AKSAM.COM.TR/MOR PAPATYA
Merve Kantarcı Çulha
Karaciğer yağlanması son yıllarda birçok kişide sık görülen bir hastalık haline geldi. Karaciğere iyi bakmanın ve toksinleri atmanın yolu doğru beslenmeden geçiyor. Bu yüzden karaciğer yağlanması karşısında kahvaltıdan akşam yemeğine kadar tüm öğünler önemli.
Merve Kantarcı Çulha'ya açıklamalarda bulunan Beslenme ve Diyet Bölümü Uzmanı Dr. Dyt. Tuba Kayan Tapan, karaciğer yağlanması için 20 beslenme kuralını anlattı ve karaciğeri temizleyen ürünleri sıraladı.
KARACİĞER YAĞLANMASI DOĞRU BESLENME İLE DÜZELEBİLİR
Alkole bağlı olmayan, yaşam tarzı değişiklikleriyle tedavi edilebilen karaciğer yağlanması hastalığının tedavisinde beslenme tarzını değiştirerek tedavi olabileceğini belirten Diyetisyen Tuba Kayan Tapan, "Karaciğer yağlanması olanlar nasıl beslenmeli?" sorusunun cevabını anlattı.
1-Beslenme tarzı nasıl olmalıdır?
Karbonhidrattan fakir beslenme, Omega-3 tüketimi, lif içeriği yüksek beslenme, tuz miktarını azaltma, paketli gıdalardan uzak durma, bol su içmek karaciğer yağlamasını engeller. Soğan, sarımsak gibi kükürtlü besinler mor ve kırmızı meyveler, kurubaklagiller, bitkisel protein ve lif kaynağı olan yoğurt, kefir ve probiyotiklerin tüketilmesi önerilir.
Karaciğer yağlanmasına iyi gelen vitaminler ek gıda olarak da alınabilir. Bunlar, E vitamini, Omega-3 ve antioksidanlar olabilir.
2-Karaciğeri temizleyici besinler neler?
Karaciğeri temizlemede tüketilmesi önerilen besinler vardır. Bunlardan biri turunçgillerdir. Turunçgiller, yapılarında bulunan başlıca bileşik içermektedirler. Bu bileşikler; bergamot, greyfurt, limon, mandalina ve portakal gibi birçok turunçgil meyvesinde de bulunmaktadır.
Turunçgillerin radikal süpürücü, antioksidan ve iltihap önleyici özelliklere sahip olduğu gözlemlenmiştir. Turunçgillerin yanı sıra maydanoz, kereviz, papatya, zeytin, zeytinyağı ve mercanköşk gibi diğer sebze, meyve ve bitkilerin de içeriğinde bulunan bileşenler sayesinde sağlık üzerinde çok sayıda yararlı etkileri bulunmaktadır.
3-Turpgillerin tüketilmesi neden faydalıdır?
Turpgiller kükürtlü bileşikleri içerir ve önemli antioksidan görevi görür. Ayrıca hücre yenileme özelliği vardır. Brüksel lahanası, brokoli, karnabahar ve lahana tüketilmesi önerilir.
4-Enginar tüketimi karaciğer yağlanmasına iyi gelir mi?
Enginar, çok çeşitli faydaları kanıtlanmış bir şifalı bitkidir. Enginar yaprağı; antioksidan içermesinin yanı sıra, iltihabi reaksiyonu, viral hastalıkları ve bakterileri önleyici etki göstermiştir. Hatta kanser önleyici aktiviteleri vardır. Enginar; yağ oranı düşük, lif içeriği yüksek bir besindir. Karaciğer, safra kesesi, böbrekler ve bağırsakların düzenli çalışmasına yardım eder. Kolesterol içermez ve kandaki kolesterolün düşürülmesine yardımcı olur. Enginar haşlanma, zeytinyağlı veya çiğ olarak da tüketilebilir.
HEM ÇİĞ HALİ HEM PİŞMİŞİ ŞİFA
5-Karaciğer dostu olarak bilinen kerevizin faydası nedir?
Kerevizin lif açısından zengin olması, ödem söktürücü etki yaratır. Kolesterolü düşük lifi yüksek olması, karaciğer dostu olmasını sağlar. Zeytinyağlı yemeği sıklıkla yapılabilir. Çiğ olarak ise yoğurtla beraber tüketilebilir.
6-Maydonoz nasıl fayda sağlar?
Maydanoz içeriğinde bulunan çeşitli bileşiklerle birlikte çok sayıda kronik hastalığın tedavisinde kullanılabilecek özellikler gösterir. Maydanoz yapraklarının içerdiği maddeler sayesinde karaciğerdeki iltihaplanma, kandaki yağ ve kolesterol bulgularının iyileştiği gösterilmiştir.
Aynı zamanda karaciğer yağlanmasının da yine maydanoz özütüyle azaltılabileceği belirtilmiştir. Maydanozun zengin içeriği nedeniyle, enerji metabolizmasında artış sağlayarak yağ kütlesini ve vücut ağırlığını azalttığına dair çalışmalar mevcuttur.
Dyt. Dr. Tuba Kayan Tapan karaciğer yağlanmasına iyi gelen maydanozlu limon kürü tarifini paylaştı:
10 dal maydanozu 200 ml oda sıcaklığındaki su ile robottan geçirip 60 ml limon suyunu ilave edin. Her sabah aç karna tüketildiğinde işte bu maydanozlu limon kürünün, karaciğer yağlanma derecesi ve boyutu, vücut ağırlığı, kolesterol azaltıcı etkileri bulunmaktadır. Karaciğer enzimleri üzerinde anlamlı etkilisi gözlenmemiştir.
Bu kürü tüketirken dikkat edilmesi gerekenler vardır. 15 gün boyunca her gün yapılabilir. Daha sonra ara vermek gerekmektedir. Çok sık yapıldığında hipotansiyona yol açar. Ani bayılmalar olabilir.
7-Hangi çorbalar tüketilebilir?
Karaciğer ve böbrekleri arındırmak için sebze ağırlıklı çorbalar önerilir. Kerevizli havuç çorbası, brokoli çorbası, mercimek çorbası kolaylıkla hazırlanıp tüketilebilir. Doğal içeriğe sahip olmadığı için hazır çorbaların tüketilmesi önerilmez.
8-Lifli besinler yararlı mıdır?
Lif metabolizmayı hızlandırır ve kan şekerini düzenler. Bunun yanı sıra ağırlık kontrolü sağlar. Böylece bel çevresinin yağlanmasını azaltır. Günde 3 porsiyon sebze, tam tahıllı gıdalar ve kurubaklagiller tüketilmelidir.
9-Tahıllar ile dengeyi tutturun
Tam tahıllı besinler fazla lif içerdiği için karaciğer yağlanmasında etkilidir. Kan şekerini ve tansiyonu dengelediği için fayda sağlar.
10-Hangi kuruyemişlerin tüketilmesi yararlıdır?
Ceviz, fındık gibi besinler çiğ ve kavrulmamış olarak tüketilmelidir. Bu kuruyemişler E vitamini ve Omega-3 açısından zengindir. Karaciğeri korur, ağırlık kaybını kolaylaştırır ve karaciğer yağlanması azaltır.
11- 2 litre su tüketmek şart mı?
Eğer bolca su içerseniz böbreklerin görevlerini yerine getirmesine yardım ederseniz ve metabolizma hızlanır böylece kilo kontrolü sağlanır. En az 2 litre su tüketilmelidir. Kilogram başına 30 cc su tüketimi uygundur.
12-Meyve tüketiminde nelere dikkat etmek gerekir?
Günde 2 porsiyon meyve tüketmek yeterlidir. Fazla meyve tüketimi karbonhidrat içermektedir ve karaciğeri yorar. Şeker oranı düşük meyveler seçilmelidir. Örneğin; kivi, mor meyveler, kırmızı meyveler, turunçgiller, nar tüketilmelidir.
Karaciğer dostu bir diğer besin olan üzüm, özellikle de kırmızı ve mor renkli çeşitlerinde resveratrol adlı çok faydalı bir bileşeni barındırır. Çok güçlü bir antioksidan olan resveratrol; karaciğer kanseri ve karaciğer iltihabı başta olmak üzere birçok hastalığa karşı koruma sağlar. Üzümün meyvesinin yanı sıra çekirdeği de bu yararlı bileşenler açısından oldukça zengindir. Dolayısıyla çekirdekli siyah üzümlerin tüketiminin karaciğer sağlığı açısından oldukça etkili olduğu söylenebilir.
13-Omega-3 hangi besinlerden sağlanmalıdır?
Somon, uskumru gibi yağlı balık türleri, Omega-3 yağ asitleri açısından oldukça zengindir. Omega-3 yağ asitleri vücutta kalp ve damar sağlığının korunması, kolesterolün dengelenmesi, iltihaplanmanın ve kanserleşmenin önlenmesi ve karaciğer sağlığının korunması açısından oldukça önemli görevler üstlenir. En önemli kaynakları ise deniz ürünleri ve özellikle de yağlı balıklar olduğundan Omega-3 yağ asitlerinin vücuda yeteri kadar alınması için haftada en az iki gün balık tüketilmesi önemlidir. Bunlardan en az biri yağlı balıklardan tercih edilmelidir. Balıklar fırın, ızgara veya buğulama gibi sağlıklı yöntemlerle pişirilmelidir.
14-Kahve tüketimi karaciğer yağlanmasına etkisi nedir?
Sağlık üzerinde pek çok olumlu etkisi bulunan kahvenin faydalarından bir tanesi de karaciğer sağlığını korumasıdır. Yapılan bilimsel çalışmalara bakıldığında mevcut karaciğer hastalarında dahi kahve tüketiminin hastalığın ilerlemesini önleyici, tedaviyi destekleyici etkilerde bulunduğu görülmüştür. Düzenli ve ölçülü şekilde kahve içme alışkanlığı bulunan karaciğer hastası bireylerde kalıcı karaciğer hasarı ve siroz görülme olasılığı kahve tüketmeyen bireylere oranla oldukça düşük bulunmuştur. Kahve stresi azaltır. Bu sayede karaciğer kanseri ve diğer tüm kanser türlerine karşı koruma sağlar. Ek olarak iltihabı önleyen kahve karaciğer iltihabının iyileştirilmesi ve hepatitlere bağlı karaciğer hasarlarının önlenmesi üzerinde etkilidir. Vücutta yağ yakımını hızlandıran kahve, karaciğer yağlanmasını önlemeye de yardımcı olur. Tüm bu olumlu etkilerinden dolayı kahve, tüketiminde aşırıya kaçılmadığı takdirde karaciğer dostu besinler arasında sayılabilir.
15-Hangi vitamin eksiklikleri karaciğeri etkiler?
D vitamini ve Çinko eksikliği karaciğeri olumsuz etkiler. D vitamini sentezi karaciğer ve böbrekte gerçekleşir. Dolayısıyla karaciğer fonksiyonları bozulduğunda D vitamini seviyesi bundan etkilenir. D vitamini %5-10 besinlerden alınır. D vitamini kaynağı olan besinlerden yumurta, süt ve süt ürünleri, balık tüketilmelidir. Çinkonun düşük olması karaciğer hücrelerinde bozukluğa sebep olur. Çinko içeren besinlerden, hindi, tavuk, deniz ürünleri, ceviz, badem, yer fıstığı, kabak çekirdeği tüketilmesi önerilir.
16-Yoğun karbonhidrat içeren besinlerin tüketilmesi neden önerilmez?
Çay şekeri, çikolata, bal, reçel, kola, gazoz gibi basit şekerli gıdalar az tüketilmelidir. Basit şekerler kan şekerinin hızlı yükselip düşmesine neden olur. Bunun yerine kan şekerinde ılımlı yükselmeye neden olan ve kan şekerinin uzun sürede istenen düzeyde kalmasını sağlayan bileşik şekerli gıdalar önerilir. Karaciğer hastalarının tüketebileceği makarna, bulgur, sebzeler, baklagiller, sütlü tatlılar, bulgur pilavı gibi bileşik şeker içeren gıdalar önerilir.
17-Yağlı besinlerin tüketilmesi nelere yol açar?
Kaymak, krema, yağlı etler, mayonez gibi yağlı besinler doymuş ve trans yağ içerirler. Kilo artışına yol açarak, bel çevresi yağlanmasına sebep olurlar. Bu da karaciğer yağlanmasını tetikler. Bu besinlerin tüketilmesi önerilmez.
18-Hayvansal gıdalar tüketilebilir mi?
Kırmızı et ve organ etleri tüketilmesi önerilmez. Kırmızı etler doymuş yağ bakımından zengindir, bu durum karaciğer yağlanması için zararlıdır. Balık ve tavuk gibi beyaz etlerin tüketilmesi, süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi önerilir.
19-Şarküteri ürünleri ve sakatatlar neden zararlıdır?
Sucuk, salam, sosis, pastırma gibi hazır gıdalar ve sakatatlar işlenmiş ürünlerdir ve sodyum içeriği çok yüksektir. Nitrit ve nitrat içerdiği için karaciğer hasarına yol açar. Bu yüzden bu ürünlerin tüketilmesi önerilmemektedir.
20-Alkol ve sigara karaciğer yağlanmasını nasıl etkiler?
Genellikle günde 20 gramdan fazla alkol tüketimi uzun sürede karaciğer yağlanmasıyla sonuçlanmaktadır. Bir günde 300 gram alkol alınmasını takiben 3 gün içerisinde karaciğer yağlanması ortaya çıkabilmektedir. Günde 60 gramdan fazla alkol tüketen kişilerin %90'ından fazlasında karaciğer yağlanması gelişebilir.
KARACİĞER YAĞLANMASI OLANLAR İÇİN 1 GÜNLÜK MENÜ
Kahvaltıda; 200 cc kefir, 3 yemek kaşığı yulaf, 2 adet ceviz içi, 15 adet yaban mersini ve biraz tarçın karışımı kolayca hazırlanıp tüketilebilir.
Öğle yemeğinde; 2 adet zeytinyağlı enginar ve yeşil mercimekli salatanın yanı sıra 1 su bardağı yoğurt veya yanında ayran tüketilebilir.
Akşam yemeğinde ise; mercimek çorbası, fırında somonun yanı sıra dereotlu brokoli, soğan-sarımsak ile sotelenmiş Brüksel lahana, narlı karabuğdaylı yeşil salata olabilir.