Merve Kantarcı Çulha
Çocuklarda parmak ucunda yürümenin sebebi bir alışkanlık da olabilir, fizyolojik, nörogelişimsel farklılıklar ya da psikolojik bir sorun da olabilir. Çünkü her çocuğun fiziksel ve psikolojik olarak gelişim süreci farklıdır. Fakat bazı durumlar aileleri tedirgin eder. Uzmanlar, özellikle 3 yaşından sonra da devam eden parmak ucunda yürüme alışkanlığına karşı uyardı.
Merve Kantarcı Çulha'ya açıklamalarda bulunan Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Fuat Bilgili, çocukların parmak ucunda yürüme sebebinin çeşitli patolojik süreçleri barındırdığını söyledi. Uzm. Klinik Psikolog Aybige Üstüner ise bazı çocuklar için duyu bütünleme terapisi, ergoterapi veya fizyoterapi gibi özel destekler gerekli olabileceğini söyledi. Peki, bunun otizmle ilgisi var mı? İşte detaylar...
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Fuat Bilgili parmak ucunda yürüme konusunda tüm merak edilen soruları yanıtladı.
Çocuklarda parmak ucunda yürümeyi nasıl açıklıyorsunuz?
Ayak parmak ucunda yürüme genellikle "Yürüyüş döngüsünün ilk temas evresinde topuk vuruşunun olmaması" olarak tanımlanır. İki yaş ve altı çocuklarda genellikle normal bir yürüyüş çeşidi olarak kabul edilir. Ancak, 2 yaşından sonra da ayak parmakları üzerinde yürümeye devam etmek daha ileri değerlendirmeyi gerektirir; serebral palsi (SP), konjenital musküler distrofi veya otizm, ayak duysal bozukluk gibi altta yatan nöromüsküler veya gelişimsel bir anormalliğin işareti olabilir. Bu değerlendirme sırasında altta yatan bir anormallik tespit edilmezse, 2 yaşından sonra ayak parmakları üzerinde yürümeye nedeni bilinmeyen (idiyopatik) ayak parmakları üzerinde yürüme (ITW-idiopatic toe walking) adı verilir.
Belirli bir rahatsızlıktan kaynaklanan ayak parmak ucunda yürüme, idiyopatik ayak parmaklarında yürümeden (ITW) farklıdır. ITW, belirlenebilir bir patolojinin olmadığı bir dışlama tanısıdır, şemsiye bir terimdir. ITW ayrıca alışılmış ayak parmaklarında yürüme ve doğuştan kısa aşil tendon olarak da bilinir.
ITW'li tüm hastaların doğuştan kısa aşil tendonları yoktur; bazı çocuklar başlangıçta topuk vuruşuyla yürümek için gerekli hareket aralığına sahiptir ancak parmak ucunda yürümeyi tercih ederler. ITW için, gelişmiş ülkelerdeki çocuklarda çıplak ayakla yürüme eksikliğiyle ilişkili duyusal işleme eksiklikleri, gastroknemiusta farklı tip 1 kas lifleri oranları ve kalıtsal nedenler dahil olmak üzere bir dizi olası neden tanımlanmıştır.
Gereksiz ortopedik tabanlık ve yanlış ayakkabı kullanımı sonucu ayak tabanındaki duyu reseptörlerinin az çalışması, ayak içi kasların ve eklemlerin az çalışması sonucu duyusal işleme eksiklikleri oluşabilir.
Nedeni bilinmeyen parmak ucu yürüme(ITW) bir dışlama tanısıdır. Ayırıcı tanılar, serebral palsi, konjenital kas distrofisi, spina bifida, gergin omirilik sendromu, otizm spektrum bozukluğu ve duyusal işleme bozuklukları dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere çok çeşitli patolojik süreçleri içerir.
5 yaş üstü çocukların parmak ucunda yürümesi tehlikeli mi?
Ayak parmaklarında yürüyen çoğu küçük çocuk, istendiğinde ayak tabanına basarak yürüyebilir. Ancak, parmak ucuna basarak yürümeye devam eden birçok büyük çocuk (genellikle 5 yaş üstü olanlar) topukları aşağıda yürüyemez. Bu çocuklar ayakkabı giymede veya spor veya eğlence aktivitelerine katılmada sorun yaşadıklarından şikâyet edebilirler.
Ayak ucunda yürüyen bazı çocukların belirli bir şikâyeti olmasa da ebeveynleri yine de bu yürüme şeklinin ergenlik ve yetişkinlik dönemlerindeki işlevleri üzerinde yaratabileceği etki konusunda endişe duyarlar.
Ayak ucunda yürüyen çocuklar için nasıl tanı koyulur?
Tanıda öncelikle anamnez ve fizik muayene, sonrasında gerekli ise yürüme analizi yapılır. Anamnezde doktor tarafından çocuk hakkında ebeveynlere bazı sorular sorulur.
Fiziksel muayene genellikle çocuğun yürüyüşünün gözlemlenmesiyle başlar. Doktor muayenesi sırasında sıklıkla çocuklar en iyi yürüyüşünü göstermek isterler ve topuklarını basarak yürümeye çalışırlar. Bu sebeple ebeveynler doktora gelmeden önce çocuğun altında şort giyili vaziyetteyken çıplak ayakla ve ayakkabı ile yürüyüşlerini çocuğa fark ettirmeden önden ve yandan kameraya çekmeleri önem arz etmektedir. Böylece doktor çocuğun doğal ve en iyi yürüyüşünü görerek daha iyi değerlendirme yapabilir.
Fizik muayenede öncelikle çocuğun vücudunda ciltte leke, kol veya bacaklarda, omurgada bir deformite varmı diye inspeksiyon muayenesi yapılır. Ardından ayak bileği, diz, kalça eklemlerinde gerginlik olup olmadığı, eklem hareket açıklığının tam olup olmadığına bakılır. Sonrasında mutlaka kas kuvveti, refleks ve duyu muayenesi içeren nörolojik muayene yapılır. Elde edilen veriler doğrultusunda yürüme analizinin gerekli olup olmadığına karar verilir.
Yürüme analizi gerekli ise patolojinin seviyesine göre iki boyutlu, ayak basınç analizi veya üç boyutlu bilgisayarlı yürüme analizi yapılır. Elde edilen veriler doğrultusunda tedaviye karar verilir.
Tedavisi var mı?
Parmak ucu yürümenin tedavisi, çocuğun yaşına ve ayak tabanına basarak yürüyebilir kabiliyette olup olmaması gibi bazı faktörlere bağlıdır. Bunun için cerrahi dışı tedavi, fizik tedavi ve cerrahi tedavi yöntemleri kullanılır.
PARMAK UCUNDA YÜRÜME PSİKOLOJİK OLABİLİR
Bazı çocukların parmak ucunda yürümesi psikolojik nedenlerden de kaynaklanabiliyor. Bu durumun detaylarını Uzm. Klinik Psikolog Aybige Üstüner'e sorduk.
Parmak ucunda yürümenin sebebi ne olabilir?
Eğer bir çocuk bebeklikten itibaren parmak ucunda yürüyorsa ve bu davranış zamanla azalmıyor aksine kalıcı bir hâl alıyorsa ailelerin bu durumu göz ardı etmemesi gerekir. Öncelikle bir çocuk doktoruna başvurmak, gerekirse bir çocuk nöroloğunun değerlendirmesini almak faydalı olacaktır. Aynı zamanda çocuğun duyusal gelişimini gözden geçirmek adına bir çocuk gelişim uzmanı veya çocuk psikoloğundan destek alınması da oldukça önemlidir. Bazı çocuklar için duyu bütünleme terapisi, ergoterapi veya fizyoterapi gibi özel destekler gerekli olabilir.
Peki, bu yürüyüş şekli zamanla kendiliğinden geçer mi?
Eğer parmak ucunda yürüme sadece geçici bir alışkanlıksa ve çocuğun genel gelişimi normalse, zamanla azalabilir. Ancak bu davranışa başka gelişimsel farklılıklar eşlik ediyorsa ve zamanında müdahale edilmezse, yetişkinliğe kadar devam etme riski olabilir. Bu yüzden erken farkındalık ve doğru yönlendirme çok önemlidir.
Sonuç olarak; parmak ucunda yürüme her zaman bir sorun anlamına gelmese de devamlılık gösterdiğinde altında yatan nedenlerin anlaşılması gerekir. Erken değerlendirme, çocuğun sağlıklı gelişim süreci için kritik bir adımdır.