ELİF ÇARMAN
Son yıllarda kalp krizi vakalarında dikkat çekici bir artış yaşanıyor. Uzmanlara göre, yalnızca ileri yaş grubunda değil, gençlerde de kalp krizi riski her geçen gün yükseliyor.
Yoğun stres, sigara kullanımı, sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam; kalp krizini tetikleyen en önemli faktörler arasında yer alıyor. Peki, genç yaşta kalp krizi riski neden artıyor? Genetik faktörler bu süreçte ne kadar etkili? Kalp krizi geçirdiğinizi gösteren erken belirtiler neler? Kimler daha fazla risk altında? Merak edilen tüm soruları konunun uzmanına sorduk.
Elif Çarman'a açıklamalarda bulunan Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan , kalp krizine yol açan bilinçsiz yaşam alışkanlıkları hakkında uyarılarda bulundu.
Kalp krizi nedir? Kalp krizi tetikleyen alışkanlıklar neler?
Kalpte 3 tane ana damar bulunur. 2 tanesi solda. Sol ön inen, arter dediğimiz çok büyük bir damar. Yine solda sirkumfleks dediğimiz kalbin alt, yan ve arka duvarlarını besleyen bir damar bulunur. Sağ taraftan da sağ koroner damar çıkar ve kalbin sağ tarafını alt tarafını ve arkaya doğru posterior tarafını besler. Bunlarında değişik aynı bir ağacın dalları gibi dalları vardır. Her ana damarın dalları vardır. Kalp krizi genellikle damar sertliğine bağlı olarak bu damarlarda ortaya çıkan darlıkların ani bir pıhtı ile tıkaç ile tıkanması sonucu damarın tıkandığı bölgeden itibaren kalp kasına kalbe kan akışı olmayacağı için o bölgenin kansız kalması ve uzun sürerse kalp kaslarının kalp hücrelerinin ölmesiyle neticelenen çok ciddi bir durumdur. Kalp krizini tetikleyen birçok faktör vardır ama öncelikle şunu söylemek isterim. Dünya Sağlık Örgütü'nün verilerine göre; dünyada kalp damar sistemi hastalıkları ölümlerin bir numaralı sebebi. Ülkemizde de durum farkı değil.
Türkiye'de de ölümlerde ilk sırada kalp damar sistemi hastalıkları yer alıyor. Bunun için çok iyi bilinen risk faktörleri var. Yani buna uygun ortam yaratan, damar sertliğine yol açan, damar tıkanıklığına yol açan ve ölümlere yol açan, kalp krizini tetikleyen çok iyi bilinen risk faktörleri var. Bunların içerisinde sigara, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, yüksek kan yağları, özellikle LDL dediğimiz kötü kolesterolün yüksek olması, şeker hastalığı, sigara alışkanlığı, obezite yani aşırı kilolu olmak, hareketsiz bir yaşam ve aile öyküsü. Aile öyküsünü biraz açarsak genç yaşta birinci dereceden aile bireylerinizde kalp krizi öyküsü varsa siz de riskli gruba girmiş oluyorsunuz.
Genetik faktörler kalp krizi riskini artırıyor mu? Ailede kalp krizi geçmişi olmayan birinde de risk var mı?
Kesinlikle arttırıyor. Genetik faktörler hem kolesterol metabolizmasında yani ailenizde yüksek kolesterol var ise sizde de olma olasılığı yüksektir. Bu da zaten damar sertliğini tetikleyen faktörlerden biridir. Bunun yanı sıra ailenizde birinci dereceden yakınlarınızda kalp krizi, damar tıkanıklığı öyküsü var ise sizde de olma riski artıyor. Ve bunu biz modifiye edemiyoruz. Yani genetik riskleri modifiye edemiyoruz.
Diğer risk faktörlerini modifiye edebilirken, değiştirebilirken genetik risk faktörünü ortadan kaldıramıyoruz veya değiştiremiyoruz. Yani sigarayı bırakırsınız, sigara riskiniz ortadan kalkar. Kilo verirsiniz, hareketli bir yaşama doğru evirirsiniz kendinizi. Bu riskler azalır. Şekerinizi, tansiyonunuzu iyi tedavi ettirir. Kontrol altına tutarsınız riskiniz azalır. Ama ailevi risk olan bireylerde daha dikkatli olmak lazım. Çünkü bu riski değiştiremiyoruz. Ailede kalp krizi geçmişi olmayan birinde de risk var mı? Elbette var. Saydığım diğer risk faktörleri varsa işte hareketsiz bir yaşam, dengesiz beslenme, aşırı kilo, obesite, stres, sigara gibi kötü alışkanlıklar varsa diğer risk faktörler varsa bu kişide de risk faktörü risk var demektir.
Son yıllarda gençlerde kalp krizi riskinin arttığı söyleniyor. Bunun başlıca sebepleri nelerdir?
Evet bu doğru bir tespit aslında. Çünkü artık gençlerin de kötü alışkanlıkları arttı. Sigara içme oranları çok yüksek. Egzersizden uzak duruyorlar. Obesite, düzensiz beslenme, fast food tarzında beslenme, kötü kolesterol içeriğini arttıran ve damara toksik olan özellikle trans yağlardan zengin beslenme, donmuş hazır gıdalar tüketme, yağda kızarmış ve uygun olmayan yağlarda kızarmış besinlerle beslenme maalesef gençlerde fazla bu devirde. Gençlerde kalp krizi riski artıyor. Sigara kullanımını çok önemsiyorum. Hareketsiz yaşamı ve obezitenin artışını gençlerde çok önemsiyorum. Bu risk faktörlerini ortadan kaldırmamız lazım.
Gençlerde kalp krizi yaşlılara oranla daha mı tehlikeli? şeklinde bir soru var ve genç yaşta kalp krizi geçirmenin uzun vadeli etkileri neler?
Gençlerde kalp krizi yaşlılara oranla evet biraz daha tehlikeli. Neden daha tehlikeli? Çünkü yaşlılarda, yaşla beraber damar tıkanıklığı yavaş yavaş gelişiyor. Damarlar kireçleniyor. Damarlardaki damar sertliği yavaş yavaş büyüyor ve kalp buna karşı, vücut buna karşı bir savunma mekanizması geliştiriyor. Kollateral damarlar dediğimiz alternatif damarlar oluşuyor. Bu kronik strese bağlı. Yani damardaki kronik süreçte gelişen darlıklara bağlı kalp de önlemini alıyor, yan damarlar geliştirebiliyor. Ani küçük bir plak yırtılması veya işte aşırı kanın koagülasyonun arttığı yani pıhtılaşmanın arttığı işte uzun süre uykusuz kalma, aşırı stres, çok aşırı sigara tüketme gibi durumlarda bazen hiç hazır olmayan damarda ani bir tıkanıklık oluyor. Kalp buna hazır değil. Bir anda tıkandığı için alternatif damar geliştirme şansı da olmuyor akut geliştiği için olay. Maalesef daha tehlikeli geçirebiliyorlar.
Genç yaşta kalp krizi geçirmenin uzun vadeli etkileri elbette oluyor. Çünkü kalp krizi demek kalp kasının hasar görmesi demek. Kalbin ne kadar büyük bölümü etkilendiyse, ne kadar büyük bölümde hasar gördüyse bu Sizin bundan sonraki hayatınızdaki kaliteyi, yaşam süresini belirleyen önemli bir faktör. Büyük bir kalp kası kitlesi zarar gördüyse bu kalp yetersizliği oluşabilir anlamına gelir ki bu orta ve uzun vadede maalesef yaşam kalitesini ve yaşam süresini etkileyen bir şeydir.
Kalp krizinden sonra iyileşme sürecini hızlandırmak için nasıl bir beslenme düzeni uygulanmalı? Hangi gıdalar kalp sağlığını destekler ve iyileşme sürecine yardımcı olur?
Bir defa trans yağlardan, katı yağlardan, doymuş yağlardan kaçınmak gerekiyor.
Hafif gıdalar tercih etmek gerekiyor.
Bol, lifli, taze sebze meyvenin yoğunlukta olduğu bir beslenme tarzı uygulamak lazım.
Fazla kilolardan kaçınmak lazım.
C ve D vitaminini yeterli miktarda almamız lazım.
Düzenli, dengeli ve öğüne riayet ederek beslenmek önemli.