Alp Er Tungu, Türk edebiyatında Fars destanı Şehname'deki Efrasiab ile aynı karakter olarak kabul edilir. Bazen Khan Saki (İskit) olarak anılır. Karahanlılar, Alper Tong'un soyundan geldiklerini iddia etmektedir. Türk kaynaklara göre Alp Er Tonga veya Tonga Alp Er efsanevi Turan padişahı, Türk hükümdar soyunun atası kabul edilmiş ve birçok Türk boylarının sembolü olarak günümüze kadar ismi edebiyat ve tarih kitaplarında geçmektedir. Peki Alp Er Tunga Destanı nedir, gerçek mi? Alp Er Tunga kimdir, ne zaman öldü, mezarı bulundu mu?
Bilge Han eğer kendinden değil de komutanlarından birisi üzerinden bu eylemi gerçekleştirmişse bu metinler Alper Tunga'nın Zulkarneyn olduğunu vurgulayabilir. Alper Tunga; Selçukluların 33 Atasından biri olarak sayılır.
ALP ER TUNGA KİMDİR?
Tarihi kayıtlara göre "Türk Hakanı" Alp Er Tunga M.Ö. 7. yüzyılda yaşadı. Saka Türklerinin lideriydi. İranlılarla mücadele etti. Hakkındaki efsanelere göre Türkistan, İran'ın bir bölümü ve Azerbaycan'ı kapsayan bölgede 'Turan İmparatorluğu' kurmuştu. Türk tarihinin en eski edebi ve siyasi metinlerinden kabul edilen Divan-ı Lügat-it Türk'te de Kutadgu Bilig'de de adil bir hükümdar ve kahraman bir savaşçı olarak adı geçiyor.
İranlı şair Firdevsi'nin meşhur Şehname'sinde ise Alp Er Tunga 'Afrasiyab' sıfatıyla 'İran'ın baş düşmanı' olarak tasvir ediliyor. Selçuklu Türklerinin de atası kabul edilen Alp Er Tunga'nın mezarı bugüne kadar daha çok yine Türkmenistan'daki Merv şehrinde aranıyordu. Çünkü Merv, Alp Er Tunga'nın kurduğu, bir bilim ve kültür merkezi haline getirerek devletini yönettiği bir şehir olarak biliniyor. 2012 yılında da Alp Er Tunga'nın mezarının Merv'de bulunduğu gündeme gelmişti.
ALP ER TUNGA DESTANI NE ANLATIR KISACA?
Milattan sonra 7.yüzyılda yaşamış olan Saka hükümdarı Alp Er Tunga destanı İranlılar ile yapılan savaşları anlatmaktadır. Türk hükümdarı olarak kahramanlıkları ve kendine özgü yönetim tarzı ile halk arasında önemli bir yeri olan hükümdarın hile ile öldürülmesinden bahseden ve Firdevsinin Şeyhnamesine de dayanmaktadır.
ALP ER TUNGA ÖLDÜ MÜ HANGİ DESTAN?
Alp Er Tunga destanının metin hali günümüze ulaşmamış olup bir kısmı yukarıda belirtilen kaynaklarda Saka hükümdarı ve kahramanı olarak belirtilen Alp Er Tunga ağıtı olarak yer almaktadır. Bugünkü bilgilere göre; Alp Er Tunga ile ilgili en geniş bilgi İran destanı Şehname'de görülmüştür.
ALPER TUNGA NE ZAMAN ÖLDÜ?
Alp Er Tunga, İran (Med) hükümdarı Keyhüsrev tarafından bir ziyafete çağrılarak hile ile öldürülmüştü. Bu olay M.ö. 624 (veya 625, 626) yılında meydana geldi.
ALPER TUNGA'YI KİM ÖLDÜRDÜ?
Ö.624'te Türk-İran savaşları sırasında Keyhüsrev tarafından aldatılarak öldürtülen Alp Er Tunga (Buku ya da Buka Han) için yakılan ağıttır.
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DESTANLARI NELERDİR? İŞTE TÜRK DESTANLARI VE ÖZELLİKLERİ
Yaratılış Destanı
Saka Destanları a. Alp Er Tunga Destanı ( İ.Ö. yy) ...
Hun-Oğuz Destanları a. Oğuz Kağan Destanı ( İ.Ö. yy) ...
Göktürk Destanları a. Bozkurt Destanı ( İ.Ö. ...
Siyempi Destanları
Uygur Destanları a. Türeyiş Destanı (8-9. ...
Kazak - Kırgız: Manas Destanı
Türk - Moğol: Cengiz Han Destanı
Alp Er Tunga, veya Alp Er Tonğa (Altay Türkçesi: İlb Er Tonga], efsanevi bir Türk hakanıdır. Alp" (alp, yiğit, kahraman, bahadır)[, Er" (er, erkek, adam) ve tonğa" (babür/bebür) anlamındadır. Zaman zaman Saka Hanı olarak bahsedilir.
Adı ve Tarihsel Konumu
Tunga sözcüğü aslında leopar cinsinden yırtıcı bir hayvanın adıdır. Bir yiğitlik simgesi olarak alplara isim diye verilir. Uzun saçlı olmak Tunga'yı çağrıştırdığı için alpler saç uzatırlar. Ayrıca cengaverler yırtıcı hayvanların özellikle de Aslan, kaplan, pars, tunga gibi hayvanların postlarını giyerler. Bu postlar savaşçılığın sembolüdür. Alpar Tunga Han, yanında iki tane tunga (leopar) ile resmedilir, sırtında da bir post vardır, postun dişleri başının üzerinden görünür. Tüm Türk Dünyasında olduğu kadar, İran ve Ortadoğu halklarının pek çoğu tarafından tanınır. Selçukluların 33 atasından biri olarak sayılır. Yeraltındaki 100 sütunlu demir sarayında yaşar. Alpar (Alper) sıfatıyla anılır. İran mitolojisinde adı Afrasyab olarak geçer.
Alp Er Tunga'nın, Turancılarca Türklerin eski atalarının soyundan geldiği öne sürülür. Ayrıca, Divân-ı Lügati't-Türk'te ve Kutadgu Bilig'de, İran destanı Şehnâme'nin kahramanlarından Efrasiyab (Afrasyab)'la aynı kişi olduğu belirtilir. Şehname'ye göre İran - Turan savaşları sırasında Zaloğlu Rüstem ile giriştiği mücadele sırasında pusuya düşürülüp öldürülmüştür. Öldürülmesiyle ilgili Alp Er Tunga Sagusu, Divân-ı Lügati't-Türk'ün çeşitli yerlerinde örnek metin olarak verildiği söylenmektedir.