Güzel avrat otu ıspanağa nasıl karışır? Vatandaş anlayabilir mi?

İstanbul ve Tekirdağ’da ıspanak yemeği yiyen vatandaşların zehirlenmesinin ardından İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü açıklama yaptı. Zehirlenmeye ıspanaklara karışan patlıcangiller familyasından, atropin ve scopalamin içeren yabancı otların neden olduğu ortaya çıktı. Namık Kemal Üniversitesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Evren Cabi ıspanaklara karışan yabancı otlarla ilgili bilinmeyenleri anlattı.

Aksam.com.tr

Prof. Dr. Evren Cabi aksam.com.tr’den Ferit Ömeroğlu’na yaptığı açıklamada, piyasada ıspanak olarak satılan yaprakların denetim sürecinden geçmesi gerektiğini, ıspanak zehirlenmesinin ıspanağı yıkamakla geçecek bir durum olmadığını söyledi. Ispanağın bulaşıcı olmadığını söyleyen Cabi, zehirlenmenin asıl sebebinin ıspanak olarak ekilen tohumların yabancı tohumlarla karıştırılmış olduğunu ifade etti.

ATROPİNE VE SCOPOLAMİNE NEDİR?

Atropine ve scopolamin alkoloidleri birçok bitki familyasında doğal olarak bulunan bileşiklerdir. Bu kimyasal bileşikler bitkilerin birçok organında bulunabilirken bitkilere toksik özellik kazandırırlar ve genel olarak belladonna alkaloid ailesinin üyeleridirler. Kimyasal bileşiminde dominant olarak olarak bulunan alkoloidler L-hiyosiyamin ve onun rasemizasyonu sonucu oluşan atropin ve skopolamindir.

“HASAT ESNASINDA ATROPİN VE SKOPOLAMİN ISPANAKLA BİRBİRİNE KARIŞMAKTADIR”

ISPANAK TÜKETİMİ SONUCUNDA BESİN ZEHİRLENMESİ NASIL OLUŞTU?

Gerçekte otçul hayvanlara karşı geliştirilen bir savunma stratejisinin bir parçasıdır. Yani bitki otçulllara ve patojen özellikteki mantar ve bakterilere karşı kendisini bu yolla savunur.  Bu alkoloidleri içeren bitki ekstraktları yüzyıllardır geleneksel tedavi metotlarında kullanılmaktadır.  Bu alkoloidler yaygın kültür bitkilerinde bulunmamasına karşın kontamine olmuş tohumlarla kültür yapıldığında hasat esnasında kültür bitkileri ile atropine ve skopolamin içeren yabancı otlar birbirine karışmaktadır. Son günlerde ıspanak tüketimi sonucunda yaşanan besin zehirlenmelerindeki durum da budur. Yüksek dozda atropin and skopolamin içeren bitkiler en çok patlıcangiller ailesinde bulunmaktadır.

ISPANAK ZEHİRLENMESİNE YOL AÇAN ATROPİNE VE SCOLAPİNE HANGİ MADDELERDEN OLUŞUYOR?

Datura (Yabani havuç), Atropa (güzelavratotu) ve Mandragora (Adamotu) türleri yüksek miktarda atropine ve scolapine içermektedir. Bu bitkiler kolaylıkla kültür alanlarında yabancı ot olarak bulunabilirler. Datura stramonium belladona alkaloid ailesinin bir üyesi olan hallüsinojenik bir bitkidir. Yüksek doz alınması durumunda görsel ve işitsel hallüsinasyonlar, ajitasyon ve deliryuma sebep olabilir.

BU BİTKİLERİN HALK ARASINDA BİLİNEN FARKLI İSİMLERİ VAR MI?

Halk arasında Boru çiçeği, abızambak, abuzambak bostan karanfili, büyü otu, cin otu, domuz pıtırı (Isparta, Denizli, Antalya, Trabzon), sihirbaz otu, şeytan elması, şeytan otu, tatala, yeleşik olarak bilinmektedir.

“GÜZEL AVRAT OTU HALİSÜLASYONLARI GÖRME NEDENİ OLAN ATS’YE YOL AÇIYOR”

EN ÖNEMLİ BELİRTİSİ NEDİR?

Güzel avrat otu (Atropa belladonna), merkezi sinir sistemini bozucu, halisülasyonları görme nedeni olan Antikolinerjik toksik sendrom (ATS)’ye yol açabilen bitkilerden birisidir. Baş ağrısı, uyku hali, susuzluk hissi ve en önemlisi halisülasyon görme en önemli belirtilerden biridir.

“ISPANAK ZEHİRLENMESİ ISPANAĞI YIKAMAKLA GEÇECEK BİR DURUM DEĞİL”

PEKİ, ÇARŞIDA PAZARDA ISPANAĞI SEÇERKEN ZEHİRLİ OLMADIĞINI NASIL ANLAYACAĞIZ?

Ispanakta bir bulaşıcılık yok. Ispanakta güvenli olmayan bir durum yok. Ispanağın tohumları başka tohumlarla karıştırılıyor ekilirken. Dolayısıyla ıspanak olarak aldığımız besin aslında ıspanağın kendisi olmuyor. Yediğimiz şeyde ıspanak olmuyor haliyle…  Ispanak yıkamakla geçecek bir durum değil. Bu konuda da çeşitli bilgi kirliliği bulunuyor.

ISPANAK ZEHİRLENMESİNİ ÖNLEMEK İÇİN NE YAPILMASI GEREKİYOR?

Ispanak zehirlenmesini önlemek için piyasada ıspanak olarak satılan yaprakların bir denetim sürecinden geçmesi gerekiyor. Ispanağı toplayan üretici de ıspanak diye topluyor. Halbuki farklı bir bitki olduğundan, Datura (Yabani havuç), Atropa (güzelavratotu) ve Mandragora (Adamotu) türleri olduğundan haberi yok.

BU BİTKİLERLE İLGİLİ BAŞKA DETAYLAR PAYLAŞABİLİR MİSİNİZ?

Bitkinin meyve ve yaprakları yüksek oranda atropin, skopalamin ve hyosiyamin alkaloidlerini içerir. Bu bitkiler yanlışlıkla veya halüsinojenik etkisi nedeniyle alındığında, yapısında bulunan alkaloidler, postganglionik muskarinik parasempatik reseptörleri ve merkezi sinir sisteminde bulunan muskarinik reseptörleri kompetitif bloke ederek, ATS’ye yol açarlar. İsmini Yunan mitolojisinde yer alan kaderi belirleyen üç tanrısından kader ipini kesen Atropos’dan alır.

İTALYA’DA GÖZLERİNE DAMLATIRLARDI

Bella –Donna ise İtalyanca güzel kadın demektir. 16 yy. kadınlar, özellikle İtalyan kadınları, göz bebeklerini büyüterek daha efsunlu bir bakış oluşturmak için meyvelerinin suyunu gözlerine damlatmışlardır.  Diğer yandan içerdikleri alkaloitlerin zehirli olmasından dolayı tarih boyunca birçok liderin zehirlenerek öldürülmesine kadar birçok suikastta kullanılmıştır.

ADAMOTU NASIL BİR BİTKİ?

Bir diğer cinsimiz ise Mandragora (Adamotu)’dur. Ülkemizde iki türle temsil edilmektedir. Mandragora autumnalis ve Mandragora officinarum. M. atumnalis daha yaygın olmakla birlikte vejatatif evrede ıspanak yapraklarına oldukça benzemektedir. Aşırı tüketildiğinde baş ağrısı ve mide bulantısına neden olan Adamotu’nun ıspanaklara karışma olasılığı oldukça yüksek. Sonuç olarak yukarıda belirttiğimiz üç bitki cinsi de yüksek oranda atropin and skopolamin içermekle birlikte Atropa belladonna (güzel avratotu) ve Mandragora autumnalis (adamotu) bitkilerinin yaprakları kolaylıkla ıspanak ile karıştırılabilir.