16. yüzyılın önemli eserleri arasında olan Pendname kimin eseridir? Pendname şiir biçiminde mi yoksa düz yazı biçiminde yazılmış bir edebi eser midir? Pendname hangi özellikleri ile öne çıkar? Tarih boyunca kimler pendname türünde eserler verdi? Bu eser, tam anlamıyla hangi konuları içerir? Sizin için merak edilen tüm bu sorulara yanıtlar aramaya çalıştık.
Bir tür ahlak kitabı olarak ifade edilen pendname, divan edebiyatının önemli türleri arasında yer alır. Farsça kökenli olan pendname kelime anlamı olarak nasihat anlamına gelir. Pendname sadece geniş kitlelere nasihat vermekle yetinmez. Aynı zamanda devlet yöneticilerine öğüt veren türleri de vardır.
Divan edebiyatının gözde olduğu 15. yüzyıldan Tanzimat Dönemi'ne kadar kaleme alınmaya devam edilir. En ünlüsü ise Fahridüddin Attar tarafından yazılmıştır. Attar'ın eseri sadeleştirilerek dilimize hem düz yazı hem de şiir biçiminde çevrilmiştir. Yusuf Has Hacip tarafından yazılan ve bir Türk-İslam sentezi olarak görülen Kutadgu Bilig, pendname özelliği taşır. Devlet yöneticilerine nasihat niteliğinde bir eserdir. Sadi Şirazi'in Bostan ve Gülistan'ı, Edip Ahmed Yükneki'nin Atabetül Hakayık'ı yine öğüt niteliğinde eserlerdir.
Pendnameler genellikle manzum ya da mensur biçiminde yazılır. Mensur düz yazı biçiminde kaleme alınan eserleri ifade ederken manzum ise şiir biçimde yazılan eserleri ifade eder. Fakat mesnevi biçiminde yazılan eserler de vardır. Güvahi'nin mesnevi türünde yazılan pendnamesi en ünlülerinden biridir. Eserde 2133 beyit, 500 kadar atasözü ve deyim bulunur.
Pendname; gazel, terci_i bend ve kaside nazım biçimleri kullanılarak da yazılabilir. Divan edebiyatı türlerinden biri olduğu için eserlerde Farsça ve Arapça kökenli kelimeler sıklıkla yer alır. Manzum biçiminde yazılan eserlerde kafiyeye rastlanır.
Divan edebiyatında önemli yere sahip pendnamelerin içeriklerinde nasihat ve öğüt veren atasözleri, deyimler, fıkralar, masallar ve hikayeler gibi milli motifler yer alır. Ahlaki konular tasavvuf ile harmanlanarak yazıya dökülür. Her bölüm kendi içerisinde başlıklar ile ayrılır. Konular hikayeleştirilerek anlatıldıktan sonra konuya uygun bir deyim ya da atasözü söylenir. Özellikle Güvahi'nin eserinde hikayeli ve deyimli anlatımlara sıkça rastlanır.
Nazım biçimi bakımından pendname özellikleri zengin bir şekilsel yapıya sahiptir. Düz yazı ya da şiir şeklinde yazılabilir. Biçim bakımından herhangi bir kısıtlama bulunmaz. Biçimsel zenginlikleri sayesinde farklı nazım biçimleri görülür. Eserde eğer okuyucuya telkin amacı varsa Kur'an'dan ayetlere yer verilir. Eserler insani değerleri öne çıkarmayı hedefler. Dönemin diğer divan edebiyatı eserlerine göre daha akıcı bir dile sahiptir. Amacının nasihat vermek olması içeriğin sadeleşmesini sağlar.
Pendnameler, genel ahlak konularını tasavvufla birleştirerek anlatmayı amaçlar. Didaktik, yani öğretici metinlerden oluşur. Farklı metinler üzerinden öğüt verilir. İnsanların ahlaki açıdan eğitimlerine katkı sağlamak dışında, doğru yanlış arasındaki ayrımın farkına varmalarına yardımcı olur. Eserler günümüzde varlıklarını sürdürmekle birlikte yazıldıkları dönemin ahlaki değerlerini bugüne yansıtmaları açısından özel bir değer taşır. Hem akli hem de ruhsal değerlere önem veren konuları işlerken insanların mutlu olması için çabalar.
İyi, kötü, günah, sevap, cennet, cehennem, iyi insan olmanın önemi gibi konular pendnamelerin genel konuları arasında yer alır. Pendnameler, ahlak ve görgü kurallarını nesillere aktarmak için yazılan edebi türlerdir.