Uygur Devleti'nin yıkılmasından sonra 840 yılında Karluklar, Çiğiller ve Argullar gibi Türk boyları tarafından Karahanlı Devleti kuruldu. Bu dönemde İlk Müslüman Türk hanedanı 10. yüzyılın ortalarından 13. yüzyılın başlarına kadar Tarım havzasından Amuderya'ya kadar Orta Asya'da hüküm sürdü. Çok kültürlü hanlık, Türk geçmişiyle gurur duymuş, Çin'deki Song ve Liao hanedanlarıyla samimi ilişkiler sürdürmüş ve ipek yolu ticaretinde aktif rol almıştır. Dönem, Maveraünnehir, Semirechye ve Tarim havzasındaki İran nüfusunun Türkleştirilmesinin başlangıcına, İslam'ın doğuya doğru büyük bir genişlemesine ve Müslüman Türk edebiyatının ortaya çıkışına tanık oldu. Peki İslamiyeti kabul eden ilk Karahanlı Hükümdarı kimdir? Karahanlı Devleti islâmiyeti ne zaman kabul etti?
KARAHANLI DEVLETİ İSLÂMİYET İ NE ZAMAN KABUL ETTİ?
Oğulçak Kadır Han 893'de başkentini Kâşgar'a nakletti. Yeğeni, Bazir'in oğlu Satuk Müslümanlar'la temas kurdu, sonra Kara-Hanlı devletinin başına geçince İslâmiyet'i resmî din olarak kabul etti (920'ye doğru) ve amcası Oğulçak Kadır Han'a karşı mücadelelere girişti ve başarılı oldu.
BATI KARAHANLILAR DEVLETİ NE EN GELİŞMİŞ DÖNEMİNİ YAŞATAN HÜKÜMDAR?
Devletin en ünlü hükümdarı ise İslamiyet'i resmi devlet dini hâline getiren Müslüman olunca da Abdülkerim adını alan Satuk Buğra Han olmuştur. Elde ettiği zaferlerle Batı kolunu da İslamlaştıran Satuk Buğra Han, Balasagun'u fethetmiş Karahanlı ülkesinde siyasi ve İslami birliği sağlamıştır.
TÜRKLERİN MÜSLÜMANLAR İLE TANIŞMASI HANGİ BÖLGEDE OLMUŞTUR?
Bu süreç içerisinde Türklerin İslam kültürünü benimsemeleri belirli bir zaman almıştır. Hz. Ömer döneminde İslam devletinin İran topraklarını fethetmesi ile beraber, Türklerin Orta Asya'dan İran'a göç etmesi ile ilk buluşma gerçekleşmiştir.
İLK İSLAMİYETİ KABUL EDEN HÜKÜMDAR, SATUK BUĞRA HAN NERELİ?
islamiyeti kabul eden ilk karahanlı hükümdarı kimdir ile ilgili görsel sonucu Oğulçak'ın yeğeni Satuk Buğra, bu şehzade sayesinde Müslüman oldu ve Abdulkerim adını aldı. Bu olaydan sonra amcası Oğulçak'ı mağlup eden Abdulkerim Satuk Buğra, devletin başına geçti ve Han unvanını alarak İslamiyeti resmen kabul etti. Karahanlılar, İslamiyeti topluca kabul eden ilk Türk devletidir.
İlk Müslüman-Türk hükümdarı olan Satuk Buğra Han 895 yılında Kaşgar'da doğdu. Babası Bezir Han'ı küçük yaşta kaybettiğinden amcası ve üvey babası Oğulcak Kadır Han'ın himayesinde büyüdü.
SATUK BUĞRA HAN DESTANI HANGİ DEVLETE AİTTİR?
Satuk Buğra Han Destanı: Karahanlılar dönemine aittir. Karahanlı hükümdarı Abdülkerim Satuk Buğra Han'ın kişiliğini, İslâm dinini kabulünü ve yaymasını ele almaktadır.
KARAHANLI DEVLETİ'NİN HÜKÜMDARLARI HANGİ TÜRK BOYUNDAN GELİR?
Soylu hükümdar anlamı çıkmaktadır. Karahanlılar Devleti, Yağma, Çiğil ve Karluk Türk boylarından bir araya gelen bir devlettir.
KARAHANLI DEVLETİ KİMLER TARAFINDAN YIKILMIŞTIR?
Batı Karahanlı Devleti, 1042-1212 yılları arasında hüküm sürmüş ve ilk başkenti Özkent olan devlet 1212 yılında Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır. Önemli merkezleri Balasagun, Talas ve Kaşgar ve ilk hükümdarı Tamgaç Buğra Han olan Doğu Karahanlı Devleti ise 1211 yılında Karahitaylar tarafından yıkılmıştır.
ISLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DESTANLARI HANGİ MİLLETLERE AİTTİR?
İslâmiyet'ten önceki döneme ait en eski destanlar Saka Türkleri'ne aittir. Bu destan zinciri içinde Alp Er Tunga ve Şu Destanı parçaları bulunur. Bunlar Kaşgarlı Mahmut'un Divân-ı Lügati't-Türk adlı eserinde yer almaktadır.
SATUK BUĞRA HAN DESTANI NE ANLATIR KISACA?
Saltuk Buğra Han Destanı, Karahanlı hükümdarı Saltuk Buğra Han'ın çeşitli illerdeki insanları müslümanlığa çağırmasını, inanmayanlara keramet göstermesini, savaşlarda ağzınandan ateşler saçarak inanmayanları cezalandırması anlatılır.
KARAHANLILAR (840-1212)
* Tarihte bilinen ilk Türk-İslam Devleti'dir. Uygur Devleti'nin Kırgızlar tarafından yıkılması üzerine Türkistan'da kurulmuştur. İslamiyet'in Türkistan'dan Orta Asya'ya doğru yayılmasını sağlamışlardır.
* Karluk, Yağma, Çiğil ve Tuhsi adlı Türk boylarına dayanmaktadır.
* İlk Hükümdarı Bilge Kül Kadir Han olmakla birlikte, İslamiyet'in resmi din olarak benimsenmesi Satuk Buğra Han'ın tahta çıkması ile 920 de kabul edilmiştir.
* Gazneliler ile birlikte Maveraünnehir yöresindeki Samanoğulları Devleti'ne son vererek sınırlarını genişletmişlerdir.
* Türklerin ikili devlet geleneğini koruyup, sürdürmüşlerdir. Bu anlayışları yüzünden taht kavgaları sonucu 1042 de Doğu ve Batı Karahanlıları olmak üzere 2'ye ayrılmışlardır.
- Doğu Karahanlılar önce Selçuklulara bağlanmış, daha sonra 1211 de Moğol Karahitaylar tarafından yıkılmışlardır.
- Batı Karahanlılar, önce akrabalık yolu ile Selçuklulara, Selçukluların 1141 Katvan Savaşı'nda Karahitaylara yenilmesi üzerine Karahitaylara bağlanmışlar ve 1212 de Harzemşahlar tarafından yıkılmışlardır.
Devlet Anlayışı:
İlk Türk-İslam Devleti olmasına karşılık, Orta Asya Türk Devletleri'nde görülen ikili devlet geleneğini koruyup sürdürdükleri görülmüştür. Hükümdarlar, Hakan, Han gibi unvanlar kullanmışlardır.
Ordu:
Ordunun temelini Karluk ve Çiğil Türkleri oluşturmaktaydı.
Dil ve Edebiyat:
Karahanlı Devleti her bakımından Türk özelliği taşıyan bir bölgede kurulmuştur. Türk kültüründen Türk-İslam kültürüne geçişte bir köprü görevi üstlenmiştir. Resmi dilleri Hakaniye denilen Türkçedir. Uygur Alfabesi'ni kullanmışlardır.