Dokuz Oğuz boyları tarihte önemli bir konumda bulunur. Göktürkler zamanında varlıklarını sürdüren Dokuz Oğuzlar, "dokuz boydan meydana gelen Oğuzlar" şeklinde Orhon yazıtlarında yer almaktadır. Oğuzlar, doğruya kağanlığa katılmış ve devletin ana unsurlarından biri olarak ikinci bir askerî güç oluşturmuştur. Peki, İşte Dokuz Oğuz boyları isimleri...
Kelimenin kökeni hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bunlardan, ok kelimesiyle en eski Türkçe'de çokluk eki olan "z"den oluşan okuzdan (oklar) geldiği hakkındaki görüş en isabetli olanıdır. Göktürk kitâbelerine göre Oğuzlar (İslâm kaynaklarında Guz) dokuz boydan meydana gelmiş bir budundur. Bundan dolayı Tokuz (Dokuz) Oğuz diye de anılır.
Çin kaynaklarında, "dokuz boy, halk", Çin'deki Tabgaç hanedanı sırasında Uygurlar Gao Chu adıyla anılmışlardır. Bununla beraber Uygur Kağanlığı kurulduktan sonra Uygur kelimesi Dokuz Oğuz için de kullanılmaya başlandı. İslam coğrafyacıları, Tokuz-Oğuz Uygurları eş tutmuşlardır.
Dokuz Oğuz boyları şunlardır; Bugular (Pu-ku), Hun, Bayırku, Tongra, İzgil, Ch'i-pi, A-pu-sse, Ku-lun-wu-ku, Edizler. Bunların arasında Uygurlar da katılınca Dokuz Oğuzlar, "On Uygur" olarak anılmaya başlandı.
Karabalgasun Yazıtı'nın Çince yüzünde Uygurların dokuz aileden meydana gelmiş oldukları anılmıştır, fakat bu "dokuz aile"nin isimleri tek tek sayılmamıştır. Başka Çin kaynakları yardımıyla Uygurların oluşturduğu dokuz aile şu şekilde sıralanabilir;
1-Yüe-lo-ko (Yaγlaqar, Yağlaqar veya Yaglakar)
2-Hu-to-ko (Quturγar veya Uturkar)
3-To-lo-wo (Küräbür veya Kürebir)
4-Mo-Ko-si-k'i (Bakasıkır)
5-A-vu-ti (Ebirçeg)
6-Ko-sa (Qazar veya Kasar)
7-Hu-Wu-su (oguz)
8-Yüe-wu-ku (Yaγmurqar veya Yagmurkar)
9-Hi-Ye-Vu (Aymur veya Eymur)
10-Moğolistan'ın doğusunda özellikle Tola (Tuul, Tula) akarsuyu dolayında yaşayanlar Dokuz Boydan oluştukları için onlara Dokuz Oğuzlar denildi.