Dünyada değişen dengeler, hızla ilerleyen teknolojik gelişmeler, yeniden şekillenen müttefiklik ilişkileri ve çatışma noktalarındaki gelişmeler, caydırıcılık kavramını kökten değiştiriyor.
Son dönemde yaşanan Karabağ Savaşı, Rusya-Ukrayna Savaşı, İsrail-Filistin Savaşı ve İsrail'in İran ile çatışma döngüsü, dünyada ikinci dünya savaşından bu yana kabul edilen caydırıcılık unsurlarını yeniden şekillendirmeye başladı.
Askeri planlamacılar, politika yapıcılar ve teorisyenler için önümüzdeki dönemde daha da önemli hale gelecek olan caydırıcılık konusunda, yeni ve önemli bileşen ortaya çıktı.
Peki 21. yüzyılda ülkeler için yeni caydırıcılık bileşenleri neler?
SİBER GÜÇ
Caydırıcılık için yeni metaversin ilk bileşeni devletlerin siber güvenliğine yönelik artan tehdit ve siber savaş olasılığıdır.
Devletler ve devlet dışı aktörler arasındaki siber savaş, hızla gelişen ve değişen teknoloji nedeniyle ulusal ve uluslararası bir güvenlik sorunu haline gelmiştir.
Hatta siber savaş kavramının geldiği tehdit boyutu, bir nükleer savaşı dahi tetikleyecek bir noktaya gelmiştir.
Zira; nükleer caydırıcılık söz konusu olduğunda, erken uyarı, komuta-kontrol ve yanıt sistemlerinin önemi hayati önem taşımaktadır. Olası bir siber saldırı ise tüm bu unsurları felç edebilir ve nükleer bir felaketi tetikleyebilecek bir kaosa neden olabilir.
ASKERİ UZAY
İkinci olarak, uzayın askeri olarak kullanımının artması gerçekliğidir.
ABD, Rusya ve Çin başta olmak üzere neredeyse her ülke, keşif ve gözetleme, iletişim, erken uyarı, komuta ve kontrol ve diğer işlevler için uzay tabanlı ve uzaya bağlı sistemlere yatırımlarını artırmaktadır.
ABD istihbarat kaynakları tarafından yayınlanan son raporlarda; Çin ve Rusya'nın olası bir savaşta ABD uydularını hedef alacak "yıkıcı" silah teknolojileri üzerinde çalıştığı, olası bir savaşta askeri güçleri uydu teknolojileri ve coğrafi bilgi sistemlerinden yoksun bırakabilecek unsurları ürettiği belirtilmektedir.
YAPAY ZEKA
Yeni caydırıcılık konusunda yeni metaversin üçüncü bileşeni ise yapay zekadır.
Yapay zekanın savaş alanlarında daha etkin kullanılmaya başlanması ile birlikte, insan-makine "arayüzünü" yönetmenin zorluğu da büyük olacaktır.
Yapay zekaya sahip "akıllı makineler", sahadaki acil durumlardaki değişikliklere rağmen karar verme sürecini önceden planlanmış seçeneklere ve sonuçlarla ilgili önceden belirlenmiş beklentilere doğru yönlendirebilir.
Askeri saldırılarda ikincil hasar olasılığı söz konusu olduğunda, yapay zeka özellikli savaş uçaklarından dronlara, diğer silah sistemlerinden komuta merkezlerine kadar çok sayıda yeni unsur tanımlanmış etik ve yasal sorunlar da ortaya çıkacaktır.
BALİSTİK FÜZELER VE HAVA SAVUNMA SİSTEMLERİ
Caydırıcılık için yeni metaversin dördüncü bileşeni balistik füzeler ve hava savunma sistemlerinin artan kabiliyetidir.
Balistik füzelerle ilgili olarak, Soğuk Savaş dönemi saldırı sistemlerinin savunma sistemlerine tek taraflı üstünlüğü ile geçmiştir.
Kısa, orta ve ara menzilli füzelere karşı füze savunmasında geliştirilmiş teknolojiler son dönemdeki saldırıların sonuçlarını belirleyen en önemli unsurlar haline gelmiştir.
Uzay tabanlı sistemler de dahil olmak üzere yeni teknolojilere veya platformlara dayalı gelecekteki füze savunmaları, balistik füze saldırılarına karşı ilave kaldıraç sağlayabilir.
Devletlerin yeni saldırı silahları üretme kabiliyetleri de gözönüne alındığında, füze savunmalarını geliştirme kabiliyetleri caydırıcılıkta yeni eşik noktası haline gelmektedir.
İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI
Yeni metaversin beşinci bileşeni ise Karabağ, Rusya-Ukrayna ve İsrail-İran çatışmalarında da görüldüğü üzere insansız hava araçlarıdır.
Ukrayna'nın nispeten ilkel insansız hava araçlarıyla Rus topraklarının yüzlerce kilometre içindeki Rus askeri hedeflerini vurabilmesi oyunun kurallarının değiştiğini ortaya koymuştur.
İHA'lar daha sofistike ve daha akıllı hale geldikçe, caydırıcılık ve savunma açısından cazibeleri de artacaktır.
Çok yakın gelecekte drone "sürüleri" askeri tesislere ya da sivil altyapıya yönelik geniş çaplı saldırılar için kullanılabilir. Öte yandan, drone sürüleri füzesavar veya hava savunması için de kullanılabilir.
Yüzlerce, binlerce, hatta bir milyon drondan oluşan sürüler artık hayal ürünü olmaktan çıkmış ve kitlesel saldırı potansiyellerinin yanı sıra, dronlar üsler, komuta merkezleri ve hatta bireysel askeri veya sivil liderler gibi stratejik hedeflere karşı hassas saldırılar için de kullanılabilir.
NÜKLEER BAŞLIKLAR
Soğuk Savaş döneminden bu yana değişmeyen bir caydırıcılık unsuru olan nükleer unsurlar yeni metaversin değişmeyen caydırıcılık unsuru olmaya devam edecektir.
İran ve Kuzey Kore ve Çin'in nükleer bir süper güç olarak ABD ve Rusya'ya katılma konusundaki belirgin kararlılıkları dikkat çekici bir noktaya gelmiştir.
ABD Savunma Bakanlığı'nın son raporunda Çin'in "2035 yılına kadar yaklaşık 1.500 savaş başlığı stoklayacağı" ve konvansiyonel savaşın yanı sıra nükleer caydırıcılık için de askeri yeteneklerini geliştirdiği belirtilmektedir.
ABD ve Rusyanın dışında, Çin, Kuzey Kore ve hatta İran'ın nükleer bir süper güç olarak ortaya çıkması, nükleer silahların caydırıcılığı konusundaki oyun alanını değiştirecektir.
SONUÇ
Dünya yeni bir küresel düzene doğru ilerlerken ve ABD merkezli küresel düzen, gerek yeni müttefiklikler gerekse de çatışmalar ile büyük darbeler alırken, ülkelerin kendi ulusal güvenliklerini koruması için caydırıcılıklarını da artırması elzem hale gelmiştir.
Askeri planlamacılar, politika yapıcılar ve teorisyenler, ülkelerinin tam bağımsızlığı korumak için 21. yüzyılda ortaya çıkan bu yeni caydırıcılık unsurlarını geliştirmek için hızlı adımlar atmalı ve yatırımlarını artırmalıdır.