AKŞAM’ın 17 Aralık 2020’de gündeme getirdiği ‘karikatür davası’ tartışması büyüdü. ‘Komikaze’ kitaplarıyla tanınan karikatürcü Erdil Yaşaroğlu’nun uyarmadan telif davası açtığı kişiler, pazarlıkla para ödemeye zorlandıklarını belirtiyor. Yazılımcı Mehmet Akif Yanbak’ın twitter hesabından yaptığı “amatör sitemde paylaştığım Erdil Yaşaroğlu karikatürü yüzünden, ‘uyar-kaldır’ yasasına göre uyarı yapılmadan 8 bin TL telif davası açıldı” açıklamasından sonra, aynı mağduriyeti çok sayıda kişinin yaşadığı ortaya çıktı.
‘Komikaze’ başlıklı karikatürleriyle tanınan Yaşaroğlu, o gün yaptığı açıklamada, “Karikatür kullanımı sosyal medyada serbest, ticari kullanımda telif hakkımızı savunuyoruz” dedi.
ÖĞRETMEN DE ŞİKAYETÇİ
Ancak sürecin öyle işlemediği, önceki gün öğretmen Bekir Salih Korkmaz’ın sosyal medya paylaşımıyla ortaya çıktı. Korkmaz, çocuklar için açtığı, hikaye ve masal içeren internet sitesinde paylaştığı karikatür nedeniyle Penguen dergisi ve Erdil Yaşaroğlu’nun yaptığı şikayet üzerine polisin eve geldiğini, uzaktan ders verdiği 2 bilgisayar, cep telefonu ve harici belleklere el konulduğunu açıkladı; kendisinin de önce karakolda, sağlık kontrolünden geçirildikten sonra da savcılığa ifade verdiğini anlattı. Korkmaz, daha önce karikatürün kaldırılması için uyarı almadığını da söyledi.
HEPSİ YALANLADI
Yaşaroğlu ise daha önce yaptığı açıklamayı yineleyerek, “Biz kimse için izinsiz karikatür yayınladı diye hukuki olarak ev arama, el koyma talebinde bulunmadık, asla da bulunmayız” dedi ve öğretmenin yazdıklarının gerçek olmadığını, kendisinin de ‘linç yediğini’ öne sürdü. Yaşaroğlu “Bloğunda karikatür paylaşan öğrenciye açılmış bir dava yok. 58 yaşındaki emekli kadına ya da 70 yaşındaki amcaya da dava açılmadı. Biz suç duyurusunda bulunduk diye tutuklanan, nezarethaneye atılan, göz altına alınan kimse de yok” dedi.
Ancak, durumun Yaşaroğlu’nun iddia ettiği gibi olmadığı, daha sonra öğretmen Korkmaz’ı arayarak davadan vazgeçmesi ve paylaşımının altına yorum yazan mağdurlar sayesinde ortaya çıktı. Korkmaz, Yaşaroğlu’nun kendisini aradığını sosyal medya hesabından açıklarken, paylaştıkları karikatürler nedeniyle ‘telif’ davalarıyla karşı karşıya kalan kişiler, twitter’da @karikatürmagdurları hesabı ve ‘karikatür paylaşmıyoruz’ başlığı açtı.
MAĞDURLAR NE DİYOR?
Dava açılan kişilerin, Yaşaroğlu’nun Twitter’daki açıklamasına yazdıkları yorumlardan bazıları şöyle:
• Birsen Kirişçi Işık: “Ben 60 yaşında, hiç bir ticari amacı olmayan kişisel bloğumda bir de Selçuk Erdem karikatürü kaydetmişim. Karakola çağrıldım ve ifadem alındı. Bence birleşip ‘itibar zedeleme’den dava açmalıyız.”
• Ergin Bilgin: “Peki niye 56 yaşındaki annemin hiç reklam almamış amatör dergi sitesindeki yüzlerce makaleden sadece birindeki bir karikatür yüzünden dava açtınız Erdil abi?”
• Maruf Beçene: “19 Ocak’ta mahkemeye gittim, dava 16 Mart’a ertelendi. 9 yıl önceki karikatür için binlerce kişi dava edilmiş. Amaç avukatlık parasını alıp karikatürcülerle paylaşmak.”
• Caner Öncel: “9 Şubat’ta sevdiğim karikatüristlerin benden olmayan paramı almaya çalışacağı mahkemelerim var.”
• Avukat Zeynep Serim: “Doğru söylemiyorsunuz. Hobi amaçlı siteye bile dava açtınız.”
• Suat Saygın: “Kişisel siteme bakın, ticari mi? Karikatürünüz için davayla uğraşmayayım diye uzlaşmayı kabul ettim, binlerce TL’yi 12 taksitle ödüyorum. Hukuk büronuzla bir daha görüşün.”
• Özyeğin Üniversitesi öğrencisi Mert Eren Ç.: “Bize ve bu konuda görüştüğüm kişilere herhangi bir uyarı yapmadınız. Site sahipleri olarak emniyetten aranıp ifadeye çağrıldık. Haber verseniz zaten kaldırırdık. Biz öğrenciyiz. Sitemizde reklam yok. Masraflarımızı kendi harçlığımızla karşıladık.
• Emre Altın: “Soruşturma açılınca karikatürü kaldırdık ama avukat ‘o işler öyle olmuyor, para ödemeniz lazım’ dedi.”
n Tutku Rüya Özmen: “Babam, yüz yüze baktığınız bir adam; sohbet ortamında ‘bak kullanıyorum’ demiş, ‘olur abi kullan’ demişsin. Ama kapıda polis ile karşılaşan benim. Babam İstanbul’da değil, pandemi nedeniyle köyde izole dedim, ‘gelmezse yakalama emri çıkarırız’ dediler.”
SAĞLIK ÇALIŞANI İSYAN ETTİ
Sağlık çalışanı olduğu için adını vermeyen @yorgun_saglikci rumuzlu kullanıcı ise yaşadıklarını şöyle anlattı: “Ekim 2020’de polis tarafından arandım. Erdil Yaşaroğlu ve Selçuk Erdem karikatürleri sebebiyle Komik Büro tarafından hakkımda şikayet olduğunu öğrendim. Hayatımda ilk kez polise ifade verdim. Sağlık içerikli makalelerin olduğu internet sitemde 4 yıl önce karikatür paylaşıldığı için... Polise içeriği kaldırmam için bildirim almadığımı söyledim. Sonra hukuk bürosunu aradım; içeriği kaldırdığımı söyledim, davayı çekmelerini rica ettim. Fakat 30 bin liranın üstünde bir bedel ödersem davayı geri çekeceklerini söyledi. Sadece telif bedeli de istenmiyor. Erdil Yaşaroğlu ve Selçuk Erdem’e mail attım, dönüş olmadı. Ben tişörtlere veya bardaklara karikatürleri basıp satan biri değilim, sağlık çalışanıyım. Gecemi gündüzüme katıp çalıştığım şu dönemde bu dava hem psikolojimi hem uyku düzenimi bozdu.”
UYARI YAPMADAN TELİF İSTENEMEZ
Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği (YAYBİR) sitesindeki bilgilendirmeye göre; telif hakkı ile korunan bir içeriğin izinsiz yayımı halinde eserin hak sahiplerinin site yetkililerine uyarı göndererek kaldırılmasını istemesi gerekiyor. Eser 3 gün içinde kaldırılmazsa, hak sahipleri savcılığa erişim engelleme talebinde bulunabiliyor ve telif davası açabiliyor.
Hukukçular, ‘uyar-kaldır’ yasasının gereği yapılmadan telif davası açılamayacağını, açılmış davalarda da ceza verilemeyeceğini belirtiyorlar. Hukukçular ayrıca, usule uygun açılmayan davaların ‘haksız zenginleşme’ suçunu doğuracağı uyarısında da bulunuyor.