Aşil tendonu, gastrocnemius ve soleus olmak üzere iki kas tarafından oluşturulan büyük bir tendondur. Amortisör görevi görür, topuğu kaldırır, travmatik faktörlerin etkisini sınırlar ve tüm ayağın hareketlerinden sorumludur. Bu nedenle, bir Aşil tendonu yaralanması meydana geldiğinde, kişi ayak parmaklarının üzerinde duramaz ve koşamaz. Peki Aşil tendonu nedir, koparsa ne olur, tedavisi nasıldır, nerede bulunur?
AŞİL TENDONU NEDİR?
Aşil tendonu; alt bacağın arkasında yer alan ve baldır kasını topuk kemiğine bağlayan, vücudumuzdaki en büyük tendondur. Oldukça büyük bir yüke karşı koyabilme kapasitesine sahip bu tendonun zorlanmalar sonucu zedelenmesi ya da kopması halinde aşil tendonu kopması meydana gelir. Bu kopma, ayak ve ayak bileği fonksiyonlarında ciddi kayba yol açtığı için tedavi gerektiren bir durumdur.
Kasları kemiklere bağlayan lifli bağ dokuları olan tendonlar, büyük gerilmelere dayanıklı, oldukça güçlü yapılardır. Kas ve kemiklerden oluşan, vücudun taşıyıcı sistemini sabit tutma görevi gören tendonlar, zorlanma ve aşırı kullanım sonucu zarar görebilen ya da kopabilen dokulardır. Bu dokuların en büyüğü ise topuk kemiğini baldıra bağlayan aşil tendonu isimli tendondur. Bu tendon ismini vücudundaki tek zayıf noktası topuğunun arkası olan ve efsanelerde anlatılan Aşil isimli Yunan Tanrısından almıştır.
Aşil tendonunun temel işlevi ayağın aşağı doğru bükülmesidir. Bu tendon, yürüme esnasında gerçekleşen ayağın itme hareketini ve parmak ucunda yükselme hareketini kontrol eder. Tüm ayak ve ayak bileği hareketleri, yürüme fonksiyonunun ayrılmaz bir parçası olan aşil tendonu tarafından kontrol edilir.
AŞİL TENDONU NEREDE BULUNUR?
Topuk kemiğinin yüzeyi ile tendon arasında, kemik ile tendon arasındaki sürtünmeyi azaltan bir mukus torbası bulunur. Ek olarak, tendonun kendisi, içinde sürtünmeyi azaltan küçük bir sıvının da bulunduğu özel bir kanalda bulunur.
AŞİL TENDONUN YIRTILMASI NASIL ANLAŞILIR?
Aşil tendonunun hasar veya yırtılmasının ana semptomu şiddetli ağrıdır. Alt bacağı hareket ettirmeye çalışırken şişlikle birlikte büyür. Bir yaralanmadan sonra elinizi alt bacağın arkasında gezdirirseniz, hafif bir girinti hissedebilirsiniz. Bu durumda, hastanın bir travmatologdan acil yardıma ihtiyacı vardır.
Bu tarz yaralanmadan hemen sonra bir uzmana başvurmazsanız, özellikle Aşil tendonunun yırtılması, zamanla, yaralanan alt bacak bölgesinde kas atrofisi belirtileri görünecektir.
Aşil tendonu kopmalarında baldır bölgesinde ağrı, bilekte ağrı ve şişkinlik, bileği bükmede güçlük ve yürümede zorluk, aşil tendonu zarar gören ayağın üzerinde duramama gibi belirtiler görülür. Çok nadiren de olsa aşil tendonu yaralanmaları belirti vermeyebilir.
Spor sırasında tendon zedelenmesi ya da ayak burkulması görülen durumlarda, acı ve ağrı hissinin zaman içerisinde hafiflemesi, bölgede şişkinlik ve yürümede güçlük gibi belirtilerin eşlik etmesi halinde vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
AŞİL TENDONU NASIL KOPAR?
Aşil tendonu kopması bacağın arkasında yer alan baldır kasını topuk kemiğine bağlayan tendonun kısmen ya da tamamen yırtılması sonucu görülen bir durumdur. Çoğunlukla sporcularda görüldüğü düşünülse de ani bir zorlanma ya da aşırı esneme sonucu yaş ve cinsiyet fark etmeksizin her bireyin başına gelebilir.
Aşil tendonunun koptuğu durumlarda kişi, ayak bileği arkasında şiddetli bir ses duyabilir, aynı zamanda ani ve şiddetli bir acı hisseder. Bu kopma sonrasında kişi yürüme ve bileğini hareket ettirmede güçlük çeker. Kopmanın türüne bağlı olarak cerrahi müdahale gerekebilir.
Kopmalar çoğunlukla topuk kemiğinin 6 cm üzerindeki bölgede görülür. Tendon kanlanmasının bu bölgede nispeten daha az olması sonucu bu bölgede daha fazla kopma görülür ve iyileşme süresi daha uzundur. Kopmaların başlıca nedenleri şu şekildedir:
* Düşme
* Yürürken ayağın çukura girmesi
* Yoğun ve zıplama hareketleri içeren antrenmanlar sırasında aşil tendonunu aşırı ya da sürekli zorlama
AŞİL TENDONU TEDAVİSİ NASILDIR?
Pek çok yaralanmada olduğu gibi, tedavi ve iyileşme süreci kişinin yaşı, aktivite durumu ve kilosuna göre farklılık gösterebilir. Gençler ve profesyonel sporcularda tendonun eski haline getirilmesi için operasyon önerilirken, ileri yaştaki kişilerde veya ameliyat için ciddi riskleri olan hastalarda tendonun kendiliğinden iyileşmesi için konservatif tedavi uygulanabilir.
Konservatif Tedavi
Konservatif tedavi uygulamalarında amaç ağrının azaltılması ve en kısa sürede günlük aktivitelere dönüşün sağlanmasıdır. Soğuk uygulama, ağrı kesiciler, özel dizayn edilmiş breysler ve koltuk değnekleri ile yürüme önerilir. Takip eden süreçte rehabilitasyon ile eklem hareket açıklığı ve kas güçlendirmeleri hedeflenir.
Rehabilitasyon, kişinin ameliyat geçirip geçirmemiş olması fark etmeksizin her hastaya önerilen bir tedavidir. Bacak kasları ve aşil tendonunun çalıştırılması için bir uzman gözetiminde yapılan bu egzersizler, hastaların 4-6 ay içerisinde eski formuna kavuşmasını sağlar.
Cerrahi Müdahale
Amatör veya profesyonel sporcular, aktif günlük yaşamı olan kişiler ve gençlerde tercih edilen cerrahi müdahale, iyileşme sürecini kısaltma ve kişiyi atletik performansına tamamen kavuşturmayı hedefler. Yaralanmanın biçimine göre operasyonun nasıl gerçekleşeceği de farklılaşabilir.
Ameliyat, çoğunlukla bacağın alt arka kısmından yapılan keşiden kopuk tendon uçlarının özel güçlendirilmiş dikiş materyalleri ile dikilmesi şeklinde yapılır. Yaralanmanın tipine bağlı olarak yapılan kesinin boyutu farklılık gösterebilir.
AŞİL TENDON KOPMASI NE KADAR SÜREDE İYİLEŞİR?
Operasyondan 2 ay sonra hasta ayakkabı kullanmaya başlayabilmektedir. Aynı dönemde başlayacak olan fizik tedavi ile aşil tendonu güçlendirilmektedir. Aşil tendonu ameliyat sonrasında tekrar kopabilir. Bu durum tamamen hastanın hareketi ile bağlantılıdır.