DHA
Covid-19 salgın sürecinde dışarı çıkamayan gençlerde ve çocuklarda yaşanan stres durumu aileleri de etkiledi. Özellikle çocukluk döneminden çıkıp yetişkinliğe doğru yolculuğa başlayan bir gençlerle aileler arasında sorunlar olabiliyor. Peki, çocuklarda ve gençlerde stres belirtileri nelerdir? Belli başlı stres belirtileri ve bu stresle baş etme yöntemlerini haberimizin devamında bulabilirsiniz.
Covid-19 salgınıyla mücadele önlemleri kapsamındaki ortam değişikliğinin gençlerin ruh sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendiren Psikiyatr Prof. Dr. Seher Akbaş, Covid-19 bulaşma riskleri düşük ya da hastalığı hafif atlatma oranları yüksek olsa da gençler arasında korkunun giderek arttığının gözlendiğini belirtti. DHA'ya açıklamalarda bulunan Akbaş, stresle başa çıkma yöntemlerini anlattı.
STRES BELİRTİLERİ NORMAL
İnsan sağlığını ve günlük yaşamı bu ölçüde etkileyen bir salgınla karşı karşıya kalanlarda stres belirtilerinin ortaya çıkmasını “beklenen bir durum” olarak değerlendiren Akbaş “Çünkü dünyanın çeşitli yerlerinde, sevdiği kişilerin ya da kendilerinin salgından etkilenmesi ya da etkilenme olasılığının olması başlı başına stres kaynağıdır. Ancak günlük yaşantımızı bozmayan ve bizi salgın konusunda tedbirler almamızı sağlayarak korunmamıza katkısı olan stresi normal karşılayabiliriz” dedi.
TAM DA AİLEDEN UZAKLAŞACAKKEN
Prof. Dr. Seher Akbaş, çocukluk döneminden çıkıp yetişkinliğe doğru yolculuğa başlayan bir gencin, ebeveynlerinden uzaklaşması gereken bir dönemden geçtiğini vurguladı. Salgın yüzünden bu kritik dönemi tümüyle ebeveynleri ile aynı ortamda, evde geçirmek zorunda kalmasının gençler için başlı başına bir çatışma ve stres kaynağı olacağının altını çizen Akbaş şöyle devam etti:
“Günlük yaşamı önemli ölçüde değişen, arkadaşlarından, ilgi alanlarından uzaklaşan, dışarı çıkamayan gençler, bu zorlu sürece her farklı yanıt vereceklerdir. Salgın yokmuş gibi davranıp riskli davranışlar sergilemekten, çok kaygılı olmaya kadar farklı baş etme yollarını seçeceklerdir. Bu nedenle salgın sırasında ve sonrasında ebeveynlerin, kendilerinin ve çocuklarının fiziksel ve zihinsel sağlığına dikkat etmesi önemlidir.”
KENDİNİZE DE GENÇLERE DE ZAMAN AYIRIN
Salgın sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan stresle ilgili belirtileri fark etmenin önemine değinen Prof. Dr. Akbaş, yetişkinlerin kendilerinin ya da çocuklarının yaşadığı stresle başa çıkabilmek için kendilerine de zaman ayırmalarını önerdi. “Ebeveynler kendi ruh sağlıklarının iyi olmasına özen göstermeliler.” diyen Akbaş şöyle devam etti:
“Kendileri sorun yaşayan anne-baba çocuklarına yeterince yardım edemez. Yine ruhsal sorun yaşayan ebeveynlerin çocukları ile iletişimleri olumsuz etkilenir. Çocuklarda ruhsal sorun ortaya çıkma riski ortaya çıkabilir. Ebeveynler aşırı endişeli görünüyorsa, çocukların kaygısı artabilir. Çocukların kaygı ile başa çıkmasına yardımcı olmak için, aşırı uyarılarda bulunmadan, aşırı endişeli görünmeden, doğru önleme bilgileri ile duruma uygun gerçekçi bir yaklaşım benimsenmelidir.”
HAYATINIZDAKİ BELİRSİZLİKLERİ AZALTIN
Çocuklar ve gençlerde belirsizliğin önemli bir stres kaynağı olduğunu belirten Prof. Dr. Seher Akbaş, bu nedenle günlük rutinlerin ve ritüellerin olabildiğince korunmasını öneriyor. Nasıl geçeceği belirsiz bir gün yaşamaktansa gün içerisinde belli zamanlar için programlar yapılmasını tavsiye eden Seher Akbaş “Çerçevesi belli zaman dilimleri oluşturun. Ortak keyif alınan etkinlikler planlayın, çocuğunuzun ya da kendinizin ilgi alanlarına yönelik evde yapılabilecek yeni şeyler keşfedin” diye konuştu.
HANGİ DURUMLARDA YARDIM ALINMALI
Ebeveynlerinden bağımsızlığını kazanma dönemindeki gençler için, salgının, hastalıkların, kayıpların, günlük yaşamdaki değişikliklerin, evden çıkamamanın, okul ve arkadaşlarından uzaklaşmış olmanın, çok zorlu süreçler yaşatabileceğini yineleyen Prof. Dr. Seher Akbaş şöyle dedi:
“Çocuğunuz daha önce olmayan stres belirtileri gösteriyor, daha sinirli, sıkıntılı mutsuz, kaygılı, dikkat, uyku, iştah değişiklikleri gösteriyor ve bu belirtiler günün çoğunda ortaya çıkıyor, çocuğun oyun, ders gibi aktivitelerini yapmasını bozuyor ya da sosyal ilişkilerini etkiliyorsa yardım almalısınız. Gençler yaşamın anlamsızlığı, kendisine ya da bir başkasına zarar verme, ya da ölüm, ölmek ya da intihar hakkında konuşur ya da yazarsa derhal hızlı bir şekilde psikiyatrik destek almalısınız.”
BELLİ BAŞLI STRES BELİRTİLERİ ŞÖYLE
Huzursuzluk, gerginlik ve ya aşırı ağlama
Öfke patlamaları ve sık sık tartışmayla sinirlilikte bir artış
Günlük yaşamda kötü bir şey olacağı kaygısına kapılma
İletişim kurma veya dinleme güçlüğü
Diğer insanları her şey için suçlama
Dikkat dağınıklığı, konsantrasyon güçlüğü
Bazı şeyleri hatırlamada sorun yaşama
Karar vermekte zorluk çekme
Uykuya dalmakta güçlük çekme, gece uyanmaları
Kolay yorulma
Enerji ve aktivite seviyesinde bir artış veya azalma
Rahatlamada veya uyumada zorluk çekme
Sık ağlama
Aşırı endişe
Çoğu zaman yalnız kalma isteği
İsteksizlik, zevk alamama veya eğlenememe
Yardım etme veya yardım almada zorlanma
Kendine aşırı güven, aşırı neşe hali ya da dokunulmaz hissetme
Hiçbir şey umursamama
Alkol, tütün ya da uyuşturucu kullanımında artış
Karın ağrısı veya ishal olma
Baş ağrısı ve çeşitli ağrılar çekme
İştah değişiklikleri, iştahsızlık veya çok yemek
Terleme veya titreme veya kas seğirmesi