Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (TYEK) tarafından Şeb-i Arus'un 751. yıl dönümü vesilesiyle düzenlenen "Mevlana, Mesnevi ve Mesnevi'nin Müzehhep Nüshaları Sergisi", Beyazıt Yazma Eserler Kütüphanesi'nde geçtiğimiz günlerde açıldı.
TYEK Başkanı Coşkun Yılmaz açılışta yaptığı konuşmada, Mesnevi'nin asırların içinden süzülüp gelen bir "hazine" olduğunun altını çizdi. Yılmaz, "Yedi buçuk asırdır Hz. Mevlana'nın ve Mesnevi'nin dinmeyen bir bereketi var. Hem Hz. Mevlana'ya hem de onun eseri Mesnevi'ye çok büyük bir aidiyet söz konusu. Düzenlediğimiz bu program ve açacağımız sergi de Mevlana Hazretleri'nin ve onun büyük eserinin üzerimizdeki bereketinin bir yansımasıdır." dedi.
Sergi kapsamında düzenlenen etkinlikte "Mesnevi ve Şerhleri" başlıklı bir konuşma yapan Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Semih Ceyhan, Hz. Mevlana'nın Mesnevi'yi, "Bu mesnevi kitabıdır ve dinin usulünün usulünün usulüdür." şeklinde anlattığını aktararak, söz konusu üç usulün dinin temeli olan "şeriat", "tarikat" ve "hakikat"e işaret ettiğini söyledi. Ceyhan, Mesnevi'nin ikili beyitler halinde kaleme alındığına dikkat çekerek "Hz. Mevlana, kitabında insanların içinde bulunduğu ve ikiliklerden kaynaklanan sıkıntıları anlatmaktadır. Mesnevi, insanın bu dünyada yaşadığı durumları resmeden, insanlık vakıasını anlatan bir kitaptır. Hz. Pir, bizi şeriat, tarikat ve hakikatin anlamlarını anlamaya davet ediyor. O, insanın bu dünyaya neden geldiğini, bu usulü izlemeden anlayamayacağını bizlere anlatmaktadır." ifadelerini kullandı.
Hakikate vuslatın bir "keşf" olduğunun altını çizen Ceyhan, "Kişi burada yeni bir bilgi ortaya koymaz, yeni bir bilgeye ulaşmaz. İnsan, şeriata ve hadislere teslim olarak, bilginin anlamını bulmaya, açığa çıkartmaya çalışır. Vuslat, hakikatin idrakinden pay almaktır, bir inşirah halidir. Hz. Mevlana, 'hakikat bilgisi, kişiyi itminana ulaştırır.' demektir. Dolayısıyla Mesnevi, hakikate giden yolda bir irşat kitabı, hakikate giden yolun gösterildiği bir kılavuzdur." diye konuştu.
Semih Ceyhan, Mesnevi'nin kaleme alındığı zamandan beri şerhlerinin yapıldığını hatırlatarak şunları kaydetti: "Mesnevi'yi anlama çabası, onu anlam derinliklerini gösterme çabasıdır. Mesnevi kendi kendini şerh eden bir kitaptır ve Mesnevi'nin ilk şarihi Hz. Pir'in kendisidir. Hz. Pir, beyitler arasında sürekli atıflarla bunu yapmaktadır. Hz. Pir'den sonra Sultan Veled'le başlayan ve yüzyıllar boyunca devam eden önemli bir şerh geleneği, literatürü oluşmuştur. Mesnevi şerhi, Hz. Pir'in ruhaniyetinden istifade etmek için yapılan bir çabanın yansımasıdır. Mesnevi'yi ve benzeri kitapları okumak, sadece bir bilgi edinmek için değil, o büyüklerle muhabbet kesp etmek için yapılır. Bu, marifetin olmazsa olmazıdır."
"MESNEVİ'NİN HAKİKATİ İSE DİNLEMEKLE EDİNİLİR"
Programda "Mesneviyi Anlama Yolunda" başlıklı konuşmayı yapan İstanbul Tarihi Türk Müziği Topluluğu Mevlevi Postnişini ve Mesnevihan Nezih Çetin, Mesnevi'nin Kur'an-ı Kerim'in bir şerhi olduğu belirterek, tıpkı Kur'an gibi Mesnevi'nin de "canlı" bir kitap olduğunu söyledi. Çetin, Hz. Mevlana'nın talim ettirdiği ilmin, Kur'an-ı Kerim ve hadislerden oluşan "ana çatı" olmaksızın anlaşılamayacağının vurgulayarak, "Bu açıdan Mesnevi'yi şerh etmek kolay değildir. Çünkü o, Kur'an'a ve Peygamber Efendimize tabiiyet ve muhabbeti gerektirmektedir. Bana büyüklerim 'Mesnevi'nin şerhine' başla dediklerinde çok zorlandım. Burada önce 'kaçma!' emrine muhatap oldum. Bu benim için önemli bir andı." ifadelerini kullandı.
Hz. Mevlana'nın Mesnevi'de insanın hikâyesini anlattığını dile getiren Çetin, "Biz, insanlığını hikâyesini Hz. Pir'den dinlemeye başladığımızda Allah'ın muradını gerçekten anlamaya başlarız. Bu murat da, Cenab-ı Hakk'ın Habibine olan muhabbetidir. Mesnevi ancak, bu muhabbetin manasını anlamaya başladığımızda açığa çıkar. Mesnevi'nin hakikati ise dinlemekle edinilir. Dinlemek, Mesnevi'yi ehlinden öğrenmek ve anlamaktır. Yapılan şerhlerin temel amacı da budur." şeklinde konuştu. Program, "Bayati Mevlevi Ayin-i Şerifi" dinletisiyle sona erdi.