Huzursuz bacak sendromu, oldukça rahatsız edici olan nörolojik bir hastalıktır. Ağrı, çekilme, itilme gibi rahatsız edici etkilerle ortaya çıkar. Belirtiler kişiden kişiye ve günden güne farklılık gösterebilir. Hafif ya da orta şiddetle ortaya çıkabilir. Ağır olgularda haftanın birçok gününde etkisini gösterir.
İŞTE HUZURSUZ BACAK SENDROMU!
Huzursuz bacak sendromu nörolojik bir bozukluktur. Bu sendrom, Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinir.
Huzursuz bacak sendromu, adından da anlaşılacağı üzere, bacaklarda yaşanan huzursuzluk hissidir. Huzursuz bacak sendromlu kişi bacaklarını sürekli hareket ettirmek ister. Bacakları hareket ettirme isteği genellikle kişi dinlendiği ya da hareketsiz olduğu sırada artar.
Huzursuz bacak sendromunun en rahatsız edici yanı kişinin uykuya dalmasına engel olmasıdır. Bu, uykusuzluk ve yorgunluğa yol açar. Ayrıca huzursuz bacak sendromu ve uykusuzluk birleşince, depresyon gibi başka hastalıklara kapı açabilirler.
Huzursuz bacak sendromu insanların yaklaşık %10’unu etkilemektedir. Bu hastalık herhangi bir yaşta başlayabilir, ama orta yaşlı ve yaşlı insanlarda daha şiddetli olur. Kadınların huzursuz bacak sendromu geliştirme riskleri erkeklerinkinden iki kat yüksektir.
Huzursuz bacak sendromlu insanların yaklaşık %80’inde Periyodik bacak hareket bozukluğu (PLMS) de vardır. PLMS uyku sırasında bacakların spontane, istemsiz, tekrarlayıcı hareketler yapmasına neden olur. Söz konusu hareketler 15-40 saniyede bir tekrarlar ve bütün gece boyunca sürebilir. PLMS hastalığı uyku yoksunluğuna da yol açabilir.
Huzursuz bacak sendromu yaşam boyu süren bir hastalıktır ve tedavisi yoktur. Anca ilaçla tedavi ile belirtiler kontrol altına alınabilir.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU BELİRTLİLERİ
Huzursuz bacak sendromunun en açık belirtisi, özellikle uzanır veya oturur pozisyondayken bacakları hareket ettirmeye dönük kontrol edilemeyen istektir. Ayrıca bacaklarda yanma, karıncalanma, uyuşma, çekme gibi belirtiler de görülür. Bacakların hareket ettirilmesi bu hisleri giderebilir.
Huzursuz bacak sendromu hafifse, belirtiler her gece ortaya çıkmayabilir. Bu durum kişinin belirtileri huzursuzluğa sinirliliğe ye da strese bağlamasına neden olur.
Daha şiddetli huzursuz bacak sendromu vakalarında belirtiler ihmal edilemeyecek kadar sık ve rahatsız edicidir. Bu durumda hastalık, sinemaya gitmek gibi en basit aktiviteleri bile güçleştirir. Örneğin uzun bir uçak yolculuğu katlanılmaz bir hâl alabilir.
Huzursuz bacak sendromlu insanlar uykuya dalmakta ve uykuyu sürdürmekte güçlük çekerler, çünkü belirtiler geceleri şiddetlenir. Gündüzleri uykululuk hali, yorgunluk ve uyku yoksunluğu fiziksel ve ruhsal sağlığı olumsuz etkiler.
Belirtiler genellikle bedenin her iki yarısını da etkiler. Bazı vakalardaysa sadece bir yarısında ortaya çıkarlar. Hafif vakalarda belirtiler bir belirip bir kaybolabilir. Huzursuz bacak sendromu, baş ve kollar gibi başka uzuvları da etkileyebilir. Huzursuz bacak sendromu belirtileri genellikle yaşla birlikte şiddetlenir.
Huzursuz bacak sendromlu insanların uzuvlarını hareket ettirmesinin nedeni genellikle belirtilerin verdiği rahatsızlığı gidermektir. Oldukları yerde bacaklarını oynatırlar ya da yatakta bir o yana bir bu yana dönerler. Kişi eşiyle uyuyorsa, sürekli hareket etmesi eşini de rahatsız edecektir.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU NEDEN OLUR?
Huzursuz bacak sendromunun nedeni bilinmemektedir. Bu sendromun altında genetik yatkınlık ya da çevresel faktörler yatıyor olabilir.
Huzursuz bacak sendromu hastalığına sahip insanların %40’ının ailelerinde de bu sendrom vardır. Aslında bu hastalıkla ilişkili beş farklı gen bulunmaktadır. Ailesinde huzursuz bacak sendromu olan hastalar genellikle 40 yaşından evvel bu sendromu geliştirirler.
Huzursuz bacak sendromu ile beyindeki demir miktarı arasında bir bağlantı olduğu da düşünülmektedir. Hastanın kanındaki demir miktarı normal olsa da beyindeki demir miktarı azalmış olabilmektedir.
Huzursuz bacak sendromu beyindeki dopamin yolaklarının bozulmasıyla da ilişkili olabilir. Parkinson hastalığı dopamin ile bağlantılıdır. Bu, Parkinson hastalarının birçoğunda huzursuz bacak sendromu olmasını açıklar. Her iki hastalığın tedavisinde de aynı ilaçlar kullanılır.
Bu teoriler ile ilgili araştırmalar sürmektedir.
Bunun yanı sıra kafein ve alkol gibi bazı maddelerin de belirtileri tetiklemeleri ya da şiddetlendirmeleri mümkündür. Aşağıdaki hastalık ve durumların tedavisinde kullanılan ilaçların da bu sendroma neden olabildiği düşünülmektedir. İlaca bağlı huzursuz bacak sendromu nedenleri şunlardır:
Alerji
Mide bulantısı
Depresyon
Psikoz
Primer huzursuz bacak sendromu, başka bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkmaz. Ama huzursuz bacak sendromu genellikle nöropati, şeker ya da böbrek yetmezliği gibi başka bir sağlık sorununa bağlı olarak ortaya çıkar.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU NEDENLERİ VE ETKİLERİ
Bazı durumlar huzursuz bacak sendromu geliştirme riskini arttırmaktadır. Ancak bu durumların huzursuz bacak sendromuna neden olduğu söylenemez.
Huzursuz bacak sendromu risk faktörleri aşağıdaki gibidir:
Cinsiyet: kadınların bu sendromu geliştirme riskleri erkeklerden iki kat yüksektir.
Yaş: bu sendrom her yaş grubunda görülebilir, ama orta yaşlı insanlarda daha sık görülür ve belirtiler daha şiddetli olur.
Ailede huzursuz bacak sendromu hastası olması: huzursuz bacak sendromu geliştirmiş aile üyeleri olan kişilerin bu sendromu geliştirme riskleri daha yüksek olur.
Hamilelik: bazı kadınlar hamilelik sırasında, özellikle de hamileliğin son üç ayında bu sendromu geliştirebilirler.
Kronik hastalıklar: Periferal nöropati, diyabet ve böbrek yetmezliği gibi hastalıklar huzursuz bacak sendromuna yol açabilmektedir. Bu hastalıklar tedavi edildiğinde huzursuz bacak sendromunun belirtilerinde de iyileşme olmaktadır.
Bazı ilaçlar: Mide bulantısına karşı kullanılan ilaçlar anti-psikotikler anti-depresanlar ve anti-histaminikler bu sendromu tetikleyebilmektedir.
Etnisite: Herkes huzursuz bacak sendromu geliştirebilir, ama hastalık Kuzey Avrupalılar arasında daha yaygındır.
Huzursuz bacak sendromu kişinin genel sağlığının ve hayat kalitesinin bozulmasına neden olabilmektedir. Huzursuz bacak sendromuna uyku yoksunluğu da eşlik ettiğinde aşağıdaki hastalıkların gelişme riski yükselir:
Kalp hastalığı
İnme
Şeker hastalığı
Böbrek hastalıkları
Depresyon
Erken ölüm
Huzursuz Bacak Sendromu Teşhisi
Huzursuz bacak sendromu tanısı belirli bir tek test vasıtasıyla konulamaz. Tanı genellikle hastanın belirtilerine bakılarak konur.
Huzursuz bacak sendromu tanısı için, hastanın belirli bulguları göstermesi gerekir. Huzursuz bacak sendromu tanı kriterleri şunlardır:
Uzuvları oynatmaya yönelik, hastanın bastıramadığı istek
Belirtilerin gündüzleri hafif olup geceleri şiddetlenmesi
Duyusal belirtilerin hasta dinlenirken ya da uykuya dalmaya çalışırken tetiklenmesi
Duyusal belirtilerin hasta uzuvlarını hareket ettirince hafiflemesi
Bütün bu bulgular başka bir hastalık nedeniyle de ortaya çıkabilir. Hekimler fiziksel muayene sırasında bu bulguların altında başka bir nörolojik nedenin yatıp yatmadığına bakarlar.
Hastanın, kullandığı bütün reçeteli/reçetesiz ilaçları ve gıda takviyelerini doktoruna bildirmesinde fayda vardır. Ayrıca sahip olduğu tüm kronik hastalıkları da doktoruna bildirmelidir.
Kan testleri demir eksikliği gibi besin eksikliklerinin ya da olağan dışı başka durumların tespit edilmesinde kullanılır. Huzursuz bacak sendromu dışında başka bir hastalık bulgusu tespit edilirse, hasta o hastalıkla ilgili bir uzmana yönlendirilebilir.
Çocuklarda huzursuz bacak sendromu tanısı koymak daha zordur, çünkü bu sendromda tanı büyük oranda hastanın belirtiler ile ilgili tarifine bağlıdır ve çocuklar yaşadıkları belirtileri tarif etmekte zorlanabilirler.
HUZURSUZ BACAK SENDROMUNA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
Bu hastalığa karşı hastanın kendi kendine alacağı önlemler, her ne kadar belirtileri ortadan kaldıramasalar da hafifletebilir.
Aşağıda bu önlemlerin bazıları sıralanmıştır:
Kafein, alkol ve tütün ürünlerinin kullanımının bırakılması ya da azaltılması
Düzenli uyku
Düzenli günlük egzersiz, örneğin yürüyüş veya yüzme
Akşamları bacak kaslarına masaj yapmak
Yatmadan önce sıcak suyla banyo yapmak
Belirtiler hissedilmeye başladığında uzuvlara sıcak su torbası ya da buz koymak
Yoga ve meditasyon
Hastanın uzun süre oturmasını gerektiren uzun yolculuklar, geceleyin değil gündüz yapılmak üzere programlanmalıdır.
Demir eksikliği gibi herhangi bir besin eksikliği söz konusuysa hasta diyetini değiştirmeli, bu konuda bir diyetisyene ya da doktora danışmalıdır. Herhangi bir gıda takviyesi almadan evvel mutlaka doktora danışılması gerekir. Çünkü bazı takviyeler belirli durumlardaki hastalar için zararlı olabilir.
ÇOCUKLARDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU
Huzursuz bacak sendromlu yetişkinlerin hissettiği karıncalanma ve çekme gibi belirtileri çocuklar da hissedebilir. Ancak çocuklar bu belirtileri tarif etmekte zorlanabilirler. Tecrübe ettikleri belirtileri genellikle kendi kelimeleriyle tarif etmeye çalışırlar. Bu tarifler açık olmayabilir.
Huzursuz bacak sendromlu çocuklar da tıpkı yetişkinler gibi, bacaklarını hareket ettirmeye dönük, kontrol edemedikleri bir istek duyar. Ancak çocuklarda belirtiler yetişkinlerin aksine gündüzleri de şiddetli olabilir.
Huzursuz bacak sendromu uykuyu kaçırabilir, uykuya dalmayı ve uykuyu sürdürmeyi güçleştirir. Huzursuz bacak sendromlu çocuklar dalgın, alıngan ya da huzursuz olabilir. Bu çocuklar çevrelerince hiperaktif veya yaramaz olarak etiketlenebilir. Huzursuz bacak sendromunun teşhis ve tedavi edilmesi çocuğu davranış sorunlarını çözebilir ve okuldaki performansını geliştirebilir.
12 yaşına kadar çocuklara huzursuz bacak sendromu tanısında yetişkinlerdeki belirtiler aranır:
Uzuvları oynatmaya yönelik, hastanın bastıramadığı istek
Belirtilerin gündüzleri hafif olup geceleri şiddetlenmesi
Duyusal belirtilerin hasta dinlenirken ya da uykuya dalmaya çalışırken tetiklenmesi
Duyusal belirtilerin hasta uzuvlarını hareket ettirince hafiflemesi
Ayrıca çocuğun kendi kelimeleriyle belirtileri tarif etmesi beklenir.
Çocukta bu belirtiler gözlemlenmiyorsa ya da çocuk, belirtileri tarif edemiyorsa, huzursuz bacak sendromu tanısı için hastada aşağıdakilerden en az ikisinin olması gerekir:
Çocuğun yaşına göre uyku düzeninin bozuk olması
Biyolojik ebeveynlerinden ya da kardeşlerinden birinde huzursuz bacak sendromu olması
Periyodik ekstremite hareket indeksinin saatte beş ya da beşten yüksek olması
Çocukta herhangi bir besin yetersizliği olup olmadığı da tespit edilmelidir. Huzursuz bacak sendromlu çocuklar kafeinli gıda ve içeceklerden uzak durmalı düzenli uyumalıdır.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU VE BESLENME
Huzursuz bacak sendromu bitkisel tedavi ile tamamıyla düzelmese de hastaların esansiyel vitamin ve besinleri aldığından emin olunması gerekir. Besin değeri düşük, yüksek kalorili işlenmiş gıdalardan uzak durmak gerekir.
Huzursuz bacak sendromlu bazı insanlar, belirli vitaminleri ve mineralleri yetersiz alırlar. Eğer durum buysa, hastanın beslenme rejiminde değişiklik yapması, bazı vitamin ve mineral takviyeleri kullanması faydalıdır. Hastanın besin eksikliği olup olmadığı yapılacak testlerle belirlenir.
Hastada demir eksikliği varsa, aşağıdaki demir açısından zengin gıdaları yemesi tavsiye edilir. En çok demir içeren besinler şunlardır:
Koyu yeşil yapraklı sebzeler
Bezelye
Kuru meyve
Fasulye
Kırmızı et
Kümes hayvanları ve deniz mahsulleri
Demir ilaveli gıdalar
C vitamini demir emilimini kolaylaştırır. Yukarıda saydığımız, demir açısından zengin gıdaların yanı sıra C vitamini açısından zengin gıdalar tüketmek de önemlidir. C vitamini içeren besinler aşağıdaki gibidir:
Narenciye suları
Greyfurt, portakal, mandalina, çilek, kivi, kavun
Domates, biber
Brokoli, yeşil yapraklı sebzeler
Kafein, bazı insanlarda huzursuz bacak sendromu belirtilerini tetikler ancak kimi insanlara faydalı olabilir. Kafeinin belirtiler üzerinde nasıl bir etki yarattığını deneyip görmekte fayda vardır.
Alkol huzursuz bacak sendromunu kötüleştirir ayrıca uykuyu da bozduğu bilinmektedir. Huzursuz bacak sendromlu insanlar alkolden uzak durmalıdır.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU VE UYKU
Huzursuz bacak sendromu rahatsız edici bir durumdur, kimi hastalar için ağrılı olabilir. Belirtiler uykuya dalmayı ve uykuyu sürdürmeyi zorlaştırır.
Uyku yoksunluğu ve yorgunluk kişinin genel sağlığını tehdit eder.
Doktorunuzun tavsiyelerinin yanı sıra rahat ve düzenli bir uyku düzeni için yapabileceğiniz şeyler bulunmaktadır. Uyku getiren şeyler şunlardır:
Yatağınız ve yastığınız rahatsızsa değiştirin. Ayrıca yeni çarşaflar yorgan ve pijamalar da işe yarayabilir.
Uyuduğunuz odaya dışardan ışık gelmesini engelleyin
Uyuduğunuz odayı düzenli tutun
Uyuduğunuz odanın ılık olmasına dikkat edin çok sıcak veya çok soğuk bir ortam uyumanıza mani olur.
Uykunuzu düzene oturtmaya ve bu düzeni sürdürmeye çalışın. Hafta sonları da dahil, her gün, aynı saatte yatın ve aynı saatte uyanın.
Yatmadan en az bir saat önce elektronik eşyalar kullanmayı bırakın.
Yatmadan hemen evvel bacaklarınıza masaj yapın ya da sıcak suyla duş alın.
Uyurken bacaklarınızın arasına bir yastık koymayı deneyin. Bu, sinirleriniz üzerinde baskı oluşmasını ve belirtilerinizin tetiklenmesini önleyebilir.
HAMİLE KADINLARDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU
Huzursuz bacak sendromu bazı kadınlarda hamilelikle birlikte, özellikle de hamileliğin son üç ayıda başlar. İstatistikler hamile kadınların huzursuz bacak sendromu geliştirme risklerinin iki ya da üç kat yüksek olduğunu göstermektedir.
Bunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Mineral ve vitamin eksiklikleri, hormonal değişimler ya da sinirler üzerinde oluşabilecek basılar olağan şüphelilerdir.
Ayrıca hamilelik bacaklarda kramplara ve uyuma güçlüğüne neden olabilir. Bunları huzursuz bacak sendromu belirtilerinden ayırmak bazen zordur. Eğer hamileyseniz ve huzursuz bacak sendromu belirtilerini kendinizde gözlemliyorsanız doktorunuza başvurun. Doktorunuz demir eksikliğiniz ya da başka besin eksiklikleriniz olup olmadığını belirlemek için test yaptırmanızı isteyebilir.
Şu rahatlama yöntemlerini de deneyebilirsiniz:
Özellikle geceleri, uzun süre oturmaktan kaçının.
Kısa bir yürüyüş de olsa her gün egzersiz yapın.
Yatmadan önce bacaklarınıza masaj ve esneme-germe hareketleri yapın.
Bacaklarınızda rahatsızlık hissettiğinizde bacaklarınıza soğuk ya da sıcak kompresyon uygulayın.
Düzenli uyuyun
Antihistaminik ilaçlardan, kafeinli gıdalardan, alkol ve sigaradan uzak durun.
Tüm gerekli besin maddelerini ve doğum öncesi gerekli vitaminleri aldığınıza emin olun.
Huzursuz bacak sendromuna karı kullanılan ilaçlardan bazılarını hamileler kullanmamalıdır.
Hamilelikten kaynaklı huzursuz bacak sendromu, genellikle doğumdan sonra birkaç hafta içerisinde kendiliğinden geçer. Ama geçmezse doktorunuza durumu bildirin. Emziriyorsanız, emzirdiğinizi doktorunuza söylemeyi unutmayın.