinin glisemik yükü artırdığını, kullanılan yağlar ve tuzun da bu riski tetiklediğini belirtti.
Queen Mary Üniversitesi'nden halk sağlığı beslenme uzmanı Dr. Kawther Hashem, patatesin doğal halinin lif, C vitamini ve potasyum açısından zengin olduğunu, ancak kızartıldığında bu besin değerlerinin kaybolduğunu ve kalori içeriğinin arttığını ifade etti:
"Patates, sağlıklı bir beslenmenin parçası olabilir. Haşlanmış, fırınlanmış ya da püre halinde tüketildiğinde sağlığa katkıda bulunur. Ancak derin yağda kızartıldığında, yüksek yağ, tuz ve kalori içeriğiyle kilo alımına ve tip 2 diyabet riskine yol açabilir."
Dr. Hashem, tatlı patates, bulgur, kepekli makarna ve esmer pirinç gibi lif açısından zengin alternatiflerin uzun vadede daha sağlıklı olduğunu vurguladı.
Kola ve patates kızartması migreni yeniyor mu? Şehir efsanesi mi gerçek mi? İşin uzmanları anlattı Kola ve patates kızartması migreni yeniyor mu? Şehir efsanesi mi gerçek mi? İşin uzmanları anlattı
PİŞİRME YÖNTEMİ NEDEN ÖNEMLİ?
Patatesin glisemik indeksi (GI), kan şekerini ne kadar hızlı yükselttiğini gösteren bir ölçüt. Kızartılmış patates, yüksek GI değeriyle kan şekerinde ani dalgalanmalara neden olurken, haşlanmış veya fırınlanmış patates daha düşük bir glisemik yüke sahip.
Joslin Diyabet Merkezi'ne göre, kabuğuyla tüketilen haşlanmış patates, lif içeriği sayesinde kan şekerini daha dengeli bir şekilde etkiledi. Ayrıca, Cambridge Üniversitesi'nde yapılan bir meta-analiz, tam tahıllı ürünlerin düzenli tüketiminin tip 2 diyabet riskini azalttığını doğruladı. Bu analizde, 826 bin kişinin beslenme alışkanlıklarını inceleyen 33 çalışma değerlendirildi ve Akdeniz diyeti gibi lif odaklı beslenme modellerinin diyabet riskini düşürdüğü sonucuna varıldı.
Endokrinoloji uzmanı Dr. Cristobal Morales, patatesin sağlıklı bir gıda olduğunu, ancak kızartıldığında zararlı hale gelebileceğini belirtti:
"Patates gibi görünüşte masum yiyecekler, yanlış pişirme yöntemleriyle sağlık için tehdit oluşturabilir. Tam tahıllara yönelmek, kan şekeri kontrolü için daha iyi bir strateji."
Morales, patatesin kırmızı veya işlenmiş etlerle birlikte tüketilmesinin de riski artırabileceğini ekledi.
SAĞLIKLI ALTERNATİFLER VE ÖNERİLER
Uzmanlar, diyabet riskini azaltmak için patatesin nasıl hazırlandığı kadar, neyle birlikte tüketildiğinin de önemli olduğunu vurguladı.
Harvard Üniversitesi'nden Prof. Dr. Walter Willett, "Tüm karbonhidratlar eşit değildir. Patatesin sağlık üzerindeki etkisi, pişirme yöntemiyle dramatik bir şekilde değişir. Kızartmalardan kaçınılmalı ve lifli, tam tahıllı gıdalar tercih edilmeli" dedi.
Willett, elma, yaban mersini, ıspanak ve roka gibi düşük glisemik indeksli gıdaların kan şekeri kontrolüne yardımcı olduğunu belirtti.
Diyabet riskini düşürmek isteyenler için öneriler arasında, patatesin kabuğuyla haşlanması veya fırınlanması, porsiyon kontrolüne dikkat edilmesi ve fast-food tarzı kızartmalardan uzak durulması yer alıyor. Ayrıca, patatesin tam tahıllı ekmek, bulgur pilavı veya yeşil yapraklı sebzelerle birlikte tüketilmesi, kan şekerindeki ani yükselmeleri önleyebilir.
Londra Üniversitesi'nden beslenme uzmanı Dr. Susan Jebb, "Yulaf, ceviz ve koyu renkli meyveler gibi lifli gıdalar, kan şekerini dengelemek için güçlü birer müttefik" diyerek, bu tür besinlerin diyabet yönetiminde kritik olduğunu vurguladı.
PATATES DÜŞMAN DEĞİL, PİŞİRME YÖNTEMİ BELİRLEYİCİ
Bilimsel çalışmalar ve uzman görüşleri, patatesin suçlu olmadığını, asıl farkın hazırlanış biçiminde yattığını açıkça ortaya koydu.
Kızartma patatesin cazibesine kapılmak yerine, haşlanmış veya fırınlanmış patatesi tercih ederek hem lezzetten ödün vermeden hem de sağlığınızı koruyarak diyabet riskini azaltabilirsiniz.
Uzmanlar, sağlıklı bir yaşam için dengeli beslenme, düzenli egzersiz ve bilinçli gıda seçimlerinin vazgeçilmez olduğunu bir kez daha hatırlattı.