Dün yediği yemeği unutanlar dikkat! Uzmanı açıkladı, Alzaymırdan koruyan 2 diyet var

Alzaymır ve demans çağın korkutan hastalığı oldu. Özellikle sık sık unutkanlık problemi yaşayanlar bu hastalıkları araştırmaya başladı.

Merve Kantarcı Çulha'ya açıklamalarda bulunan Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Talip Asil, demans hasta sayısının 20 yılda bir ikiye katlandığına dikkat çekti. Asil'e demans ve alzaymır gibi hastalıklardan koruyan beslenme ve diyet türlerini sorduk. İşte cevaplar...

Alzaymır, demans gibi hastalıklar son yıllarda arttı. 2050'de hasta sayısının daha fazla olacağı söyleniyor. Bu doğru mu?

Son yüzyıl içerisinde ortalama yaşam süresinin uzaması nedeni ile demans açısından riskli olan yaşlı nüfus giderek artıyor. Alzheimer hastalığı olan insanların sayısının artması önemli bir toplum sağlığı sorunu haline geldi ve bu sorun önümüzdeki yıllarda giderek büyüyecek. 2020 yılında dünya çapında 50 milyondan fazla demans hastası yaşıyor. Bu sayı her 20 yılda bir neredeyse ikiye katlanacak, 2030'da 82 milyona, 2050'de ise 152 milyona ulaşması bekleniyor. Artışın büyük kısmı gelişmekte olan ülkelerde olacak. Hâlihazırda demans hastalarının yüzde 60'ı düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşıyor ancak 2050 yılına kadar bu oranın yüzde 71'e çıkması bekleniyor. Bu tahminler her bölgede demansın yaşa özel, yaşa ve cinsiyete özel görülme sıklığının zaman içinde sabit kalacağını varsaymaktadır; ancak özellikle hızlı demografik, epidemiyolojik ve sosyal değişimlerin yaşandığı bölgelerde durumun böyle olması pek olası değildir.

Yani özetle demans görülme sıklığında artış olmamasına rağmen ortalama yaşam beklentisinin dolayısı ile yaşlı nüfusun artması nedeni ile önümüzdeki yıllarda demans önemli bir toplum sağlığı sorunu olmaya devam edecektir.

Alzaymır bir beyin hastalığı. Beslenme alışkanlıkları bu hastalığı etkiliyor mu?

Alzheimer hastalığı genetik özellikleri olan hastalıktır ancak çevresel faktörler de hastalık gelişimi üzerine etkilidir. Bu faktörlerden birisi de beslenme alışkanlıklarıdır. Birçok çalışma, yediğimiz şeylerin yaşlanan beynin düşünme ve hatırlama yeteneğini etkilediğini öne sürüyor. Bu bulgular, genel yeme kalıpları ve kişinin diyetinin bir fark yaratıp yaratmayacağı üzerine araştırmalara yol açtı.

Araştırmalarda sağlıklı beslenme alışkanlıklarının bilişsel faydalarla ilişkilendirildiği görülüyor. Belirli bir diyetin, Alzheimer hastalığının altında yatan oksidatif stres ve inflamasyon gibi biyolojik mekanizmaları etkilemesi mümkündür. Belirli bir diyeti yemek, beyni antiinflamatuar ve antioksidan özelliklerle koruyabilecek belirli besin maddelerini artırabilir.

Alzheimer hastalarının beyinlerinde bulunan beta-amiloid birikintilerini engelleyebilir veya hücresel metabolizmayı hastalığa karşı koruma sağlayacak şekilde iyileştirebilir.

Diğer bir olasılık da belki de kişinin beslenme şekli, diyabet, obezite ve kalp hastalığı gibi diğer Alzheimer risk faktörlerini etkileyerek dolaylı olarak riski artırıyor.

Örneğin, tipik Batı diyeti kardiyovasküler hastalık riskini artırır ve muhtemelen beynin daha hızlı yaşlanmasına katkıda bulunur. Büyüyen bir araştırma alanı, bağırsak mikropları (sindirim sistemindeki küçük organizmalar) ile Alzheimer'a yol açan yaşlanmayla ilgili süreçler arasındaki ilişkiye odaklanıyor. Fiziksel aktivite ve egzersizin önemli rolü ve bunun diyet, kardiyovasküler sağlık ve beyin sağlığı ile nasıl etkileşime girdiği de dikkate alınmalıdır.

Demans riskini azaltan diyet ya da beslenme türü nedir?

Demans riskini azalttığı söylenen iki diyet türü vardır bunlardan birincisi Akdeniz diyeti diğeri MIND diyetidir.

Akdeniz diyetinde meyveler, sebzeler, tam tahıllar, baklagiller, balık ve diğer deniz ürünleri, zeytinyağı gibi doymamış yağlar ve az miktarda kırmızı et, yumurta ve tatlılar ön plandadır.

MIND diyeti, Akdeniz ve DASH (Hipertansiyonu Durdurmak için Diyet) diyetinin bir melezidir. Çeşitli çalışmalar, yüksek tansiyonu tedavi etmenin ve azaltmanın demans riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir.

Akdeniz diyetine benzer şekilde MIND diyetinde de sebzeler, özellikle yeşil yapraklı sebzeler yer alır; diğer meyvelere göre meyveler; tam tahıllar; fasulye; fındık; haftada bir veya daha fazla balık porsiyonu ve zeytinyağı içermekte iken kırmızı et, tatlı, peynir, tereyağı/margarin ve fast food/kızarmış yiyecek porsiyonlarını da sınırlandırıyor.

Gençlerde de unutkanlık çok yaygın. Bu da alzaymır ya da demans için bir belirti midir?

Demans yaşlıların hastalığı olmakla birlikte genç ve orta yaşlardaki yaşam tarzı ileri yaşlarda Alzheimer gelişme riski üzerine oldukça belirleyicidir.

Henüz klinik olarak demans bulguları ortaya çıkmadan beyinde demans ile ilişkili değişiklikler gelişmeye başlamaktadır. Bu yüzden erken ve orta yaşlarda demans için risk olabilecek beslenme alışkanlıkları, obezite, fiziksel egzersizde azlık gibi yaşam tarzı sorunları, sık geçirilen depresyon ve zihinsel aktivitelerdeki azlık ileri yaşlarda demans gelişmesi için önemli risk faktörleridir.

Gençlerde ortaya çıkan unutkanlık yakınmasının depresyon ve vitamin azlığı ya da metabolik diğer sorunlara bağlı olma olasılığı yüksektir ancak bu tip zihinsel tembelliğe yol açan faktörlerin düzeltilmesi ileri yaşlarda bilişsel işlevlerin korunması açısından da önemlidir.