Kıdem tazminatına yapılan zam ile birlikte yeni rakamlar ve hesaplanma işlemleri yoğun bir şekilde araştırılmaya başlandı. Ocak ayında açıklanan enflasyon ile birlikte kıdem tazminatı zam rakamları belli oldu.Peki Kıdem tazminatı nedir, 2022 zam oranı ne kadar oldu, nasıl hesaplanır?
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı, sigortalı olarak çalışanların güvencelerinden biri olarak belirtiliyor. Kıdem tazminatına hak kazanmak için bir iş yerinde kesintisiz en az bir yıl çalışmak gerekiyor.
KIDEM TAZMİNATINA NE KADAR ZAM YAPILDI?
1 Ocak itibarıyla milyonlarca çalışanın ve emeklinin alacağı ücretlerde önemli artışlar oldu. Bu artışlar aynı zamanda çalışanın sigortası niteliğindeki kıdem tazminatını da yukarı çekti. En düşük kıdem net 4 bin 966 liraya, en yüksek kıdem ise 10 bin 728 liraya çıktı.
30 GÜNLÜK BRÜT ÜCRET
Asgari ücret 1 Ocak itibarıyla yüzde 50.5'lik artışla brüt 5 bin 4 liraya, net 4 bin 253 liraya çıktı. Artan ücret aynı zamanda en düşük (taban) kıdem tazminatını da belirliyor. Kıdem tazminatı, son işyerinde çalışılan her tam yıl için 30 günlük son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. Asgari ücretlinin yani en düşük maaşlı işçinin kıdemi, ocaktan itibaren 5 bin 4 liralık brüte göre hesaplanacak.
GÜNCELLEME PERİYODU
Kıdem tazminatının 1 yıl için en yüksek tutarını ifade eden tavan ise memur maaş katsayısına göre belirleniyor. Diğer bir deyişle memur maaşındaki artışa endeksli bir kıdem tavanı var ve ocak-temmuz olmak üzere 6 ayda bir güncelleniyor. 1 Ocak'tan önce kıdemin tavanı 8 bin 284 liraydı. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın memura yüzde 30.5'lik zam açıklamasıyla kıdem tavanı da 10 bin 810 liraya yükselmiş oldu.
İHBAR DA ÖNEMLİ GELİR
Kanuna göre; işveren, işten çıkarmadan önce bunu işçisine bildirmek zorunda. İşçinin çalışma süresi 6 aydan kısaysa 2 hafta, 6 ay ile 1.5 yıl arasındaysa 4 hafta, 1.5 yıl ile 3 yıl arasındaysa 6 hafta, 3 yıldan fazla olursa 8 hafta (56 gün) önce haber vermek zorunda. Buna 'ihbar süresi' deniyor. Haber vermeden işten atanlar, kıdemin yanında ihbar tazminatını da öder.
10 gün çalışan bir işçi de ihbar tazminatına hak kazanır. İşçi de çıkmadan önce işverene ayrılacağını önceden haber vermek zorunda. İhbar tazminatının hesabında brüt ücret dikkate alınır. Ama bunda 'tavan sınırı' yok. Ancak, taban asgari ücrete göre değişiyor. Asgari ücrete zam geldikçe, ihbar tutarı da yükseliyor.
10 YIL ÇALIŞAN NE ALIR?
Damga Vergisi düşüldükten sonra net kıdem tavanı 10 bin 728 lira oluyor. Asgari ücret ve memur zammından sonra bu yıla göre yıllık kıdem tazminatı her yıl için tabanda net 1.417 lira, tavanda ise 2 bin 500 lira seviyelerinde artmış olacak. Örneğin 10 yıl çalışması bulunan asgari ücretli işçinin cebine vergiler çıktıktan sonra net 49 bin 701 lira girecek. Aynı şekilde brüt maaşı 12 bin lira olan bir çalışan da 107 bin 280 lira net tazminat alacak.
KİMLER KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR?
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için çalıştığınız işyerindeki hizmet süresinin en az bir yıl olması ve işveren tarafından işten çıkarılmış olmanız gerekir. Kendi isteğinizle işten ayrılırsanız kıdem tazminatı alamazsınız. Ancak, erkekler askerlik hizmeti için ve kadınlar da evlilik nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalırsa, tazminata hak kazanıyor. Ayrıca, emeklilik için gerekli süreyi ve prim ödeme gün sayısını doldurmuşsanız kendi isteğinizle işten ayrılırsanız dahi kıdem tazminatı alabilirsiniz.
KIDEM TAZMİNATI NASIL ARTTIRILIR?
Kıdem tazminatı çalışılan her yıl için bir brüt maaş olarak ödeniyor ve bu ödemelerden yalnızca damga vergisi kesilebiliyor. Birçok iş yeri gerçek maaş yerine bordrolara asgari ücret yazıyor ve SGK'ya bunun üzerinden prim ödüyor. Bu yüzden çalışanlar daha az tazminat almak zorunda kalabiliyor.
Tazminatı arttırmak için maaşlar düşükten gösteriliyorsa, bordroda gerçek maaşınız yoksa aldığınız fazla parayı gösterir belgeleri mutlaka saklayın. Bu belgelerle işten ayrıldıktan sonra önce arabulucuya başvurup tazminatınızı artırabilir ve gerçek maaşınız üzerinden alabilirsiniz. Tazminatı artıran bir diğer konu ise devamlılık arz eden ek ödemeler.
KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMA NASIL YAPILIR?
Kıdem tazminatı, çalıştığı her 1 yıl için 30 günlük brüt ücreti kadardır. 1 yıllık kıdemi olan işçi 1 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatı alabilmektedir. 1 yılın altındaki süreler için orantılı olarak hesaplama işlemi gerçekleştirilir. İşçinin brüt ücreti hesaplanırken sürekli olarak yapılan yardım ve primler de dahil olur. Bu sebeple, kasa tazminatı, yemek yardımı, çocuk zammı gibi ödemeler de işçinin brüt ücretine dahil edilir ve bu ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır.
Kıdem tazminatı hesabında, brüt ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün akdi ve kanundan doğan menfaatler de göz önünde tutulur. Bordroda yer alan brüt ücrete "çıplak ücret" deniliyor. Ayni veya nakdi olarak ödenen ücret dışındaki para veya para ile ölçülebilen menfaatler ise "giydirilmiş ücreti" oluşturuyor.
Bu noktada, "Hangi ödemeler giydirilmiş ücrete dâhildir? İş yeri yemekhanesinde verilen yemek tazminat hesabında dikkate alınır mı?" soruları gündeme geliyor.
Bir yıl içinde ödenen ayni ve nakdi ödemelerin tamamı toplandıktan sonra 365 güne bölünüyor. Hesaplanan 1 günlük ayni ve nakdi ödemenin 30 katı, brüt ücrete eklenerek giydirilmiş ücret bulunuyor.
HESABA DiKKAT!
Her bir yıllık çalışma karşılığında bir aylık brüt ücret tutarında tazminat alınır. Bir yıldan artan sürelerde oranlanarak hesaplamaya dahil ediliyor. Tazminat hesabında işçiye ödenen ücretin yanı sıra, düzenli olarak sağlanan tüm para ve parayla ölçülebilen menfaatlerin brüt tutarı da dikkate alınıyor.
iSTiFA EDEN DE ALIR MI?
İşverenin işçisini hiç sigortaya bildirmemesi, sigorta primlerini ödememesi ve sosyal haklardan mahrum bırakması işçiye haklı fesih imkanı veriyor. Düşük ücretten bildirim de haklı fesih nedeni. Bütün bu durumlarda iş sözleşmesini sona erdiren işçi, kıdem tazminatını alır. İşveren her çeşit sigortasız çalıştırma halinde o işçinin kıdem tazminatını da ödemek zorunda.