ABD ile Rusya arasında yeni dönem... Üç aşamalı plan devreye giriyor

ABD ve Rusya Ukrayna savaşının sona erdirilmesi, finansal yatırımlar ve normal ilişkilerin yeniden kurulması konularında birlikte çalışma konusunda müzakerelere ulaşmak için Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da bir dizi görüşme gerçekleştiriyor.

Her iki ülkenin üst düzey yetkilileri arasındaki bu toplantılar, ABD'nin 2022'deki işgali nedeniyle Rusya'ya yönelik uyguladığı üç yıllık izolasyon politikasının ardından çarpıcı bir 'dostluk' sürecini başlatmış görünüyor.

Son olarak 24 Mart'da bir araya gelen taraflar, 4 saatten fazla süren görüşmenin ardından olumlu mesajlar verdi.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, her iki tarafın da Ukrayna için bir barış anlaşması üzerinde uzlaştığını, ayrıca hem jeopolitik hem de ekonomik olarak "Ruslarla ortak olmak için var olan inanılmaz fırsatları" değerlendirmeyi kabul ettiklerini belirtti.

"Artık birbirimizi duyabiliyoruz"

Görüşmelere Rusya adına katılan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da benzer açıklamalarda bulunarak, "Sadece birbirimizi dinlemekle kalmadık, birbirimizi duymaya başladık. Amerikan tarafının bizim pozisyonlarımızı daha iyi anlamaya başladığına inanmak için nedenlerimiz var." ifadelerini kullandı.

İki küresel güç arasında üç yılı aşkın bir süredir yapılan en kapsamlı müzakereler dizisi, Trump yönetiminin on yıllar sonra Avrupa'da en yıkıcı savaşı başlattığı için Rusya'yı cezalandırmaya yönelik Batı çabalarından vazgeçme yönündeki en kritik hamlesi olarak değerlendirilebilir.

Toplantı sonrasında gazetecilere konuşan ABD'li yetkililer, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırarak uluslararası hukuku ihlal etmesi, işlediği savaş suçları ya da Rus bombardımanının Ukrayna'nın bazı bölgelerinde üç yıldır yarattığı yıkım üzerinde durmaktan kaçındı.

Bunun yerine Trump'ı, Biden'ın yapmadığı bir şekilde Rusya ile konuşarak çatışmaları durdurmaya çalıştığı için övdüler.

"Trump bunu yapabilecek tek lider"

Rubio, "Üç yıldır hiç kimse bugün gördüğümüz gibi bir şeyi gerçekleştiremedi, çünkü Donald Trump dünyada bunu yapabilecek tek lider" açıklamasında bulundu.

ABD'li ve Rus uzmanlara göre görüşmeler, Trump'ın Moskova üzerindeki baskıyı sürdürmek yerine, savaşı sona erdirmek için Rusya ile birlikte çalışmaya istekli olduğunu ve ABD'nin Avrupa'daki müttefiklerinin endişelerini bir kenara bırakmaya hazır olduğunu gösterdi.

Avrupa ve Ukrayna'da endişe

Suudi Arabistan'da yapılan toplantılar, Trump'ın ikinci döneminin farklı olacağına dair son işaretti.

Avrupa ve Ukrayna'da, ABD ve Rusya'nın Ukrayna ve ABD müttefiklerini bir kenara bırakarak kendi barış anlaşmalarını yapmaya çalışabileceklerine dair endişelerin daha da derinleşmesi muhtemel.

Nitekim, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy son toplantıya tepki göstererek, Ukrayna'nın görüşmelere davet edilmemesini protesto etmek için önümüzdeki günlerde planladığı Suudi Arabistan ziyaretini ertelediğini açıkladıç

Zelenskiy, Türkiye ziyareti sırasında yaptığı açıklamada "Suudi Arabistan'daki bu Rus-Amerikan toplantısına davet edilmedik. Bu bizim için bir sürpriz oldu." ifadelerini kullanmıştı.

Zelenskiy, müzakerelerde "kilit konuların karara bağlanmamasının" önemli olduğunu ancak Ukrayna'ya herhangi bir kararın "dayatılamayacağını" belirtti.

Görüşmede neler yaşandı?

Trump'ın Putin'le yaptığı uzun telefon görüşmesinin üzerinden bir hafta geçmeden gerçekleşen görüşme Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'daki bir sarayda gerçekleşti.

Görüşmede ABD Dışişleri Bakanı Rubio'ya Trump'ın ulusal güvenlik danışmanı Michael Waltz ve Trump'ın uzun süredir dostu olan Orta Doğu elçisi Steve Witkoff da eşlik etti. Witkoff görüşmeyi "olumlu, iyimser ve yapıcı" olarak nitelendirdi.

Rus heyetinde Dışişleri Bakanı Lavrov'un yanı sıra, Putin'in dış politika danışmanı Yuri Ushakov ve Rusya'nın egemen varlık fonunun başkanı Kirill Dmitriev de yer aldı. Rus televizyonuna konuşan Dmitriev neşeli bir atmosferden bahsederken, Ushakov her iki tarafın da Trump ve Putin arasında yapılacak görüşmenin hazırlıklarını ele aldığını söyledi. Ushakov zirvenin ne zaman gerçekleşebileceğine dair ayrıntı vermedi.

Tarafların ikisinin de Ukrayna'daki doğal kaynaklara olan ilgisi olduğu görünürken, Trump'ın ekibi tarafından yönlendirilen Amerikan şirketlerinin de bu konuda yüz milyarlarca dolar kazanabileceklerini bir ortamın ortaya çıktığı değerlendiriliyor.

Diğer yandan toplantıda Rus heyeti içerisinde bulunan ve geçtiğimiz hafta Rusya'da tutuklu bulunan Amerikalı bir öğretmenin serbest bırakılması için Witkoff ile birlikte çalışan Dmitriev, "iletişimi yeniden inşa etmek, güveni yeniden inşa etmek, başarıyı yeniden inşa etmek" için ABD ile işbirliğini yeniden başlatma konusunda anlaştıklarını belirtti.

Dmitriev, görüşmeler başlamadan önce verdiği kısa mülakatta "ABD'li petrol devleri Rusya'da çok başarılı işlere imza attılar" diyerek iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin, ekonomik olarak da başlayacağının sinyallerini verdi.

Üç aşamalı plan

Toplantının ardından güvenlik kaynaklarına yansıyan bilgilere göre taraflar, üç aşamalı bir plan üzerinde uzlaşmaya vardı.

Plan doğrultusunda ilk olarak, her iki ülkenin de birbirlerinin Moskova ve Washington'daki büyükelçilikleri üzerindeki kısıtlamaları nasıl kaldıracaklarını müzakere edilecek ve diplomatik ilişkiler normale deönüştürülecek.

Ayrıca ABD, Ukrayna savaşının "nasıl sona ereceğine dair parametreler" konusunda Rusya ile temas kuracağını bir ekip oluşturacak.

İkinci olarak Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin hem jeopolitik hem de iş dünyası alanında yeni ortaklıklar kurabilmesi için karşılıklı adımlar değerlendirilecek.

Taraflar arasında bu ortaklıklar, "çatışmanın kabul edilebilir bir şekilde sona ermesi halinde ortaya çıkacak olağanüstü fırsatlar" olarak tanımlandı.

Son olarak ise; barış anlaşmasının şartlarının belirlenmesi ve karşılıklı işbirliği fırsatlarının şekillendirilmesi ile birlikte Trump ve Putin zirvesi için tarih belirlenecek.

Görüşmeler, Avrupa'da ve Ukrayna'da "sürece dahil edilmedikleri için"yaygın eleştirilere maruz kalıyor olsa da taraflar süreci ikili olarak yürütmek konusunda kararlı görünüyor.