“Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri nelerdir?” sorusu araştırılan konular arasında yer alıyor. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, yaşamı olumsuz etkileyen, dikkatini toplayamamak, aşırı hareketlilik gibi nedenlere yol açan bir hastalıktır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun belirtileri için kısa dikkat süresi, yetersiz dürtü kontrolü gibi örnekler verilebilir. Hastalığın tedavisi için kesinlikle doktorla iletişim halinde olunmalıdır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu hakkındaki tüm detaylar haberimizde...
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu bebeklikten erişkinliğe yaşamı olumsuz etkileyen bir bulgudur. Dikkatini toplayamamak, aşırı hareketlilik ve tepkisellik… Basit gibi görünen, ama yaşamı çok zorlaştıran bir sorun. Evden okula, okuldan işe, işten kazalara ve kötü alışkanlıklara uzanan bir yaşamın, sorunun adı. Yaşamı olumsuz etkileyen her şeyle baş etmek için onu tanımanız, önlem almamız, mücadele etmemiz ve tedavi olmamız gerekir. DEHB, yüzde 80-90 oranında tedavi edilebilir. Tedavide sık olarak kullanılan yöntemler ilaç tedavisi, bireysel eğitim, anne-baba eğitimi, aile tedavisi ve grup tedavisidir. Bu tedavi yöntemlerinden hangilerinin kullanılacağının kararı kişinin bireysel özellikleri dikkate alınarak belirlenir.
Dehb ‘de Aile tutumları, beslenme şekli, teknoloji kullanımı çok önemlidir. Çocuğun işlenmiş paket ürünü kullanımı olabildiğince en aza indirgenmelidir. Şekerli gıdalar kısıtlanmalıdır. 0-3 yaş teknolojiye maruz bırakılmamalı, 3 yaş sonrası 30dk aşmayacak şekilde ailenin gelişimsel olarak sakıncalı bulmadığı programı izlemesi şeklinde olmalıdır. Aile tutumları için ayrıca uzmandan görüş alınmalıdır.
AİLE TANITIM KARTI
ANNE: Kişilik (karakter-mizaç-huy) özellikleri:
-Anne rolü:
-Evlilik ilişkileri:
-Çocuğa uygulanan kurallar:
-Aile iletişimi nasıldır?
-Verilen ödüller:
-Verilen cezalar:
BABA: Kişilik (karakter-mizaç-huy) özellikleri:
-Baba rolü:
-Evlilik ilişkileri:
-Çocuğa uygulanan kurallar:
-Aile iletişimi nasıldır?:
-Verilen ödüller:
-Verilen cezalar:
ÇOCUK: Kişilik ( karakter-mizaç-huy) özellikleri: -Hayal gücü, yetenek ve becerileri, duygusal durumu, korkuları, desteklenmesi gereken alanları, onu özel yapan yönleri, ilgileri, hoşlandığı ve hoşlanmadığı yönler, yaşına uygun olmayan davranışları, cinsel rolüne bakışı, gelişim basamaklarında yaşıtlarına göre geç…. )
DİKKAT NEDİR?
1. Uyanık kalma, aktif olma, 2. Öz düzenleme yapabilme: Belirli bir işe başlayabilme, Belirli bir işi sürdürme konusunda kendini kontrol edebilme, Öncelik belirleme, Önemli olanı seçebilme, Sıraya koyma, Planlama, Zamanı ayarlama
DEHB’de temel sorun tüm uyaranları açık olmak ve davranışları kontrol edememektir. Bir şey yapmadan önce durup düşünmeyi sağlayan merkezler yeterince iyi çalışmazlar. Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu bireyin yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe (impulsivite) ve dikkat sorunlarıyla kendini gösteren bir öğrenme bozukluğudur. Bir duruma veya konuya yoğunlaşma (konsantrasyon) güçlüğü nedeniyle okulda öğrenilmesi gereken bilgiyi öğrenememe, verilen görevleri zamanında yapamama, organize olamama ve kendilerinden istenileni sırayla yapmada sabredememe durumudur. Başlangıcı genellikle 3 yaş dolaylarında olmakla birlikte, tanı düzenli öğrenim için gerekli dikkat süresi ve yoğunlaşmasının gelişmesinin beklendiği İlkokul yıllarında konulmaktadır. Erkek / Kız oranı 3/1 ‘dir.
Belirtileri
• Kısa dikkat süresi (poor attention span)
• Yetersiz dürtü kontrolü (weak impulse control)
• Aşırı hareketlilik (hyperactivity)
DAVRANIŞ GÖSTERGELERİ İLE NASIL ÖN TANI KOYULUR
(Bu belirtiler in en az 6 tanesi, 6 ay süreyle görülürse DEHB’dan şüphelenilerek gerekli yönlendirme yapılır.);
• Sık etkinlik değiştirme,
• Verilen ödevlerden çabuk sıkılma,
• Çevresel uyaranların varlığında dikkatin çabucak dağılması,
• Hayallere dalma (akademik ölçüt),
• Konu üzerinde belli bir süre çaba göstermeyi sürdürememe,
• Kuralları umursamama,
• Sırasını bekleyememe,
• Kıpır kıpır ve dürtüsellik,
• Aşırı hareketlilik ,yerinde oturmada güçlük,
• Çok konuşma,
• Huzursuzluk,
• Sırasını bekleyememe
• Dikkatini sürdürmede güçlük,
• Sıklıkla bir şeyler kaybetme,
• Sınıfta sorulara birden atlayıp cevap verme,
• Kurallı grup oyunları oynamada güçlük,
• Bir aktiviteden diğer aktiviteye kayma,
• Sıklıkla araya girme, sözünü kesme,
• Sıklıkla ne söylendiğini dinlememe,
• Sıklıkla tehlikeli aktivitelerle
•Genellikle yürüme gibi motor davranışları erken gelişirse de ince motor hareketlerinde geri oldukları görülür. Ör: Yazı yazmada zorlanma, ayakkabı bağlayamama, düğme ilikleyememe
• Sakar ve beceriksiz çocuklar olarak tanımlandıkları görülür.
• Çok uyarı aldıklarından öz değer algıları olumsuz, başarma motivasyonları düşüktür.
• Küçük yaşlarda insan resmi çizmelerinde, geometrik şekilleri kopya etmede başarılı değillerdir,
• Arkadaşlarının onların beceriksizliğini anlayıp alay etmemesi için kendileri arkadaşları ile alay eder, İlerleyen yaşlarda sosyal becerilerde düşüş yaşanır.
• Kardeşleriyle olan ilişkilerinde incitici olabilirler.
Davranışlarımızı nasıl kontrol ederiz?
*Geleceği ön görebilme
*Geçmişi göz önünde bulundurma
*Kendi kendine konuşma
*Olaya bir bütün olarak bakabilme
Beyinde dikkat ve davranış kontrolünü sağlayan sistemde sorun vardır. Davranışsal: Hiperaktivite , Dürtüsellik (aniden karar verme) Bilişsel :Dikkat Sorunları,Bellek ,işe başlamada güçlük, Sosyal :İlişkilerde sorunlar ,Dışlanma ,Yalnızlık ,Herkesin kullandığı yolları kullanmama ,Risk Alma Duygusal : Ani parlamalar ,Ani iniş çıkışlar ,Depresyon , Yüksek uyarılma ihtiyacı, Büyük heyecanlar peşinde koşma Dağınıklık: Eşya kaybetme, planlara uyamama, organize olamama, Bazen aşırı düzen takıntısı Plan değişikliklerinden rahatsız olma
BÜYÜDÜKÇE NELER OLUR?
• %10-15 Ergenlikte önemli düzelme: Öğrencin durumu okul yaşamının başında (6-7 yaşlarında) farkedilirse akademik başarıda düşüş başlamadan engellenebilir.
• %60-70 Belirtiler devam eder
• %5-10 Daha ciddi problemler (Madde kullanımı, okuldan ayrılma, Öfke Sorunları, Fazla İş değişikliği, Depresyon….)
Güçlü Özellikleri
Enerjik olma
Yaratıcılık
Sıcakkanlı ve cana yakın olma
Kolay ilişki kurabilme
Esneklik
Hoşgörülü olma
İyi bir espri yeteneğine sahip olma
Risk alabilme (bazen gerekenden fazla oranda)
İnsanlara kolaylıkla güvenebilme ( bazen gerekenden fazla oranda) ÖĞRETMEN VE DEHB’Lİ ÖĞRENCİ DEHB ile Dost Olmayan Öğretmen
• DEHB’na inanmaz ve gerekli yardımı reddeder.
• Esnek değildir.
• Yeniliklere açık değildir ya da sıkıcıdır.
• Düzenli değildir, ne beklediğini bilemezsiniz.
• Bireysel olarak yardımdan kaçınır.
• Cesaretlendirme ve övgü yerine eleştiri ve utandırma ile motive etmeye çalışır. DEHB ile Dost Olan Öğretmen:
• Yenilikçidir ve konuya ilgi çekmek için farklı yöntemler kullanılır.
• Esnektir, değişmeyen katı kuralları yoktur.
• Zorlanma ve başarısızlıklarda azarlamak yerine desteklemeyi seçer.
• DEHB’na bağlı zorluklarını anlar.
• Düzenli ve tutarlıdır.
•Eğlencelidir, dersleri monoton işlemez.öğretirken kaygı uyandırmaz,en az 3 duyu oraganına hitap ederek aktif edinerek öğretim sağlar,bilgi ile duygusal bağ kurmasına nende olur.
ÖĞRETMENLER İÇİN DEHB KONUSUNDA ÖNEMLİ NOKTALAR
Çocuklarda görülen dikkat sorunları, hareketlilik ya da davranış sorunlarının tümünün nedeni DEHB değildir.
Ana-babanın doğru, yeterli disiplin vermesi ya da vermemesi ile ilgisi yoktur. Bu durum çocuğun tanının dışında uyumsal problem çekmesine neden olur. Sağlıklı Aile tutumu şarttır.
Çocuğun davranışları şımarıklıktan ve saygısızlıktan kaynaklanmaz. Beyinle ilgilidir.
DEHB okul çağındaki çocukların %3-5 inde, yani her 20-30 çocuktan birinde görülür.
Akademik başarısızlığın nedeni tembellik ve ilgisizlik değildir.
DEHB’nun zeka ile ilgisi yoktur. Çocuğun fazla ya da az zeki olması bu soruna neden olmaz.
DEHB olan çocukların her biri diğerlerinden farklıdır.
DEHB’nun pek çok olumlu yönü de vardır.
Öğretmenin çocuğa yaklaşım ve öğretme tarzı başarı için en önemli faktördür. DEHB’li öğrenciyle çalışırken yapılmaması gerekenler
• «Yap, yapma» gibi otoriter, güç savaşı gerektiren yaklaşımlardan uzak durun.
• Çok ödev vermeyin ve ödevi anlayıp anlamadığını denetleyin.
• Verilen ödevi yapmadığı taktirde ödeyeceği bedeli birlikte tespit edin ancak ödev yapılmadıysa bunun gerçek nedenini anlamadan bedel konusunda ısrarcı olmayın.
• Yönergeyi takip etmede güçlük(büyük istekle başlayıp devam ettirememe): Geniş kapsamlı görevleri anlaşılabilir küçük parçalara ayırınız.Öğrenciye zaman zaman neye gereksinim duyduğunu sorun.Her bir basamağı başarıp geçmesi için gerekli zaman sınırını açıkça belirleyin, aldığı sonuçları takip edin
•Görevleri sıralama ve basamakları tamamlamada güçlük(Örneğin bir kitabın özetini çıkarma vb.) : Görevi uygun ve çalışılabilir parçalara ayırınız.Görevi basamaklarına nasıl ayıracağına ilişkin örnek verin.
• Bir aktivite ya da ödevi tamamlamadan diğerine geçme: Tamamlanmış bir işin ne demek olduğunu açıklayın (Matematik çalışman altı problemi eksiksiz ve doğru yaptığında bitecek, bunu bitirmeden diğerine başlama)
• Önem sırasına koymada güçlük: Ödev ve görevleri öncelik sırasına koymak üzere çalışma programlamayı öğretin. Öğrenciye yardımcı olacak program, çizelge hazırlayın.Evdeki çalışma alanını program ve hatırlatıcı notlarla düzenlemesini öğretin. Bir süre ev çalışmasında ona destek olacak, bir eğitimci önerin yada anne yada babanın işbirliğini önemle ve gecikmeden sağlayın.
• Zaman içinde dikkatini vermesinde ve sürdürmesinde azalma: Ödevin miktardan çok kalitesine dikkat edin.Pozitif pekiştireçlerin sıklığını artırın, doğru yaptığında övücü sözlerle ona belirtin.İlerlemeleri aileyede her hafta belirtin.
• Sınıf içi bireysel çalışmaları tamamlamada güçlük : Çalışmayı yeterli zamansal bölümlere ayırın.Ödevin ilerleyişini kontrol edinin.
• Bellek gerektiren görevlerde güçlük : Yönergelerin söylenerek, yazılarak, gösterilerek ve yaptırılarak verilmesi. Hatırlaması için alçak sesle ipucu verin.Hatırlamayı artırıcı yöntemleri kullanın. Programlı ev çalışması, Haftaya dengeli dağıtılmış az ödev. Ödev kalitesinin öğrenciye göre ölçülmesi ve değerlendirilmesi. Konu tekrar ödevleri, Hatırlatıcı ipuçları (jingle kullanımı (melodik yapılandırma) Kodlama, imgeleme, özetleme, görselleştirme, Okuduğunu kendi kendine anlatma, 5 N 1K ile bilgiyi parçalama, ezbersiz anlamlandırmaÇalışma Kağıtları düzenleme
• Test için ek zaman verin. Test tekniklerini öğretin.Sözlü sınavları da kullanın.Açık, okunabilir ve karmaşık olmayan yazılı sınav formları kullanın.Sorularda ifadeyi yalınlaştırın. Boşluk doldurma, çoktan seçme, açık uçlu soru, doğru olanı seçme gibi farklı soru tiplerini içeren sınavları tercih edin.Yazısını okuyamazsanız öğrenciden uygun koşullar altında sözlü bilgi alın.Optik formunu kontrol edin.
• Sözel olmayan uyaranları anlayamama(vücut dilini yanlış yorumlama vb.) : Sözel olmayan ipuçlarının ne anlama geldiğini öğretin (Ör: susma işaretinin ne anlama geldiğini açıklayın, dikkatle dersi dinleyen bir kişinin nasıl göründüğünü gösterin vb)
• Yazılmış metinlerde kafasının karışması (paragrafın ana fikrini çıkarmada güçlük, küçük ayrıntılara daha fazla dikkat harcama, bilgiyi bütünleştirememe: Okunan metnin ana fikrinin altını çizmesi veya renkli kalemle, asetatla boyayıp sonra çizili yerlerin deftere yazılmasını sağlayın.Ünitedeki önemli noktaların çalışma kağıdı, tablo olarak verilmesiFazla dikteden kaçının. Defter eksikliklerini biriktirmeden tamamlamasını ağlayın.Anahat, anafikir, detay kavramlarını öğretin. Öğrencilere dersin kopyalarını arkadaşlarına dağıtması ve kendi notlarıyla arkadaşlarının tuttuğu notları karşılaştırmasını sağlayın.Önemli bilgileri gösteren görsel kavram haritaları hazırlamasını sağlayın.Anahtar kelimeleri öğretin ve vurgulayın(sonraki…, en önemli, benzer olarak, farklı olarak, ancak, genel olarak, sonuç olarak…. vb)
• Görev ya da etkinliklerde dikkati sürdürmede güçlük (dış uyaranlara dikkatini kolayca dağılması): Dikkatini verdiğinde ödüllendirin. Görevleri küçük parçalara bölün, zamanında bitirdiğinde ödüllendirin.Zamanı sınırlayın, zaman içindeki ilerleyişini farketmesini ve zaman ayarlaması yapmasını sağlayın.
• Dağınıklık: Düzenleme becerilerini öğretin. Öğrencinin gerekli çalışmalarını ve ödevlerini gösteren günlük, haftalık ve aylık tablolar hazırlayın. Bilgilere ulaşabilmesi için kaynakları kullanabilmesi için bilgilendirme , yönlendirme yapın.Dağınıklığı azaltma sorumluluğu verin, hatırlatın.Defter kontrolü yapın ve uygun sayfa düzenini gözmezden gelmeden ödüllendirin.Alışılır çalışma tabloları ve yazılı bilgilendirme sağlayın. Gönüllü ve hoşgörülü bir arkadaşını düzenlemede yardım etmek üzere görevlendirin.Öğrencinin isteği o yöndeyse yanına kimseyi oturtmayın. Arkadaş çatışmalarını minimize edecek düzenlemeleri yapın.Sınıfda şikayet edilmesini engelleyici sınıf kuralları koyun.Öğrencinin malzemelerini belirli yerlere koymasını sağlayın. Anneden yardım almadan sırasının altını düzenli tutmayı ödüllendirin. Dolabını kullanmayı öğretin. Düzenleyici Dosya kullanmasını öğretin.İstediğiniz davranışları sık sık hatırlatın. Bu amaçla sınıf içi görselleri kullanın.
• Yazılı sınavlarda ek süre verin (!TEOG’da dikkat eksikliği tanısı taşıyan öğrenciye RAM dan aldığı rapor ile ek 15 dakika veriliyor.)
• Yetersiz kendini değerlendirme : Ağzından çıkanı kulağın duyması için yöntemler kullanın (dur-bak-dinle)İşini bitirip dinlendikten sonra, yazdığını tekrar kontrol etmesini isteyin. Çocuğu geçişlere hazırlayın, geçişin ne zaman olacağı konusunda (şimdi bu işi tamamlıyoruz, bundan sonra….) Kişinin kendisini izlemesini öğretin,düzeltmeleri pekiştirin, kendini sorgulayıcı yöntemler öğretin(ben ne yapıyorum,yaptığım şey başkalarını nasıl etkileyecek?)Güçlü olduğu yönlerini göstermesi için fırsatlar tanıyın.Olumlu tanınmasını sağlayın
• Belirgin dikkatsizlik (başarısızlık, hayalcilik, orada yokmuşsunuz gibi davranma): Yönergeleri vermeden önce dikkatini çekin, nasıl dikkat edeceğini anlatın (Ben konuşurken bana bak, seninle konuşurken gözlerimebakmalısın vb).Yönergeleri tekrarlamasını isteyin.Öğrencinin derse aktif katılımını sağlayın En öne öğretmen masasına yakın oturtmaa Uygun davranışlarını yakalayın ve pekiştirin.Uygun davranışlar gün boyunca sıklaşırsa coolsis davranış puanını yükseltin.Uygun davranışlar hafta süresince istisnasız sıklaşırsa ödüllendirin. Birinin dikkatini nasıl çekebileceğini öğretin.
• Kalkıp dolaşmasına fırsatlar verin (tahtayı sildirin, öğretmeni karşılama görevi verin)
• Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Olan Çocukların Hakları Beyannamesi
• "Dikkatimi toplamama yardımcı olun"
• Beni ön sıralara oturtun. Benimle zaman zaman göz teması kurun. Anlatımınızı kısa periyodlara bölün. Özetleyerek diğer bölüme geçin.
• Lütfen "dokunarak" öğrenmeme izin verin,
• Sizi dinlerken karalamalar yapabilirim.
• "Bir dakika, hala düşünüyorum..." Lütfen kendinizi benim süratime göre ayarlayın.
• Eğer acele ettirilirsem, kafam karışır ve mutsuz olurum.
• "Unutmadım, duymamıştım ki!" Lütfen benden bir şey isterken teker teker söyleyin ve neler söylediğinizi bana tekrar ettirerek kontrol edin.
• "Ben saygısız değilim, düşünmeden eyleme geçmeyi ben de istemem. Lütfen bana DURUP, DÜŞÜNÜP sonra HAREKET ETMEM gerektiğini hatırlatın.
• "Artık bitti mi?" Lütfen bana kısa zamanda bitirebileceğim işler verip, kısa vadede ulaşılacak hedefler seçin. • "Efendim? Anlamadım." Lütfen, bana "Bunu sana anlatmıştım." demeyin,
• Başka sözlerle bir daha anlatın. Gene de olmazsa, işaretlerle ya da çizerek anlatın.
• "HEPSİ yanlış değil mi?" Lütfen, ufak bile olsalar başarılarım için beni övün.
• Benden mükemmel işler beklemeyin, çabamı ödüllendirin.
• "Ama neden ben hep azarlanıyorum?" Lütfen beni doğru şeyler yaparken de farkedin ve övün. Kötü bir gün geçiriyorsam, bana (ve kendinize) iyi yanlarımı hatırlatın.