AKŞAM
ŞEYHMUS ÇAKAN
639 yılında Hazreti Ömer'in halifeliği döneminde Diyarbakır'ın fethi gerçekleştirildikten sonra Müslümanlara kazandırılan önemli yapılardan biri olan olan Ulu Camii, Diyarbakır'ın merkez tarihi Sur ilçesine gelen yerli ve yabancı turistlerin ilgi odaklarından biri olmaya devam ediyor. Cami avlusunda bulunan 1920'lere kadar cami avlusu dışında bulunan mermeri üzerinde çatlaklıkların oluştuğu saat, daha sonra zarar görmesin diye camii avlusuna alındı ve demir çubuklarla çevrelendi. Kente gelip tarihi yerleri gezerken Ulu Cami'yi de ziyaret eden turistler, güneş saati önünde bir yandan fotoğraf çekiyor diğer yandan da Diyanet İşleri Başkanlığının görevlendirdiği cami rehberi tarafından bilgilendiriliyor. Ulu Cami'de gönüllü rehberlik yapan Yaser Aydın, güneş saatinin turistlerin ilgi odağı olduğunu söyleyerek, "Güneş saati, yerli ve yabancı turist oranında kentimizde önemli bir yer oluşturduğunu söyleyebiliriz. El-Cezeri'nin oluşturmuş olduğu güneş saati Ulu Cami'nin bahçesinde bulunmakta. Güneş saati, mermer taşının ortasında demir bir kanca, etrafını çevreleyen yarım ay şeklinde 12 tane çizgi bulunur. Bazı kaynaklar 30 dakika bazı kaynaklar ise 40 dakikalık süre aralıkla gölgenin yön değiştirdiğini ifade eder. Bu şekilde imam, namaz vakitlerini ve bu vakitler içerisinde özellikle öğle ile ikindi namaz vaktini tayin edip ezanı okumaya başlar" dedi.
GÜNEŞ SAATİ EL CEZERİ'NİN EN ÖNEMLİ ESERLERİNDEN BİRİ
Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız, güneş saatinin 12-13'ncü yüzyılda Diyarbakır Artuklu Sarayında yaşayan El Cezeri'nin yaptığını belirterek, "El Cezeri, aynı zaman da Ulu camiinin avlusundaki Mesudiye medresesinde ders vermiştir. El Cezeri'nin yaptığı güneş saati Ulu camii avlusuna konulduktan sonra bazı onarımlarla günümüze kadar ulaşmıştır. Tabiki güneş saati dediğimiz zaman o günkü şartlarda güneş açısına göre vakti belirleyen saattir. Güneş saatinin tam orta kısmında yer alan metal mil güneşin düşme açısına göre tabloda gösterilen çizgilere gölgenin düşüş şekline göre saatleri belirliyor. Ulu camiide yaklaşık 800 yüz yıldır bir güneş saattin günümüze ulaşması bizim için büyük bir değerdir. Yine islam medeniyetin ünlü mühendislerin alimlerinden olan El Cezeri'ye ait saat, aynı zamanda islam medeniyetinin vakte verdiği önemi göstermesi açısında da önem arz ediyor.
El Cezeri müthiş bir mühendis, dahidir. Bir çok eser yapmış, bu eserlerinden biride bu güneş saatidir. O günden günümüze gelmesi tabi bizim için büyük bir değerdir. Ulu camii çok önemli bir yapı olduğu için genelde korunmuş ondan dolayı güneş saati de tahrip edilmemiş. Bir çok güneş saatti var onlar günümüze ulaşamamıştır. Diyarbakır'da günümüze ulaşan tek güneş saatidir" diye konuştu.