Emeklilikte Yaşa Takılan (EYT) yaklaşık 900 bin emekli adayın yakınndan takip ettiği konular arasında. Talepleri değerlendirmek için kurulması beklenen komisyon için heyecanlı bekleyiş sürüyor. Yeni açıklamalar yeni umutları beraberinde getirirken 2022 yılı içerisinde çözüme kavuşturulması beklenen EYT ne zaman çıkacak, kimler faydalanabilecek? sorularına ilişkin detayları bu haberimizde derledik.
EYT'DE SON DURUM NEDİR, BU YIL BİR DÜZENLEME YAPILACAK MI?
Türkiye'de sosyal güvenlik sistemi zamanla değişikliklere uğrarken maaş hesaplama yöntemlerinde de farklılıklar oluştu. 80'li yıllarda, ya da 90'ların başlarında işe girmiş olan SSK'lıların bir kısmının şu anda emeklilik günleri de geldi. Şu anda Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) olarak da tarif ettiğimiz bu sigortalıların maaşları hesaplanırken üç ayrı dönem alınıyor ve üç ayrı hesap yapılıp birleştiriliyor.
Maaşların kaç lira olacağını önceden bilmek kolay değil. Ama maaşı belirleyen parametreleri bilirsek, az çok ne alacağımızı tahmin edebiliyoruz. Maaşı belirlerken uygulanan formül aynı olsa da, kişilerin çalışma şartları, iş yerlerinin durumu, aylık kazançları, çalışma süreleri, hatta işe ara verip vermemiş olmaları bile maaşı etkiliyor.
6 ADIMDA ÇÖZÜME GİDİLİYOR!
Bu yıl çözülmesi beklenen EYT yasası için 6 adımlı çözüm masası şöyle:
2022 yılı içerisinde çözüme kavuşması beklenen EYT düzenlemesi için 6 adımlı yol haritası izlenecek:
1. Kapsam belirlenecek
2. Emeklilik şartları tespit edilecek
3. Mali boyutu hesaplanacak
4. Maaş hesabı yapılacak
5. Uygulama biçimi tespit edilecek
6. Taslak yazılıp karar alınacak
1) Çalışma kimleri kapsayacak?
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olan, prim ve yıl şartlarını tamamlayan ancak yaşı bekleyenleri ilgilendiriyor.
2) Sadece SSK'lılar mı yararlanacak?
Sadece SSK'lılar değil, memurlar ve esnaf da beklenti içerisinde. Her kesim için ayrı çalışma bekleniyor.
3) Kısmi emeklilik yani az primle emeklilik kolaylaştırılır mı?
Kısmi emeklilikte 3 şarta bakılıyor. İlk sigortalı olunan tarihten bugüne 15 yılın geçmesi, 3600 gün prim olması, kadınların 50, erkeklerin ise 55 yaşına gelmesi. Bu 3 şarttan hangisi en son tamamlanmışsa, ona göre bir emeklilik yaşı belirleniyor. Kadınlarda 58, erkeklerde 60'ı bulan yaşlar ortaya çıkıyor. Burada yaş şartının esnetilmesi gündeme gelebilecek. 3600 günü olan kadınların 50, erkeklerin 55 yaşında emekli olabilmesi bir seçenek...
4) Hangi formüller gündemde?
9 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanların emeklilik için yaş şartı dışında kadın ise 20, erkek ise 25 yılı, işe giriş tarihine göre de 5000 ile 5975 gün primi tamamlaması gerekiyor. EYT düzenlemesi ile prim ve yıl şartlarını tamamlayanlara emeklilik yolunun açılması beklentisi bulunuyor.Gündeme gelen son formüle göre ise erkeklerin 25, kadınların da 20 yıllık primi tamamlamaları halinde emekli edilmeleri söz konusu olabilecek.
Gündeme gelen son formüle göre ise erkeklerin 25, kadınların da 20 yıllık primi tamamlamaları halinde emekli edilmeleri söz konusu olabilecek. EYT'liler bu formül ile yaşa bakılmadan emekli olabilecek. Burada emeklilik için şartlar 9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı çalışmaya başlamak, erkeklerde 25 yıl yani 9 bin gün primi, kadınlarda ise 20 yıl yani 7200 prim günü tamamlamış olmak yeterli olacak.
5) Peki primler yetmiyorsa ne olacak?
Burada iki seçenek öne çıkıyor. Birincisi bu vatandaşların primlerini tamamladıklarında emeklilik hakkı kazanmaları. İkincisi ise primlerini borçlanma yöntemleriyle tamamlamaları. Düzenleme çıktıktan sonra vatandaşlar eğer primleri tamamsa emekli olabilecek.
Ancak primi eksik ise primi tamamlandığında emeklilik hakkını kullanacak. Ayrıca kadıların doğum, erkeklerin askerlik borçlanmalarıyla bu primleri tamamlama imkanları da bulunuyor.
6) Borçlanma imkanı sağlanır mı?
8 Eylül 1999 sonrasında sigortalı olup askerlik borçlanmasıyla işe girişi 8 Eylül 1999 öncesine çekebilenler kendilerinin de EYT'li sayılmasını talep ediyor. Ayrıca staj sigortasının başlangıç sayılıp sayılmayacağı da merak konusu.
EMEKLİ OLMAK İÇİN YAŞA TAKILAN KAÇ KİŞİ VAR?
Emekli olmak için "Belirli yaşın doldurulması, hizmet süresi ya da prim gün sayısı" şartlarından herhangi birini tamamlamayan vatandaşların sayısı yaklaşık 1 milyon 800 bini buluyor. Bunlardan ikisini tamamlayanların sayısı ise 5 milyonun üzerinde. Bu kriterlerden herhangi birini ya da ikisini birden taşımayanların sayısı da 6.5 milyonu geçmiş durumda.
BAZI MESLEK GRUPLARINDA YIPRANMA SEÇENEĞİ SÖZ KONUSU MU?
Ağır işlerde, beden gücüyle çalışanlar için emeklilikte 57-58 yaş koşulunun yüksek olduğu sıkça dile getiriliyor. Özellikle yıpranma hakkı bulunmayan ağır işlerdeki işçilere erken emeklilik sağlanabilir. Bazı meslek grupları için yaş aşağı çekilebilir. Yaşı bekleyenlere prim ödemeden sağlıktan yararlanma imkânı sağlanabilir.
BAĞ-KUR GİRİŞİ OLANLAR DA YAŞ HADDİNDEN EMEKLİ OLABİLİYOR MU?
Eylül 1999'dan önce Bağ-Kur girişi olanların yaştan emeklilik için 5.400 ve 56 yaşı, erkekler de 5.400 gün ve 58 yaşı tamamlaması gerekiyor. Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında işe başlayan Bağ- Kurlular 5.400 prim günüyle kadınlar 60, erkekler de 62 yaşında emekliliğe hak kazanır.
KİMLER 15 YIL 3.600 GÜNLE EMEKLİ OLABİLİYOR?
İşsizlik Sigortası Kanunu'na göre 8 Eylül 1981'den önce işe başlayan kadınlarla 8 Eylül 1976'dan önce işe başlayan erkekler 15 yıl sigorta süresi, 3.600 günü tamamlayarak emekli olabilir. Bu kapsamdaki kadınlar 50, erkekler de 55 yaşında emekliliğe hak kazanır. Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre ise 23 Mayıs 2002'de 15 yıllık sigortalılık süresini dolduran kadınlar 50, erkekler de 55 yaşını doldurduysa 3.600 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortaları primi ödemiş olanlar istediklerinde emekli olabilir.
DÜŞÜK AYLIKLA ERKEN EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?
Almanya, Finlandiya gibi ülkelerde uygulanan kesintili emeklilik modeli de tartışılan seçenekler arasında yer alıyor. Emeklilik için kaç yıl kaldıysa her yıl için belli oranda aylıktan kesinti yapılıyor. Örneğin Almanya'da 63 yaşını dolduranlar yıllık yüzde 3.6 oranında kesinti ile erken emekliliği talep edebiliyor. Emekliliklerine 3-4 yıl kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi oran üzerinden erken emeklilik kesintisi yapılarak emeklilik imkânı verilebilir.
YAŞ HADDİYLE ERKEN EMEKLİLİK KOŞULLARI NELER?
Belli bir yaşa geldiği halde primini tamamlayamayan sigortalılara yaştan emeklilik hakkı tanınıyor. Yaş haddi işe başlama tarihi, çalışılan statüye göre değişiyor. Buna göre, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar 15 yıl, 3.600 günü dolduğunda 50-60 arası değişen yaşı doldurduğunda emekli olabilir. Bu tarihten sonra çalışmaya başlayanların 4.500 günü tamamlaması gerekiyor. İlk defa çalışmaya Eylül 1999-30 Nisan 2008 arasında başlayan SSK'lılar 25 yıl sigortalılık 4.500 prim günü doldurduğunda kadın 58 erkek de 60 yaşında emekli aylığı alabilir.