Merve Kantarcı Çulha
Nisan ayı gelince bahar alerjisi şikâyetleri başladı. Çiçekler, ağaçlar, çimenler ve otların saldığı polenler; burun, göz ve solunum yollarına ulaştığında bağışıklık sistemi bunları "zararlı" olarak algılar ve alerjik bir tepki verir. Bahar alerjisi genelde astım belirtileriyle karıştırılıyor. Peki, ikisinin farkı ne?
Merve Kantarcı Çulha'ya açıklamalarda bulunan Çocuk İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hikmet Tekin Nacaroğlu, bahar alerjisiyle ilgili merak edilen soruları yanıtladı.
"Yapılan çalışmalar sonucunda alerjinin sadece burunda kalmayıp birçok hastada akciğerlere de etki ettiği bilinmektedir." diyen Nacaroğlu, bahar alerjisi olan bireylerin astım gelişme riski açısından yakın takip edilmesi gerektiğini belirtti.
Bahar alerjileri nelerdir ve vücudumuzu nasıl etkiliyor?
Bahar alerjilerinin en sık nedeni polenlerdir. Bölgeye ve mevsime göre değişen 150'nin üzerinde polen alerjeni tanımlanmıştır. Polen sezonu, süresi ve yoğunluğuna göre değişse de polen alerjisi olan hastalarının alerji bulgularının bahar dönemlerinde arttığı bilinmektedir. Astım hastaları arasında yapılan çalışmalar polenlerin çocuklardaki astım semptomlarında alevlenmelere neden olduğu açıkça gösterilmiştir. 14 çalışmanın değerlendirildiği bir metaanalizde de her bir metreküpteki 10 çimen poleni artışının astım ilişkili acil servis başvurularını arttırdığı gösterilmiş, en yüksek ilişki de 5-17 yaş arası çocuklarda saptanmıştır.
Bahar alerjisinin şiddetini arttıran durumlar nelerdir?
Bahar alerjilerinin şiddetini ve zamanını hava durumu etkileyebilir. Hava durumu ve iklim değişikliği bahar alerjisi ve astımı sürekli olarak etkilemektedir. İklim değişikliği, polen ve küf sporlarının üretimi ve alerjen içeriğini arttırarak alerji şikâyetlerini arttırmaktadır. Artan sıcaklıklar ve atmosferdeki artmış karbon dioksit miktarı, polen sezonlarında uzamaya, polen miktarında ve yüksek ihtimalle polenlerin alerjenitesinde artışa neden olmaktadır. Ayrıca gök gürültülü havalar polenleri parçalayıp daha küçük parçalara ayırarak astım ataklarını artırmaktadır. Tüm bu artışların genellikle bahar sezonlarında olduğu ve rüzgâr hızı, ısı, nem gibi havadaki ani değişimlerde oluşan yüksek polen miktarının astım alevlenmelerini tetikleyebildiği bildirilmiştir.
Bahar alerjisi olan bireylerde zamanla astım gelişme riski var mı?
Bahar alerjisi şikâyeti olan kişilerde astım gelişme ihtimali alerjisi olmayanlara göre daha yüksektir. Yapılan çalışmalar sonucunda alerjinin sadece burunda kalmayıp birçok hastada akciğerlere de etki ettiği bilinmektedir. Bu durum tek havayolu tek hastalık olarak adlandırılmaktadır. O yüzden bahar alerjisi olan bireylerin astım gelişme riski açısından yakın takip edilmesi gerekmektedir.
Bahar alerjisi olan kişilerde besin alerjisi bulguları da gözlenebilir mi?
Bahar alerjisi olan bireylerde yıllar içerisinde oral alerji sendromu denilen bir klinik bulgu gelişme durumu mevcut olabilir. Bu durum alerjen gıda yendikten sonra, taze meyve ile polenler arasındaki ortak protein yapısı içermesinden kaynaklanmaktadır. Bulgu olarak polen alerjisi olan kişilerde benzer protein içeren besinleri aldıktan sonra ağızda ve boğazda kaşıntı ve şişme meydana gelir. Her ne kadar bulgular hafif olsa da bazen şikayetler alerjik şok benzeri ciddi durumlar olarak karşımıza çıkabilir.
Bahar alerjisi bulgularını soğuk algınlığı gibi hastalıklardan nasıl ayırt edebiliriz?
Bahar alerjileri genellikle sık hapşırık, burun tıkanıklığı, burun kaşıntısı, gözlerde sulanma, gözlerde ve damaklarda kaşıntı şikayetleri ile gelirler. Ayrıca berrak burun akıntısı da şikayetlerin bahar alerjisinden kaynaklandığını düşündürür. Soğuk algınlığı gibi hastalık durumlarda akıntı genellikle sarı-yeşil renklidir. Hafif ateş, boğaz ağrısı gibi bulgular olması soğuk algınlığını işaret eder. Bazen soğuk algınlığı ile alerjik nezleyi ayırt etmek mümkün olmamaktadır. Bu durumda alerji uzmanı tarafından değerlendirme yapılması gerekebilir.
Bahar alerjisine neden olan polenleri nasıl saptayabiliriz?
Bahar alerjisine neden olan alerjenleri bulmak için öncelikle yapılması gereken test alerji cilt testleridir. Cilt testi hızlı ve güvenilir testlerdir. Hastaya ağrı ya da acı vermeyen, kısa sürede neticelenen her yaşta yapılabilen bir testtir. Genellikle kolun iç kısmına yapılır. Alerjen içeren sıvı test materyali deriye damlatılır. Test uygulandıktan sonra 10-15 dakika beklenir ve takiben elde edilen deri cevaplarına göre duyarlılık durumu değerlendirilir. Testlerin doğru sonuç vermesi için uygun teknikle ve doğru alerjenlerle yapılması gerekmekte olup bunun için alerji hekimlerine başvurmak gerekmektedir.
Polenlerden korunmak nasıl mümkün olabilir?
Tüm alerjik hastalıklarda olduğu gibi bahar alerjisinden de kurtulmak için ilk yapılması gereken alerjik etkenlerden uzak durulmasıdır. Ancak polen alerjisinde alerjik olunan maddeden kesin olarak uzak durabilmek mümkün değildir.
Çimen ve çayır polenleri bir kaç yüz metreden oluşan mesafelere yayılırken, özellikle huş ağacı gibi ağaç polenleri rüzgarlarla kilometrelerce uzaklıktaki mesafelere ulaşabilir.
Bu nedenle dış çevresel polen alerjenlerinden tamamen korunmak mümkün olmasa da, kapı ve pencereleri kapamak, etkili hava filtreleri kullanmak, yüzeyleri sık temizlemek ve yüksek polen ve küf olduğu sezonlarda ev içerisinde kalmak maruziyeti azaltabilir.
Özellikle sabahları, polenin en yoğun olduğu zamanlarda, evinizi havalandırmaktan kaçınılabilir.
Polen sayısının ılık, kuru, güneşli günlerde ve sabahları erken saatlerde artması nedeniyle özellikle polen miktarının fazla olduğu saatlerde açık alanlarda olabildiğince az sürelerde kalınmalıdır.
Polen miktarının daha az bulunduğu özellikle güneş battıktan sonraki akşam saatlerinde açık havada kalınması tercih edilebilir.
Dışarı çıkarken şapka ve güneş gözlükleri kullanılması, eve döndükten sonra duş alınması alerjen yoğunluğunu azaltmaya katkı sağladığı gösterilmiştir.
Bahar alerjisinin tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?
Bahar alerjisinin tedavisinde ilk yapmamız gereken şikayetlere neden olan alerjenlerden korunmaktır. Ek olarak şikayetleri kontrol altına almak için ilaç tedavisi ve alerji aşı tedavilerinden oluşur. Alerjenden sakınma tedavinin ilk basamağıdır ve yaşamımızın her anında bu hastalığa karşı önlemler almamız gerekmektedir. Alerjen immünoterapisi (aşı tedavisi) çocuklarda daha başarılı ve etkin olmakta da olup ayrıca çocuklarda astım gelişme riskini de azaltabilmektedir.
BAHAR ALERJİSİ BELİRTİLERİ
Burun akıntısı veya tıkanıklığı
Hapşırma krizleri
Gözlerde kaşıntı, sulanma, kızarıklık
Boğazda kaşıntı
Öksürük
Baş ağrısı veya sinüslerde dolgunluk hissi
Halsizlik, yorgunluk